O bagazo precisa de humidade para estar en óptimas condicións de dar unha boa augardente. E no noso espectáculo político todos/as semexan estar enxoitos coma uvas pasas

 

 

 

 

LUM, O XACIO

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

PACO RUBINOS

LUM,  O XACIO

            Todos o saberedes, mais, por se non o souberades, agora volo conto. Un xacio é unha especie acuática, e deu en selo como continuación da fusión dos vellos deuses, nórdicos e latinos, con animais acuáticos que moraban nuns concretos ríos da face da Terra, ríos ós que se lles chamou máxicos.

            Eran unha especie metade humana, metade peixe. Humana porque os humanos foran producto tamén da fusión de deuses antergos con mamíferos, moi parecidos estes últimos ós monos.

            Teredes que saber que un destes ríos máxicos nos que viven os xacios é o Miño , que é un dos ríos orixinarios; pero os xacios, aínda que de aí partiron, habitan en tódolos ríos e mares que hai no mundo enteiro.

            Chegan a vivir entre mil cincocentos, e dous mil anos. Cada trinta e tres, equivalen a un ano da vida do home, ou sexa, que cando chegan ós mil anos teñen como trinta anos humanos. Din que por isto teñen moita máis sabiduría cós homes, o que provocou que se lles tivera por demos durante moitos séculos, e aínda que a súa lóxica e poderes son superiores ós dos homes, o seu carácter é bo e sinxelo. Endexamais se soubo que fixeran mal a ninguén, a non ser que o merecese, neses casos collían ó desgraciado e mergullándoo nas augas dábanlle un grande susto.

A súa vida é coma eles, moi simple. Dormen polas noites onde atopan augas mansas e érguense cediño, co sol. Entón buscan alimento. Comen peixes e algas do río ou do mar, e tamén teñen preocupación pola gordura; moitos sométense a dietas alimenticias para estar lixeiros e nadar polas augas con moita rapidez e elegancia. Tamén se namoran; normalmente dalgunha femia da súa especie, mais non en poucas ocasións séntense atraídos por unha muller humana. Din que entón sofren depresións, choran polo día e pola noite, e as súa bágoas fan que as augas do río se volvan un pouco salgadas.

Lum é un xacio de mil doucentos anos, vive no río Miño e máis en concreto na presa ou encoro, como se queira chamarlle, de Velle. A súa tez é roiba e os sus ollos grises coma a auga do río. Ten unha longas guedellas brancas que empalman cunha gran barba, longa tamén, e tamén branca, que lle baixa ata o peito, este moi liso e despoboado de pelos. De cintura para abaixo, unha preciosa cola de peixe, chea de escamas azuis moi claras, remata o seu corpo. O seu tamaño vén sendo, entre torso e cola, duns dous metros de longo.

              Como calquera xacio, Lum ten un bo carácter. É simpático e xoguetán, sendo moi difícil que se enfade con ninguén. Todo o contrario, é condescendente e sabe apreciar os problemas dos outros, ofrecéndose en moitos casos a darlle solucións prácticas e axeitadas a quen lle pide consello.

            O que máis lle gusta é erguerse coa luzada, e ollar como o sol principia a quentar as augas, xeralmente frías, do río. Gusta de nadar a moita velocidade e esculcar tódolos recunchos do seu territorio acuático, cousa que lle permite a súa ultrapotente vista de xacio, aínda que ultimamente cos anos vai perdendo as súas facultades.

            Lum coma todos os seres viventes, xacios ou non, aspira a ser ceibe coma a auga, coma o vento, coma os mares e as montañas. Aspira a ter sempre con quen falar mostrando o seu cariño e amor, mais tamén  que llo transmitan, xa que  gusta das boas compañas e dos grandes amigos. Pero a súa grande ilusión,  é poder voltar a ver á súa familia: á súa muller, Bleza, e  ós seus fillos Murun, Lasel e Ábera, así como ós fillos destes. Deles ficou separado cando fixeron o encoro de Velle, hai xa moitas lúas. El quedou por riba e eles por baixo.

A vida de Lum dende aquela é solitaria e monótona. Adícase a pescar para comer, e a tocar o seu clarinete. Nas tardes de verán, sobre todo, pódese escoitar axudado polo eco que fan as montañas. As súas melodías nos últimos anos son tristeiras e a máis dun fixeron chorar xa que as súas notas métense no máis fondo da alma e trócana en pura melancolía. O resto do día dedícao a pasear de arriba para abaixo tentando de espantar o pensamento que, lonxe dos seus, é coma unha agulla cravada no corazón.

            A verdade é que Lum, non sabe que facer un e outro día, mesmo foxe dos humanos que pescan nas augas mansas do encoro. Non quere odialos, pero no pode suxeitar un sentimento de repulsa e carraxe por quen foron os causantes da súa ruína e desgracia, á que non lle ve amaño posible.

            Todo principiou cando comezaron as obras do muro da presa. El vivía ceibe  e moi feliz coa súa familia. Gustaba de nadar coa súa muller, facer acrobacias e dar grandes saltos a moita velocidade para divertila. Era moi amigo de falar cos seus fillos de temas importantes e contrastar con eles as súas  opinións e pareceres. Pero en especial, amaba deitar os seus netos, ollar como estes ficaban durmidos mentres el lles contaba contos, longos e fermosos contos doutros tempos nos que a vida era moito máis silenciosa e sinxela. Así, nesta pacífica vida, as obras do encoro ían a máis.

O río cada día que pasaba discorría polos vales moito máis atoldado  e suxo, de xeito que a duras penas se podían ver entre eles, que tiñan que sacar a testa das augas para comprobar onde se atopaban e poder así saberen os uns dos outros. Non era a primeira vez que tiña chocado fortemente con penedos, mesmo cos seus fillos, ante a imposibilidade da visión que os obrigaba a andar máis despacio e con moita precaución.

            Un día no que a Lum se lle esquenceu o clarinete preto dos Peares, ó pé dunha pena, rematouse a construcción da presa e cando quixo ir buscar o instrumento, sen saber el nada, quedou preso no encoro e afastado dos seus  para sempre. Ó primeiro, negábase a crelo, pero logo o tempo veu a confirmarllo.

            O río, xa non volveu ser o que era. As súas augas axitadas e cristaliñas convertéronse en calmas e escuras, moito máis quentes e espesas, polo que a Lum se lle quitaron de cotío as ganas de nadar. Tentado estivo, en certa ocasión, de deixarse esvarar polas turbinas do salto cando estas traballaban, pero sabía que iso lle custaría a vida, e que a súa ética de xacio non permitía o suicidio, que está atrozmente visto pola Nai Natureza, e pode conlevar o castigo eterno, non só para quen o comete senón tamén para toda a súa parentela.

            Ultimamente Lum está fraquiño e con poucos pulos. A penas come; unha, pola tristura que o abrangue tódolos días e outra, porque os peixes van desaparecendo de pouco a pouco. Especies como a troita, o salmón, a anguía ou a lamprea non poden desenvolver o seu ciclo vital, que depende do libre tránsito polo río deica o mar. A comida é, pois, pouca e mala e nin as algas como as oucas, forman parte xa da vida acuática.

            Ó principio desta situación Lum tentou de falar cos homes que se achegaban á ribeira do Miño, contáballes o seu problema e todos, un tras outro, respondía o mesmo: que a solución estaba en construír canles que remontasen a presa e que permitisen a subida e baixada de tódalas especies. Tamén coincidían, por outra banda, en que esta solución, que parecía a máis xusta, non estaba nas mans deles senón nas das autoridades competentes, pero que estas ficaban sempre nos seus luxosos despachos, alleas ós grandes males da sociedade e ós  estragos que se estaban a causar na natureza.

            Solcitou Lum infindas veces entrevistas cos poderosos, mandando recado por xente de ben que se dignaba a escoitalo, mais o resultado fora sempre nulo. Unhas veces, as respostas eran positivas, e fixábase unha data para o encontro, pero Lum cansábase de esperar a quen endexamais aparecía e acababa retirándose ás profundidades máis escuras, magoado e choroso. Outras, as respostas traían mensaxes incribles, sempre apelando ó excesivo traballo que os políticos debían atender, así como o pouco tempo de que dispuñan para levar as súas tarefas a cabo.

            Pasado o tempo, Lum foi perdendo a ilusión, e só en moi pocas ocasións se deixaba ver polos humanos.

            Unha desas raras excepcións deuse nunha tarde de verán. Quentaba o sol polo curuto das montañas, e os paxariños, xoguetóns, voaban ó meu carón aledándome o día cos seus asubíos. Eu daba un paseo coa miña pirauga polo río, como gusto de facer nas tardiñas libres de domingo. Cando, de súpeto, apareceu aquilo na cima da auga. Por un momento fíxome dubidar se non estaría soñando, mais no momento en que Lum, que como tal se presentou, comezou a falar coa súa voz de ton grave e agarimoso, decateime de que estaba ben esperto.

El soubo de min que era escritor e gran amante da natureza, que gustaba dos animais e das plantas, dos ríos e das montañas, do mar, do vento puro petando na miña faciana. Foi falando disto e daquilo como me contou toda a historia que agora eu estou a relatar. E dígovos que chorei escoitándoo contaxiado polo nobre sentimento que este amigo puña en cada palabra e polo seu emocionado pranto. 

Cando nos despediamos, cando a sombra da gran montaña ía asulagando as augas do encoro, Lum convidoume nun derradeiro esforzo de supervivencia a escribir a súa historia para pregoala ós catro ventos. Así me dixo:             “Eu sei que os homes son bos, que todo o mal que fan é inconsciente e sen premeditación, mais a natureza, nai de tódalas cousas, perdoa poucas veces. Os deuses, os nosos pais, ensináronnos a querela e obedecela, pero hoxe os humanos, no seu afán de consumo, de ter todo aquilo que se lles apresenta ou imaxinan, fan graves danos contra dela. Desaparecen paisaxes, animais, plantas …, nembargantes seguen cegos, actuando como se fosen os únicos seres vivintes do universo. Eu, dende a miña soidade e infortunio, prégoche que expliques ós teus irmáns a miña traxedia, que non só é miña, senón doutras especies e doutros miles de lugares e seres. Traxedia que tamén sufrides porque afecta á vosa perpetuidade na Terra. Pídoche que o divulgues con amor e agarimo, sen ningún tipo de violencia, na procura de facer a vida moito máis leda e agradable para todos. Non me importaría sacrificar esta pequena ilusión que me resta de ver ós meus, se esta mensaxe que agora che dou servira para que tódalas especies vivan xuntas e en harmonía, polos séculos dos séculos. Se así fose, a miña vida,  malia a adversidade,  servirá para que todo vaia mudando para mellor. Moitas gr

O  XACIO

Nacín de pai xacio e nai costureira. El raptouna cando lavaba a roupa á beira do Miño;  levouna  polo río adiante a unha  terra descoñecida onde fun creado eu. Nacín xa de volta, e gardei o segredo das escamas nas miñas costas toda a vida. Endexamais home nin muller me viron espido, a non ser aquela muller miúda e pensativa que foi miña nai; quen , co tempo, segundo conta a xente, trocara  o seu sorriso vivo e ledo nun aceno de mofa dende a desesperación. Convertendo a súa, nunha vida de choros e soidade.

Dende que puiden camiñar só, sempre fun ó río falar co meu pai. Mesmo hoxe sigo a escoitar a súa  voz acuática, dende tan lonxe, que parece proxectarse nas estrelas para vir  dar pulo ó meu relato.

Naquelas conversas, ensinábame sobre o aquí e o acolá. Dicíame a miúdo que sentía non poder aprenderme artes de demos, porque a miña condición medio humana impedíame entrar nunha lóxica de pensamento moi superior. Adoitaba de me dar consellos sobre mulleres que eu, ó principio, non entendía moi ben, mais que logo, cos anos, fun entendendo. Unha advertencia común nel era que tivese coidado con xuntar cunha sucuba, que vén sendo a muller de natureza demoníaca, posto que o froito dun medio home- medio trasno coma min cunha desa  caste sería un ser arrepiante que podía facer moitos estragos contra da humanidade. E aínda de non ter quedado preñada era igualmente perigoso xa que despois do axuntamento, cargábanse de veleno pouco a pouco ata cravarlle a un a lingua na perdición, na calumnia e na humillación constante.

De seguido, acostumaba a dicir que os demos eran demos pero non tanto como dicían no mundo os homes, que se tiñan feito algunha trasnada non significaba que lle quixeran mal á humanidade.

Lembro que ía ver ó vello sempre moi ledo . Corría  polas costas cara abaixo coma un tolo, coma se o río chamara por min co seu enxordecedor bater nas pedras, co seu reflexo do sol, máis concentrado e forte nas escamas deste xacio vello e bonachón que agardaba por min para contarme contos e historias que el aprendera neses mil e douscentos anos que levaba nas augas do Miño, dende que Bel e Sar ficando sos, se uniran en carne  e fecundaran ós seus fillos: Lelión, Xalec, Lum e María, chamada así por ser a designada para continuar a estirpe dentro da nova orde cristiá que se impuña sobre o cosmos dos antigos deuses. Lum era o nome do meu pai, o máis pequeno dos machos. Demo de condición, igual que os seus irmáns Lelión e Xalec, se ben estes non eran xacios, pois dende nenos foran confundidos cos humanos e da súa descendencia o meu pai endexamais cousa soubo.

Toda a súa sabenza viña por boca dos seus pais, ós que eu non podía nin ver nin sentir directamente; pero a miúdo, amosábanse nos seus soños, facendo cousas estrañísimas. Describindo no espazo, cos seus brazos, figuras xeométricas, con xestos lentos e maxestosos que producían un lene asubío ó cortar o ar cuberto dun po da cor do ouro. Eles coidan a meu pai e sérvense del aproveitando a súa condición de trasno para facerlle encomendas. Bel e Sar enseguida saben quen de nós ten fame e aparécennos nos soños chamándonos e levándonos ata Lum, que nos dará de comer e alimentará o noso corpo e a nosa imaxinación.

DON PEDRO  “O CHEAS”

Contan que Don Pedro “O Cheas” tiña unha lombriga “solitaria” metida no corpo, polo que o seu aspecto era o dun rapaz, malia ós seus abundantes anos: Pequeniño, delgado e musculoso. Cando xa era un mozo, viñera vivir á vila dende o seu lugar na Ponte do Bizo. Traballara de camareiro no Casino ata que se retirou sendo moi querido por todos.

Só na súa faciana, e no brillo dos seus ollos, un podía botarlle a idade ademais de saber a hora que era. Se estaba pálido e os ollos semellaban enxoitos coma dous figos pasos, eran sobre as dez da mañá; se xa tiña un chisco roibas as meixelas, e os ollos chispeaban un pouquiño, aveciñábase o xantar; e cando un aceno na boca torta e burlona asomaba, xa estaba ben entrada a noite.

A súa vida nos derradeiros anos era ir de bar en bar. Visitaba a tódolos taberneiros, que o coñecían ben, e aínda non chegaba a entrar pola porta dos establecementos xa lle tiñan o viño servido. A este ir e vir chamáballe o “viacrucis”, chegando a facer ata catro nos mellores días.

El mesmo propagara o conto de que tiña unha solitaria como compañeira. Chanceaba sobre ela e gustaba de dicir que lle saía moi cara, que aínda enriba de non pagarlle aluguer ningún, comía coma unha lima, que non se cansaba de pedir máis e máis. E por se isto fora pouco era unha borracha empedernida, a moi condenada. Así era que Don Pedro “O Cheas” tiña que ter unha gran paciencia para emborracharse xa que a compañeira non se vía saciada endexamais, e só nalgunhas ocasións esta, xa de madrugada despois de darlle a fartar, ficaba durmida. Cando así pasaba, Don Pedro púñase máis ledo que de de costume e as pernas tornábanselle áxiles. Neses momentos bailaba só ou con quen se prestara, e el mesmo facía a música asubiando e batendo palmas. Cando canso deixaba caer o seu corpo sobre da primeira cadeira que atopaba,  falaba da súa vida de mozo, do ben que o pasara coa Sariña do Muíño, que non casara con ela por pouco, que ben que lle fixeran as beiras á súa familia. E tamén coa Sabela do Quintillán, que se algunha vez esta se fixara nun home fora nel. Falaba das liortas que, por unhas e outras, aínda hoxe tiña que gastar pistola, “polas cousas”, coma gustaba de dicir, “que veñen de antes”.

Casar nunca casara, e ríase cando repetía, e endexamais se cansaba de facelo: “¡que caraino hei de casar!, ¡como se non me chegara a min coa Rufina, a miña borracha inseparable que come e bebe máis ca sete mulleres xuntas con catro cativos cada unha!”.

Contan que cando morría, delirando, falaba coa Rufina. Dicíalle que agora ía ficar soa de verdade, que ía ter que deixar de beber coma el. Mais que tivese paciencia na abstinencia que xa se verían no outro lado, aínda que iso si, sen corpo.

Din que Don Pedro “O Cheas” morreu sorrindo, que só unha bágoa asomou no derradeiro momento por un dos seus  ollos. Da súa leal compañeira non se volveu  saber cousa.

O CIPRIANO

O Cipriano era pequenote e non moi ancho de costas. Tiña, como non, o nariz colorado e os ollos alumeaban coma dous candís de carburo.

Cando mozo  casou coa Carolina, unha moza loira e grande de Buxán, e coma tantos marchou para Europa. Alí botou ben anos, pero á parte de aprender un pouco castelán, cando retornou só trouxo algúns cartiños aforrados e unha carreta de ferro chea de pezas de fontanería na que, segundo el contaba, un alfandegario pintara con xiz “cosa de loco”.

Os cartos puidera empregalos no soño que tivera toda a vida, mercar a viña do Cabrera, unha das máis feitas do lugar. Ela soa podía dar de cen a cento cincuenta canados de viño. Mercou a terra e deixouna a ermo, de pouco a pouco fóronlle morrendo as cepas. El lonxe de se amolar aturuxaba e aledábase de que así fora, cousa que estrañaba a tódolos veciños que ó pouco tempo xa o trataban de tolo.

Un día, no que eu traballaba na Lavada, achegueime na parada do almorzo xunta del, que andaba a rozar uns toxos nunha herdanza que lle tocara polo pai. Convideino a xamón, pois viño tiña el de abondo , e falando e falando, saíu o conto da viña , onde eu  “paliquei”:

– En verdade que estás ben tolo -eu con el tiña unha grande confianza-, mercar a viña que sempre desexaches, coas grandes muras como ten de “alomenos” catro fíos, coa súa adega tan fresca e enxoita  alá na cima, con auga propia de manancial… para coller, deixala a “morón”, e perder esa riqueza á que tantos lle botaran o ollo.

Non rematara de lle dicir isto e eu xa apreciaba un sorriso retranqueiro e comprensivo na súa boca. Deixoume acabar cortés, e engulindo o bocado que tiña na boca fixo aceno de me falar, mentres agarraba a botella de viño que achegou ós morros dándolle un bo grolo, para logo, limpando os beizos coa man dereita, dicirme:

– ¡Ai, meu amigo!, vouche contar a ti que es boa persoa o que endexamais lle confiei a ninguén. En verdade que eu envexei a viña do Cabrera, pero tamén é tan verdade que máis que á viña envexaba ó Cabrera. Sempre coas mans limpas, mirando que non aporcarmos na cava, de que arrincaramos ben as herbas na renda, de que quedara todo molladiño a feito na sulfata, de que non quedaran vergonzas na vendima, de que foran os acios ben pisados nas cubas e que estas e os pipotes foran limpiños nas trasfegas, nin que se apuraran os alambiques na estila…en fin, el sempre coa camisa igual cás mans, limpa.

Traballeiche dende moi neno nesa viña e algunhas labazadas, por non dicir moitas, teño levado nela. Non poucas bágoas dos meus ollos mollaron o seu chan. Estas mans que ves anchas e pechas coma coios, alí se fixeron. Eu envexar envexeina, e o meu soño foi tela, así que cando vin de Alemania con cartos para mercala, merqueina. Mais eu tíñache outro soño que ninguén sabía que tiña, e que agora che vou contar por amigo. Pois ben, o soño érache que ninguén volvera  traballala, que ninguén volvera a xurar por ela. E este desexo foi tan grande que aí o tes, ela fica a “morón” e eu contento de telo conseguido.”

Cando rematou , riu un bo cacho e eu rin con el naquela mañanciña de inverno. Ergueuse para seguir a faena e  entre riso e riso, xa marchando, o derradeiro que lle escoitei foi : – “¡Cosa de loco, amigo, cosa de loco!”.

O PEPE DA BARCA

Cando rematou o salto de arriba ficaron tristeiros. Os que daban pousada quedaron sen ter a quen llela dar; as cantinas pecharon, e o lugar volveu  caer nunha paz silenciosa e teimosa. As máquinas do novo encoro traballaban con poucos empregados da FENOSA , que vivían xeralmente na vila. Cadaquén tornaba o tempo como podía nos días de pouco traballo, despois da poda.

Só o Pepe descubriu o beneficio da nova situación  por mor do fado, casualidade produto da súa afección á pesca.

Preguntábase o Pepe, nunha tardiña ó pé da ponte nova, por onde ía a estrada comarcal, qué que farían agora as troitas e os salmóns para salvar os grandes saltos e así remontar o río para o desove. Xulgaba que non era xusto, que era unha canallada moi grande, que os peixes non puideran facer a súa vida coma sempre o fixeran.  Ben se notaba  a mingua das troitas e mais do salmón, da lamprea xa non se sabía cousa.

Ö Pepe fixéralle o pai unha barca nos tempos  do salto de abaixo, cando o encoro asolagara o lugar e cáseque tódolos veciños tiveran que se mudar, deixando as vellas casas que non foran, por certo, moi ben pagadas. Nela, navegaba polo longo lago artificial no que se convertera o río, e pescaba todo canto lle viña ó anzó. “Eu son pescador”, adoitaba dicir ó pai cando este lle encirraba para que traballase a terra.

Aquel día subira da ponte do Bizo ata a ponte Nova na barca. Cando chegou tirou os aparellos e atouna a un dos piares que tiña un pequeno túnel de parte a parte, no que cuns bos garabullos podíase facer un bo lume e abrigarse do frío que nese mes viña. E así o fixo. Cavilaba nestas cousas do río namentres as canas non se movían molestas por algunha pesca, cando era así, erguíase rápido e sacaba a presa da auga con moito acerto. Nunha desta mirou para o río, e poñendo os ollos coma pratos, viu vir pola cima da auga unha anguía que semellaba morta. A sorpresa foi grande, colleu un” rodelo” que levaba amarrado a unha cana e apañou o que o fado lle regalaba. Pero non rematou aí a cousa, o río principiaba a se ateigar de anguías que aboiaban na auga, non mortas senón dando boqueadas, “atolondradas” na corrente que viña das turbinas do salto onde se fabrica a electricidade.

Apresuradamente, colleu a barca e dándolle corda, sen desamarrala, situouse no medio do río. Non daba creto ós seus ollos, xa levaba case un cento e a cousa non tiña trazas de parar. Pero si que parou. De súpeto, a corrente foi perdendo forza e o río ficou outra vez quedo, só unha lene brisa movía a auga pola cima. A pesca rematara. Apañou as últimas pezas que podía ver branquear, xa que a noite caera por riba, e, silandeiro, desconfiado de ser visto, tentou de buscar unha explicación: “¿Estarán envelenadas. ¡Non!, ¿quen as ía envelenar?. Entón ..¿que diaños pasa aquí?” .

Vogaba cara ó lugar e non daba entendido aquela masiva peregrinación de anguías. Non saía da mesma pregunta, coma se a súa cachola estivera bloqueada. A cousa non tiña explicación.

Cando chegou ó lugar, a noite era pecha. Non escoitou ningún ruído estraño, nada fóra do normal. Amarrou a barca ó penedo e con moita  presa  foise na procura do pai para que lle axudara a gardar a pesca, pois el só non se tiña por capaz.  Por outra banda, tiña ansia por confiarlle o conto , que estoupaba por lle saír da boca. Cando chegou onda el, e despois de pedirlle o favor, relatou punto por punto o que lle acontecera, así como a súa ignorancia perante tal feito. O pai, moi serio, escoitouno e tras pensar un anaquiño, díxolle retranqueiro mirando para a nai , que limpándose as mans no mandil remataba de fregar uns pratos:

         – “¡Aquí está o gran pescador!. A ver, homiño: ¿ que fan as troitas para criar?

         – Soben ó río , contestou  o Pepe asombrado pola pregunta.

         – ¿ E as anguías onde desovan ¡ou! ?, volveu interrogar o pai.

         – ¡Claro!… ¡No mar!,  espetou albiscando unha pequena razón.

Os dous, cómplices, miráronse ós ollos entendendo o que remataban de falar.

          – Elas buscan saída cara abaixo, cara ó mar , explicou o Ramiro, que así se chamaba o pai, e agora só a teñen polo túnel das turbinas. Cando estas traballan, golpéanas, por iso saen medio mortas ou tronzadas. Ë polo golpe que levan das turbinas, por iso é. ¿Cantas colliches?. ¡Tanto ten!…Imos buscalas, que non se dea conta ninguén. Xa verás como lle imos sacar “unhos” cartiños.

O Pepe gabouse de ser fillo de quen era. El sería un bo pescantín, mais o seu pai era un filósofo de moito coidado.

O SEÑOR XAQUIN

Chegáballe todo o día para facelo, bebía sen presas e a modiño sen reparar en ninguén.

O señor Xaquín saía da súa casa ás tres da tarde. Sen molestar cousa, co seu andar sinxelo e pesado e coa quietude que os seus ollos azuis coma mares reflectían, puña rumbo pola rúa do medio cara á ponte do Bizo. Os setenta e dous metros que o esperaban tódolos veciños xulgaban que eran sempre os mesmos, pero para el representaban un máis cada día. Eran a primeira etapa. Coñecía cada porta , cada pedra, cada ruído eran seus, eran a vida. Agora topaba co Alfredo que ía correr coma sempre; topaba co Pexerto maldicindo a todo ser vivente, sempre camorrista e encabuxado. Escoitaba aturuxar ó Cipriano, aínda que xa non lle coñecía o rostro. Todos o saudaban moi efusivamente, coma se fixera moito tempo que non o vían, el meneaba a testa e soltando as mans,  sempre collidas nas costas, levaba a dereita á boina á modo de saúdo.

A segunda etapa era cruzar a ponte que nos días de vento facíaselle cru e semellaba que lle custaba facer a parada obrigada polo costume , no medio dela, para seguidamente botar unha ollada profunda río abaixo, antes de continuar a súa travesía. Neste tramo podía sentir vivo o lugar, intuír todo canto pasaba nel, aínda que ninguén lle dixera cousa. Tamén dende el sentía a chamada do tempo, que se lle facía eterno, como se ficase quedo.

Ö chegar  cabo da ponte miraba para un lado, para outro, e baixaba as escadiñas que levaban á fonte Pía, auga de ferro e malva, na que como xa se dixo bebía sen presas e a modiño. Cando remataba subía por onde baixara e ía sentar a un penedo que había ó pé do peto das ánimas, onde ficaba ensumido nas súas cousas, como ido a outros tempos, como se deixase o corpo orfo e o seu espírito estivese fóra del.

Tódolos veciños o querían ben, e algúns, neses momentos, sentaban ó seu carón desafogando das súas penas. Era coma o confesor, coma o muro das lamentacións . E así, tódolos días desfilaban uns e outros. E en verdade que cando remataban, cansos e novos á vez, retomaban ós seus traballos cantando áxiles e ledos. Cando era que ó señor Xaquín lle daba a hora de partir, na metade dun destes encontros, erguíase lentamente e con cara de circunstancias o único que deixaba sentir era:

-” O importante é ter saúde , vai con Deus.”

A CONCIENCIA

Pasáballe as mans ós pequenos pola faciana e deseguida lle sacaba toda a súa parentela. A Conciencia  chamábase Sara e o alcume non se sabía moi ben de onde lle viña, o caso era que as súas formas e falares levaban a  moral de casa en casa. Ela non falaba mal de ninguén pero si de todo e de todos. Canto acontecía  na aldea chegaba a ela antes de que o soubera ata o mesmo protagonista do suceso en cuestión. Non se sabía nin como nin por que, mais sempre era a primeira . Uns dicían que era polo vento, outros, que escoitaba falar no eco das montañas.

O certo era que segundo tiña unha nova , facíalla saber ó primeiro que atopaba aínda que fora un meniño de teta, e repetíaa canto fora necesario. Cando non tiña novas, cousa rara, paseaba o seu corpo polo lugar de arriba a abaixo , e repetía constantemente: “non pasa nada. Non pasa nada”. Os nenos entón parábana, e a falta de novas, contáballes historias vellas sobre os avós dos alí presentes, historias sempre de agasallo, gustando de resaltar o bo carácter de todos. Isto agradaba moito ós nenos que demandaban saber máis e máis dos seus devanceiros.

Gustaba do viño quente. Era amiga de non refugar de ningún convite. Era boa bebedora aínda que endexamais tivera sona de bébeda, cando o estaba metíase na súa casa e ó pé do lume lembraba os seus homes falando soa como se estivese con eles tres, e chamáballes “chatiño meu” cando lle parecía escoitar os cumpridos deles que saían do lume.

Deses tres homes nacéranlle tres fillos: Remixio, Ramón e Serafina, e os tres vivían fóra.

O Remixio na vila, empregado nun almacén de viño; o Ramón emigrara a Barcelona e seica traballaba de taxista e a Serafina na Coruña moi ben empregada nunha compañía consignataria de barcos. Esta última fora a pequena e de bebé deixáraa a cargo do hospicio da capital, pero endexamais deixara de ter novas dela, as letras líallas o Don Adolfo, que era o crego da parroquia.

 O Remixio ía ver á nai tódolos sábados e leváballe as poucas viñas que tiña. Este era moi testán, cousa que algúns din que levou á sua nai á morte. Metéuselle na testa que debido ós seus anos a vella tiña que facer un recoñecemento médico. Levouna á vila e o galeno encontroulle a tensión algo alta sen máis outra cousa, polo que lle prohibiu o viño. Ela amedrentada seguiu a prescrición e ás dúas semanas morreu.

O ALFREDO

O Alfredo tíñalla xurada a toda a bisbarra. Para os seus poboadores el sempre fora fillo da Lúa , e non é que tivese algo en contra da Lúa satélite, mais sabía que a súa nai non era merecedora de tal nome. Chamábanlle así  porque as noites en que o astro estaba cheo, redondiño e luminoso, a ela dáballe por saír polas viñas e montes cantando e berrando. Miraba para a lúa rendéndolle acatamento, e faláballe canto quería  pedíndolle polos seus e polos veciños, ata que esta desaparecía entre os soutos. Este costume fora o que lle dera nome, sen quitar que era tida por todos coma unha pobre tola que non lle facía mal a ninguén, cousa que a ela non lle importaba moito, mais ó seu fillo si.

Un día que o Alfredo rifara co Modesto, o fillo do Leonardo O dos Muíños, pola culpa dunha troita que viña da turbina do embalse; despois de se mancaren de abondo e ter perdido a troita que ó cabo levouna o río, decidiu que ía constituír unha empresa. Púxolle por nome “Serradoiros e desconstruccións Alfredo”, e serviu para levar con bo tino tódalas falcatruadas que dende aquela asolaron tódolos lugares da parroquia.

A primeira acción que levou adiante foi como serra, traballou nunhas fermosas cerdeiras que deixaron de selo. Estas  eran propiedade do señor Pexerto, aquel que lle zoscaba de neno na cachola sempre que o atopaba, coa escusa de sempre:”Teste que portar mellor ¿non si?”, dicíalle o moi cabrón, mentres batía nel sen reparos.

A noite era pecha, mais non lle fixo falta moita luz xa que sabía ben do sitio. Polo camiño da Raña coa serra ó lombo ía o Alfredo con bo paso fitando toda aquela sombra que lle saía ata onde lle alcanzaba a vista, sombras que se confundía coa escuridade e que lle facían sentir calafríos e cóxegas por todo o corpo. A noite estaba fría mais non impedía a ansia que puña en chegar ó obxectivo, en menos do que pensaba atopouse diante da primeira cerdeira, sacou a chaqueta, colleu a serra e dispúxose a serrar con forza. Non  facía falla serrar todo o tronco, chegaba con alcanzar o sangue da árbore para que esta morrera sangrada e silandeiramente. Despois da primeira foi a segunda, e cando rematou xa non sentía o frío, só unha sensación de alivio que lle corría polo corpo.

Endexamais se aledara tanto como cando escoitou berrar ó pequeno do Xinxán:”¡Serráronlle as cerdeiras ó Pexerto!¡Serráronlle as cerdeiras ó Pexerto!” polo medio da ponte, mentres os veciños lle saían ó paso para lle preguntar, sen seren atendidos, pois o neno non facía outra cousa que repetir o dito coma unha ladaíña infantil e por certo moi divertida. O Alfredo, orgulloso do feito, ergueuse da cama sen presas , como repasando mentalmente o acontecido e tentando de previr, o que ía acontecer.

O PEXERTO

Era o Pexerto de casa boa e rica, chamábanlle os Soutelo. Un dos máis vellos parece ser que estivera nas Américas e trouxera unha grande fortuna.

Cando mozo, o pai facíao traballar como outro home calquera dos que viñan ó xornal, que daquela só era a mantenza, que non había salario en cartos. Como máis, podían levar a casa un anaco de touciño, e isto cando vivía a avoa Pepa, moito máis xenerosa có fillo Don Rufo, pai do Pexerto.

Os veciños non querían mal ó Pexerto, pero endexamais cansaban de rir del debido ó seu ser agresivo e fachendoso que o facía o eterno roñón, sabichón do lugar. De mozo competía nos traballos con outros mozos e segundo el dicía, era o home máis forte e intelixente de moitas leguas á redonda.

Contan que un día competiu co Luís do Rotea, un mozo fortachón de carácter moi feble que influído polo Lerchán prestouse a xogar. 

Foi na vendima. O Lerchán principiou a picar no Pexerto falándolle do Luís, loando a súa forza e poderío, cumprida sona que gozaba noutro lugar da bisbarra chamado Casal e en toda a parroquia de San Bartolomeu. Así, despois de andar todo o día na mesma, acadou que ó Pexerto lle entrara o veleno nos miolos, e quedouse en convidar ó rival de alí a dous días para ver quen era  home de baixar máis cestos de uvas da viña dos Abades, vendima na que traballaban para a igrexa  xentes vidas de toda a bisbarra.

A trama estaba montada, pois chegado o día todo se dispuxo para a grande carreira sen que o Pexerto soubese que cantos enchían os cestos e os baleiraban nas cubas , tiñan concerto de lle carregar no seu, catro ou cinco pedras das boas, co que el levaba de seis a sete quilos de máis con respecto ó outro.

A  desputa fora tremenda, case que a morte, mentres o Luís subía e baixaba os cestos, non sen pouco traballo, o noso protagonista suaba e a cor lle cambiaba no rostro intermitentemente.

Non chegara aínda a noite cando o Pexerto , extasiado, caeu na bodega. Sentía que as pernas lle fallaban e deitouse nunhas pallas que había nun recuncho, tentando de descansar mentres non viña o seu rival, que era máis lento nas baixadas. Pero a fatalidade e mailo cansazo fixeron que ficara durmido, e alí permaneceu toda a noite, só tapadiño cunha fardela que lle botaron por riba a modo de caridade .

Mentres , fóra, o Lerchán chorando co riso e contaxiando ós demais, que o seguían a coro, apertaba ó gañador dicindo:

-“¡Aquí está o mellor, este foi o gran mozo vencedor deste estarricado señorito!”

Din que dende aquel día o Pexerto fixérase como era. Deixou de competir cos mozos en fortaleza e avellentou de súpeto. Xamais aguantaba unha leria, e gustaba de reprender as accións de pequenos e grandes chamándolles ignorantes e bárbaros, palabras que se fixeron constantes no seu vocabulario elemental.

DON ADOLFO

Viñera de moi novo para a parroquia, cando aínda se levaban o dezmo dos curas. Ían as mulleres cargadiñas co mellor polo, con ovos, con millo, coas primeiras uvas, coa proba do “temperao”, que é o viño que se fai polo mes de agosto con acios escollidos.

Sempre tivera mal xenio. Era mandón e non soportaba que se lle levase a contra. Cando saudaba estendía a man e daba o anel a bicar, coma se fose unha eminencia e non un vulgar crego de parroquia. Moitos contan que puidera ter sido bispo, pero que non quixera por amor ós seus fregueses, que aínda que rifaba con eles coma un xeneral coa tropa, queríaos moito, e iso si, era moi atento para calquera favor que se lle pedira non sendo cartos.

Cando chegara á parroquia tivera moitos problemas co señor do lugar, o Don Rufo, pai do Pexerto, que fixera que este último perdera o “don”. Seica cadraban nas tarefas do campo nos mesmos días, o que provocaba nos veciños a indecisión de lle ir traballar ó un ou ó outro, co que a xente partíase, cousa que se ben non desagradaba ó crego, si o facía ó Don Rufo. E nestas teimas pasaron toda a vida. Pero un día, xa de vellos, cáseque chegan ós paus:

– A  Igrexa é máis importante que calquera civil por moi nobre que sexa -díxolle o crego ó potentado diante de toda a xente que tomaba o fresco na varanda da ponte, ó que o outro lle contestou:

– A Igrexa o único que fai é comerlle as asaduras ós homes, ademais dos cartos e a suor do seu traballo. ¿E total para que…? , para botar dous responsos o día que van para a terra.

Se  non é polo fillo dun e o criado do outro, o Trolas, chegaban ás mans, xa que ningún dos dous tiña reparo en mostrar os puños. Pero a cousa non chegou a máis, e dende aquela, despois de case trinta anos de desputas, miraban de poñer os traballos en días diferentes.

Cando xa era velliño o Don Adolfo, e o Concilio mudara as formas da igrexa, el seguía a dicir a misa en latín e de costas ós fregueses; e nas veces que escoitaba ouvear a algún can , non tiña reparos en facer un alto no oficio, dar a cara ós paisanos e poñelos a pan pedir:

-” ¡ Xa vos teño dito que os cans teñen que estar atados, que non son quen, nin eles nin vós, de interromper o sagrado rito da consagración, e estou farto de dicilo!. Calquera día collo a escopeta e póñome a tiros con todos”. E de seguido continuaba a misa coma se tal cousa.

Morreu  erguendo o corpo de Cristo, un infarto veu poñer fin á súa vida nos oficios  de Semana Santa, que ese ano ficaron a medio facer.

O LERCHÄN

Era moi amigo das lerias e era incrible a súa capacidade para maquinar troulas e enganos que despois facían rir a todo o mundo, e non en poucas ocasións tamén ós mesmos enganados.

Parece ser que a súa afección principiara de neno. Seica xa era moi normal que lle fora cagar, con perdón, diante da porta de quen tivese a honra de ser o elixido obxecto da burla. Pero hai que dicir que dende esta tenra idade, contaba cunha certa complicidade veciñal.

Contan que de pícaro tamén gustaba de ir a misa e facer dela palco idóneo dos seus escarnios. Unha vez, conseguira poñerlle vinagre, seica adoecido, na viñateira do don Adolfo. Cando este, chegado o momento na liturxia, pegou no viño, cuspiuno con forza tan axiña que puxo pingando o altar dourado onde se encontraba o Altísimo. Din que parara a consagración e berrara polo Trolas, seu criado, e alí diante de todos rifara nel con moita saña:

– ” ¿Pero ti que clase de viño me puxeches aquí desgraciado?”, dixéralle. E logo botouse a recitar unha restra de insultos que non é apropiado transcribir aquí.

Mentres, a xente , e máis os que sabían como fora o conto, puñan a man na boca para non estoupar co riso. Pola contra, o Lerchán ficaba firme e serio coma se a cousa revestira moita máis gravidade da que tiña, cousa que aínda encirraba máis os ánimos dos que se desfacían no disimulo.

Outra vez, buscou o momento propicio no que a xente está axeonllada ó alzarse o Altísimo, para achegarse arrastras onda o Pexerto atándolle un zapato á bancada, diante da mirada cómplice de non poucos fregueses. Cando o coitado do Pexerto ergueu o corpo, arrastrou toda a bancada e caeu de xeonllos ante as gargalladas dos alí presentes, que foron cortadas polo crego, que aquel día non quixo seguir dicindo a misa tras de rifar e insultar, como era habitual nel ós seus fregueses. Ö saír da misa contan que o Pexerto enfilou ó Lerchán e meteulle unha labazada que o turrou ó chan indo de arrastro catro ou cinco metros. Logo ó Pexerto metéraselle o medo no corpo, porque o Rufino, pai do rapaz, o Alfredo e mailo Pepe da Grela, home pequeno pero con moito xenio, corrérano a coios ata a súa casa. Esta defensa fixera que o Lerchán, lonxe de mudar a conduta fora perfeccionándoa co tempo, ata ser un verdadeiro profesional das falcatruadas.

Estas cousas facían a vida moito  máis divertida na parroquia. E sobre todo cando fixeran o salto de arriba, cando viñeran moitos obreiros da bisbarra a parar polo lugar. Obreiros nos que se cebou con ganas; anonimamente para eles, que non para o resto dos veciños que sempre sabían do autor das trasnadas, que “gamberradas” non se podían chamar porque endexamais atentaban nin contra o físico, nin contra dos bens materiais dos coitados.

O TROLAS

O Trolas era como o sancristán de Coimbra, que mollaba o pan en aceite e deixaba os santos a escuras. Aínda que cada vez que así quedaban, levaba unhas labazadas do crego, que xa estaba ben afeito. E non eran poucas as veces que o moi condenado, debía ser pola fame que pasaba co Don Adolfo, non só mollaba o pan senón que roubaba as hostias do altar, e á hora de ir dar a comuñón non as había bendecidas tendo que pasar os comulgantes sen comulgar. Namentres el, pondo cara de inocente, tentaba de convencer a todos de que había uns ratos moi feroces na igrexa que non deixaban cousa comestible sen catar:

– “¡Vouche dar a ti ratos…!” -dicíalle entón o Don Adolfo erguendo a man por riba da testa.

-” Sempre me tocan a min as culpas, isto non é xustiza.” Queixábase sempre o infeliz pondo un aceno, que na maior parte das veces non se sabía se era de dor ou de mofa cara ós alí presentes.

O Trolas fora cedido pola Pura ó don Adolfo xa dende moi novo. Este criárao como se dun fillo se tratara, que moitas malas linguas dicían que en verdade era, que non podía ser outro o que tivera a paternidade, pois no tempo que a Pura ficou preñada frecuentaba moito a igrexa e a casa parroquial, cousa que despois do nacemento non se repetira. Isto era apoiado polo feito de que non se lle coñecera endexamais ningún noivado, nin ningún amor probado, froito isto tamén do seu carácter reservado. Amais  O Trolas , nacido de nai solteira, e  xa que logo en pecado, recibiu os sacramentos sen ningún tipo de comentario clerical, que noutros casos recibíanos igual, mais non exentas as pobriñas das nais da rifa que o crego lles botaba en tan solemnes ocasións.

Resta dicir que o Trolas era tido polas mulleres como un pobriño desleigado, cousa que non cadraba co parecer dos homes, que ollaban como este zafaba dos traballos da terra e erixíase en recadeiro oficial do lugar, e mesmo da parroquia, e pasado o tempo, tamén da bisbarra. Isto amolaba ós pobres homes que comparaban as mans sucias de terra coas del e o contraste de pel que existía entrámbalas dúas. Os recados do Trolas, para os homes, só eran trolas para non manchar as mans.

O SUSO

Morrera súa nai no parto con moitas dores; o seu pai, o Cachirulo, chorara cinco días coas súas noites. Pobre Susiño, nacera retrasado e mongoloide para máis castigo do seu pai que endexamais o quixo ben. Segundo dicía era un castigo de Deus á beleza e presunción da súa muller.

Por sorte para o Susiño a súa tía, irmá da súa nai, e non tan guapa coma ela, coidou del dende neno. A señora Rosa, que así se chamaba, lavouno, deulle de comer e a duras penas fóralle ensinando o pouco que sabía. E co tempo o Susiño pasou a ser Suso.

O Suso, dicían, era “retrasado e subnormal”, mais de lelo non tiña un pelo. Gustaba de andar pola bisbarra de taberna en taberna e os días de feira ía moi ledo cara á vila onde facía o propio.

Nesta teima de andar dun bar noutro consumía de todo: viño, cervexa, brandi e mesmo xantaba á hora que lle tocara e onde lle tocara. Mais o home non crean que escatimaba en pedirlle ós taberneiros, que compasivos e sometidos ós xeitos que este gastaba, sempre ledo e falngueiro, amable e cortés, deixábanse levar nas súas demandas. Endexamais lle cobraban un peso, é máis, a meirande parte das veces aínda lle daban algún. E así era a súa vida, facerlles gracias ós demais e sacarlles canto podía. Iso si, sempre coas boas formas e sen porse pesado.

Aquilo que xuntaba ía gardándoo no pero, para logo darllo á tía, que a todas luces parecía a artífice de tales ensinanzas.

Cando a señora Rosa morreu seica lle deixou unha pequena fortuna que foi entregada ás monxas do asilo, na vila, que dende aquela coidaron do Suso.

O DEMETRIO

Era destes homes que sempre parecera vello, aínda que non se lle podía botar a idade así como así. Toda a vida fora para ter o que tiña: catro viñas novas, feitas por el as súas muras e plantadas as súas cepas. El rozara o seu monte, colocara unha por unha tódalas pedras que suxeitaban os terreos e coidara as vides que co seu tempo deron o seu froito, bo froito que deu bo viño.

A consecuencia do traballo quedara o seu corpo medio eivado e cando camiñaba, a súa testa inclinábase cara ó chan como se estivese buscando algo.

Tivera muller rexa, de carácter moi forte, que din qué fora a que lle metera nos miolos a empresa de facer as súas propias viñas, cousa que a ninguén do lugar se lle ocorrera nunca polo risco de tal traballo, e máis polos esforzos terribles que supuña ter que dominar a montaña a base de buscar grandes pedras e carretalas ata onde fose necesario, tarefa que precisa de moitas horas de duro esforzo. A súa muller déralle un fillo, o Afonso, que dende neno lle axudou nos labores da terra. E coma el, ficou eivado despois do paso dos anos.

Xa de moi vello ó Demetrio morreulle a muller, e contan que despois dos funerais escoitábaselle berrar mentres tomaba o viño quente que seica lle gustaba a rabiar:

-“¡Ai miña mulleriña, para onde fuches que nos deixas sos!”

E no máis puro dialecto da zona continuaba mentres apuraba no viño:

-“¡Traguiños istes!, ¡ai!, ¡ traguiños istes!”.

Cousa que confundía ós veciños , que non sabían se “louvaba” o viño ou si se queixaba pola perda da muller, que de paso sexa dito, llo taxaba con moita ansia.

 A SABELA DO QUINTILLAN

Fora moza moi bonita na súa xuventude e tivera moitos pretendentes. Un deles fora o Don Pedro que despois o alcumaron “O Cheas”, o da “solitaría”. Este seica non saía do pé da Fonte da Pía, onde ían as mozas pola auga. Gustábanlle todas mais din que fora por culpa da Sabela, que llas facía pasar “canutas”, que marchou traballar á vila no casino cun tío del que fora carpinteiro, do que herdara o oficio e mailo gusto polo viño.

A Sabela fora moi cobizada polos mozos, mais a súa frialdade con eles levouna a ficar solteira ata a súa ancianidade, que pasou soa. O seu carácter forte non deixaba ver nela a desconsolación que os máis tentaban de engadirlle como adxectivo.

Falaba pouca cousa mais o que dicía era sentencioso, pouca xente ousaba contrariala. Era traballadora como a que máis e erguíase cedo tanto de verán coma de inverno. Respectaba as horas da rega polas que non poucas veces se enfrontara tanto a homes como a mulleres, que por nugalla ían fóra da súa hora ou día tornar a auga para as súas terras.

Din que era de armas tomar mesmo para os asuntos de relixión, nos que era a única que se opuña perante o crego por mor dos presentes que este esixía ós fregueses, pois ela non consideraba xusta tal esixencia.

Tería sido unha boa nai de ter elixido home, mais o fado deixouna soa e así, e traballando, veuna buscar a morte mentres apañaba unhas fabas lobas.

A CAROLINA

Tivo dúas fillas do Cipriano. A este coñecérao nas festas da Saúde, á que acudían mozos e mozas de toda a bisbarra. Saían pola mañá cediño, pouco despois de saír o sol, toda vez que se espían do traxe de terra que portaban toda a semana. Ían chegando polo camiño, os dos diferentes lugares; os máis novos adiantábanse e os máis vellos quedaban sempre por tras. As romarías naqueles tempos facíanse polo día e,  cando debruzaba a noite, a xente volvía  ás súas casas, ou os mozos máis golfos buscaban adegas onde seguir a troula facendo noite ata o outro día de festa, que no caso da Saúde chegou a durar ata catro días seguidos nalgún ano.

A Carolina xa coñecía ó Cipriano doutros anos, mais era un pouco mais nova ca el e este endexamais reparara nela. Aquel ano tiña na testa unha película que vira na vila un día que a levara o seu tío Antonio. Nela, a rapaza protagonista deixaba caer un pano de encaixe branco e fino no chan para atraer a atención do galán, que solícito se prestaba a recollelo. Ela non tiña pano de encaixe, o dela era máis pobre, pero en branco gañáballe a calquera, lavárao con moita ansia no pía da súa casa matinando na empresa que levaba nos miolos.

O camiño pasaba preto da súa casa. Dende a solaina puido ollar como ían chegando os mozos, chamou polas amigas e correron para lles saír ó camiño, cousa que fixeron póndose diante deles e deixándose alcanzar como quen non quere a cousa. Cando sentiu ó Cipriano falar tras dela, moi preto, finxiu que lle caía o pano, con tan mala sorte que naquel momento unha brisiña lene levantouno polo ar e foi dar contra unha silveira que bordeaba o camiño. Nembargantes foi o Cipriano quen se ofreceu a collelo e sen dúbida que se fixou nela, que agora medrara. A dificultade foi tal que para recuperar a prenda o homiño picouse todo e o pano rachou por dous sitios ó turrar del. Fora tan complicado que os mozos e mozas seguiron o camiño ríndose da situación, e eles dous tiveron que continuar sos tras dos outros, ledos iso si, el por ter atinxido o que parecía imposible e ela por ter a oportunidade de falar co que tantas veces soñara. Así foi como se fixeron noivos, logo de bailar todo o día, ó volver para a aldea.

O CABRERA

Sempre vivira na vila, a súa casa non obstante era  da ribeira, e unha das grandes xunto coa dos Sotelo. Vestía como  o que era, un señorito, e tentaba de falar o castelán que lle saía con moita dificultade, cousa que o facía ridículo de todo. Non tivera descendencia, aínda que casar casara cunha moza loira que trouxera de Valladolid, onde servira á patria nos seus anos mozos.

Cando nos derradeiros anos a xente deixara de servir e buscara fortuna na emigración, nos anos sesenta, principiou a vender as terras, por non ter quen de traballalas. Só quedou cun par de viñas que mal como podía dábanlle para o consumo e mais para sacarlle uns cartiños, aínda que cos que gardaba no banco tiña de abondo para vivir.

Por levar, levábase ben con todo o lugar, aínda que ninguén lle podía aturar a súa altiveza que arrastraba polos morros de calquera labrego que lle saíra ó paso:

-” ¡Que cho digo eu -soía dicir-, vós sodes moi bestas e diso non sabedes nin a máis mínima cousa, facédeme caso a min!”.

Mais a xente pasados os anos da fame espertara moito, e de ser un dos señores do lugar, pasou a ser un adorno a quen se saudaba máis por compaixón que por sometemento ó respecto da súa  persoa.

O seu herdeiro era o fillo dun curmán que habitaba en Madrid. E ese si que falaba ben o castelán, que non falaba outra cousa; e, na súa pretendida superioridade  lingüística seguía as pegadas do seu tío-curmán no trato coa bisbarra. Non había paisano ó que non aldraxase co seu falar de “mixirico” herdeiro. O Cabrera admirábao moitísimo, e tentaba de corrixir o seu idioma imitando o seu acento, cousa que o facía risible aínda para os ignorantes raparigos que non perdían ocasión de facerlle a burla, ó que el respondía corréndoos e acenando o caxato na procura de zoscarlle a algún.

REMIXIO

Nacera cando a Conciencia era aínda moi nova. Xa dende neno tiña sona de moi testán, todo canto se lle metía nos miolos ía a misa e non importaba a animalidade que fora. Así foi que din que tivo a culpa na morte da nai, mais este corrido penso que é outra animalidade.

Houbo un tempo no que levou a viña á Sabela do Quintillán, aínda que fora máis ben a un curmán dela que emigrara para Buenos Aires. Seica descubriu que, cambiando o sistema da poda, as cepas daban moito máis froito, e así fixo con toda a viña, que en dous anos produciu todo canto tiña que dar. Ó terceiro, fóronlle secando as vides unha por unha, cousa que fixo moita graza ós homes que xa o tiñan avisado:

-“¡Non “señas” animal!, -adoitaban dicirlle. Non ves que se podas deste xeito vanche morrer tódalas cepas!”. Ö que el replicaba todo cheo de razón:

-“Iso son contos de vella, que eu non lle fago ningún caso”.

Aínda despois de estragar toda a viña, seguía nas súas once, e botáballe a culpa a unha enfermidade que lle atacara e que segundo lle contaran estaba atacando a outras viñas da bisbarra, o que era tan falso como que a sidra se fai de cereixas. Mais el non daba o brazo a torcer, nin logo de oír á Sabela, que desconsolada, chamoulle de todo canto se lle pode chamar a un home para convertelo no máis inmundo dos réptiles.

O Remixio era así, turrón, pero no fondo era boa persoa, que non lle facía mal a ninguén. Aínda que no caso da viña non sobrou quen dixera que iso o fixera adrede, cousa que os fillos do río endexamais pensaron, porque non hai nin un só deles que faga o mal ás sabendas. Aínda que o fagan.

O RAMON

Era moi diferente ó seu irmán. Para todo era cortés e gustaba de botar unha man a quen fora. Sempre soñara con partir lonxe, ver o mundo, falar con moitos tipos de xente e aprender cousas para logo de chegar a vello ter que lle contar ós seus netos.

Nacera despois do Remixio, cando este xa estaba farto de correr polos camiños. Fora un neno ledo e pola contra doutros da súa quinta, endexamais fixera trasnada, malia levar moitas veces as culpas doutros.

Na escola de Don Eladio fora dos alumnos máis aplicados, e non só aprendera moi cedo a ler senón que gustaba moito da lectura. Grazas ó profesor que enseguida se interesou por el, puido ler moitos libros que este lle emprestaba, lectura que levaba a cabo no faiado, na Pena dos Mouros ou no camposanto, lugares preferidos nos que acadaba unha indispensable intimidade, sempre que podía zafarse do acoso ó que o sometía o irmán. Deste xeito o seu maxín voaba por lugares exóticos, afastados, cheos para el dunha beleza indescritible.

Cando chegada a adolescencia deu o estirón que o fixo home, tivera que deixar a escola coma tantos outros, moi a pesar de Don Eladio que se viu inútil nos seus intentos por prolongar os seus estudos, cousa que o magoou moito, aínda así  lle seguía a emprestar lecturas.

-“Déixame que siga uns anos máis co neno -dixéralle un día á Conciencia-. Éche moi listo, e é unha mágoa que perda de estudar. ¿E que non o entendes?”.

-“Ten que gañar o pan -contestáralle a nai moi desgustada. Non temos que levar á boca, e xa é un home para estar comendo á sopa boba, que por outro lado non hai. E digo eu, ¿que é mellor, que saiba moito ou morra de fame, ou que poda ter se quer un anaco de pan que levar á boca?”.

O asunto quedou aí. Don Eladio non soubera que responder a semellante pregunta, ficara mudo e tristeiro. A escola acabou así para o Ramón, e foi labrego coma todos.

Máis un verán, despois de correr moitas co seu amigo Lirote que estaba emigrado en Barcelona, o Ramón fixo a súa pequena maleta e marchou para aló co seu amigo. Seica traballou de camareiro moitos anos, ata conseguir algúns aforros e unha boa oportunidade, comprou un taxi, e alí está, aínda que esa é outra historia da que eu non sei cousa.

A SERAFINA

Aínda non tiña un ano cando foi para o Hospicio. Na capital, coas monxas, aprendera a ser toda unha señorita. Era doce e sinxela, o que atraía a cantas persoas se achegaban a ela. 

Sempre botara de menos a súa familia  aínda sen coñecela, o que fixo cando tiña xa seis anos. Dende aquela non faltou un só verán e Nadal que ela non fora ver ós seus. Queríaos moito a todos, pero algo especial tiña cara ó Ramón.

Lembraba cando na primeira visita os viu ós tres. A súa nai engurrada e vella, co pano á cabeza e os ollos cheos de bágoas abrindo os brazos para apertala; o Remixio, firme e serio, fitaba a pequena como se fose un obxecto estraño;  e o Ramón, inquedo, intranquilo, como non sabendo que facer, mais cun amplo sorriso.

Aquel primeiro encontro, inesquecible para ela, fora o máis grande que lle puidera ocorrer despois de pasar noites e noites chorando polos seus. Tratando de imaxinalos, de adiviñar as súas voces e miradas.

O Ramón sentábaa no colo á noite, ó pé do lume da lareira e contáballe contos. Moitos contos de princesas encantadas, de xacios tristes, de meigas e bruxas feiticeiras. ¡Como gustaba deles!. Imaxinábase unha princesa encantada na procura dun mozo que a viñese  salvar, mozo que sempre tiña as calidades do seu irmán Ramón, e tiráballe o feitizo, montábaa nun cabalo branco cunha grandes guedellas que a levaba polo mundo amosándollo todo: as flores do campo, os ríos, as montañas, o mar, as voces das xentes, os chíos dos paxaros. Xa de adulta ten contado que estas cousas aínda seguen vivas no seu espírito, e que bota en falta ós seus, e máis especialmente ó Ramón a quen non ve dende hai anos. Segue a gardar os seus contos de nena na lembranza, e cando despois de traballar chega ó seu pisiño, esgotada, pecha os ollos e sénteos a todos moi vivos. Ás veces emociónase tanto que mesmo chora, e as bágoas descargan todo ese afogo que sente por telos lonxe.

O MODESTO

O Modesto era un rapaz moi inquedo. Herdárao de seu pai o Leonardo e este á súa vez da súa nai a Sariña do Muíño, que fora moza de Don Pedro “O Cheas”.

Gustáballe destacar en todo, mais o seu fado facía que fora un perdedor nato, cousa que non lle gustaba moito e que co tempo converteuno nun fachendoso medio aloucado.

Era da quinta do Alfredo, e sempre o sentira o seu rival. De nenos coas canicas, cos trompos, cos niños, cos tiracoios; de mozos, coas carreiras, cos cestos de uva, na cava, e xa de adulto rivalizaba nas anguías despois de que o Luís da Barca descubrira o fenómeno dos encoros que traían a baixada masiva destes peixes cando buscan o mar.

Cando saían coas barcas, á saída do túnel collía máis anguías aquel que máis vogara. En non poucas ocasións tiñan rifado por unha peza, facendo rir ben ós demais pescantíns que estaban vendo branquear o río pola abundancia dos peixes. Non había forma, só facía falta unha pequena escusa para que eles se ensarillaran a insultos e algunha vez chegaran mesmo ás mans, mellor dito ós remos cos que loitaban como se fosen espadas.

Contan que un día o Modesto tivo tan mala sorte, que nunha desas regueifas fixo un mal movemento e a barca volteou dando co seu corpo na auga. Malia o aparatoso da caída, tivo a sorte de se agarrar á barca do seu rival, ó que este respondeu, despois de ficar un segundo ou dous sen saber que facer, axudándoo como se fose o seu irmán. Seica o Alfredo se escusara polo accidente botando ó seu lombo as culpas do que non fora senón caída fortuíta. A barca do accidentado tragáraa o río sen lle facer ascos, cousa que amolou moito ó Alfredo que se brindou a axudar ó Modesto na construción doutra.

Fora coma un soño, durante catro ou cinco días traballaron xuntos no pequeno estaleiro que había ó pé da fonte Pía. Mais cando a barca ía collendo forma deron en discutir sobre que medidas tiñan que levar os remos:

-“¡Onde vas con eses remos, animal!. ¿Non ves que son moi grandes?, ¡non vas poder nin con eles!”-espetoulle o Alfredo.

-“¡Non poderás ti, que es un mingallas!. ¿Non será que o que queres é que sexan máis pequenos para gañarme nas carreiras?” -contestáralle o outro sen mirar en diplomacias.

A barca tivo que rematala o Modesto só, pois a discusión fora tan grande, que se non é polo Leonardo e o Ramiro que andaban por alí, a cousa ía pasar máis que das palabras. Todo volveu ó seu rego. E estes dous seguen a rivalizar coma se aínda estiveran na idade das canica

LUIS DO ROTEA

Sempre fora un bo mozo, forte e saudable. Pero o mellor que tiña era o seu carácter bonachón que aínda de maior conserva. Din que cando competira co Pexerto aledárase moito por ter sido considerado o home máis forte da bisbarra, pero duraralle pouco a ledicia cando se decatou  da faena que lle fixeran ó seu rival.

-“¡Estívolle moi ben o que lle pasou ó Pexerto! -dixéralle despois de tempo o Cachirulo, un día no que este ía cara á vila a pé e se cruzara con el polo camiño ¡Iso de meterlle pedras no cesto foi unha idea que só se lle podía ocorrer ó Lerchán!¡Mais estivo moi ben para baixarlle os fumes a ese condenado do Pexerto!,¡Mala chispa o coma!”.

Contan que o Luís pediu  explicacións ó camiñante e este llas deu con todo luxo de razóns:

-“Eu non sabía nada disto  -respondeulle con moita mágoa-, que se o soubera non había pasar nada do que pasou. Esta competición non foi válida, iso non se lle fai a ninguén”.

O Luís do Rotea estivo moitos días magoado. Decidiu baixar á ponte do Bizo na procura de falar co Pexerto e explicarlle  todo canto acontecera. E así o fixo, diante de moitos homes que platicaban no peitoril da ponte, xa na tarde, despois de ter rematadas as tarefas do día. Seica os alí presentes tiñan que poñer as mans nas súas bocas para non estoupar en risos que provocaban os acenos de sorpresa e rabia que facía o coitado que sufrira o engano. Este déralle as grazas ó seu rival-informante e gabouno como endexamais se vira que o fixera con ninguén. Tamén mirou cara ó público con desprezo e carraxe, mirando de atopar coa súa vista ó moinante enxeñeiro de semellante falcatruada, personaxe que unha vez destapada a súa artimaña, desapareceu  nas pequenas rúas rumiando entre dentes polo baixo, unha pequena desculpa de ter  “nonseiqué” que facer.

DON RUFO

Fora o home máis vello do lugar, pasou dos cen anos. O segredo seica era unha alimentación moi equilibrada á que o sometía o fillo, o Pexerto. No pequeno almorzo un pouco de pan con auga, unto e verzas; de almorzo, verzas con unto, auga e pan; e de cea, auga con verzas, pan e unto. O home non protestaba e comía o alimento case como un porquiño na maseira. A desculpa do fillo ante tal réxime era que o vello tiña o colesterol  moi alto, e outra comida podía ser mortal na súa alimentación.

Contan as malas linguas que o fillo agocháballe a carne e os chourizos, e o pai pasaba tódolos días remexendo a casa na súa procura; cousa que en moi poucas ocasións lle saía ben. Cando isto pasaba, dábase unha enchenta tan grande que en dúas ocasións tivérao que vir buscar a ambulancia da vila e internalo cunha indixestión de moito coidado.

A penas saía da casa, e só se lle podía ver sentado e moi esperto no patín, como vixiando a quen pasara por diante da porta. Cando conseguía que alguén lle dirixira a palabra , falaba e falaba ata que canso ía ficando durmidiño coma un paxaro. Ö volver o fillo da labranza espertábao de malos modos e metíao para adento non sen pasar poucos traballos, xa que o vello tiña mal espertar e daba en insultar a tódolos veciños, algúns xa mortos e esquecidos.

-“¡Cousas do rego sanguíneo!” -adoitaba dicirlle o Pexerto a quen neses intres escoitaba as verbas do pobre. Logo collíao polos ombreiros e erguéndoo seguía a dicir:

-“¡Veña papá, que lle vou preparar o que tanto lle gusta. Xa verá vostede como se pon as botas…!”

Ö que o velliño respondía cun aceno de burla, e ben alto:

-“¡Xa o sei fillo, xa o sei: verzas con unto, ou unto con verzas. Que ben te coñezo eu a ti!.”

O PEPE DA GRELA

Tódolos veráns polo día dos Milagres, bañábase vestido no río. Chegaba ó mediodía cando a orquestra facía a sesión vermú despois da misa, e a regueifa repetíase ano tras ano.

-“¡Que Pepe, este ano non te bañas: Seica tes medo de mollar o traxe! -dicía un calquera.

-“¿Canto apostas a que vou? -contestaba o Pepe apresuradamente, enfurruñado, como se lle fixera mal o que escoitaba.

Entón o teatro estaba asegurado, a xente achegábase á varanda da ponte para ollar ó bañista que empuxado pola aposta, cinco pesos normalmente, se dispuña levar a molladura de traxe e gravata. Unha vez na auga nadaba canto podía e despois de ter ben divertido ós veciños, saía cun sorriso moi amplo  que só mostraba cando, canso de nadar, tiña realizado o que para el era unha grande fazaña. Pero o máis divertido empezaba ó rexeitar os cartos que xustamente gañara, entón volvía a poñerse serio e dicía:

-“Saca de aí, non che quero nada, ou pensas que tan escaso ando de cartos. Un home é un home e un gato é un becho”.

E saudando a tódolos presentes facía unha reverencia como as da Idade media, recollía o seu chapeu, que endexamais se mollaba, e ledamente, cantando a rianxeira, cruzaba a ponte camiño da súa casa. A xente seguíao por tras como se fose un líder, e xa no outro lado, facendo coa man o aceno do silencio agardaban un anaco ata que de súpeto unha voz de muller soaba no eco das montañas:

-“¡Ai como vés langrán!, ¿non aprenderás cos anos, desgraciado?¡Agora quen lava e quen prancha!. ¡Dimo ti a min, ¿quen?!. E de seguro que tampouco colliches os cinco pesos. ¡Eu non teño home, teño un parvo na casa!.¡ Non sei se levarte á feira e trocarte por unha besta, no caso de atopar alguén tan “pamplinas” coma ti que se deixara enganar no troco!.”

De súpeto o lugar enchíase de risos e aturuxos, e a festa continuaba ledamente para todos, que xa se dispuñan a achegarse ás mesas onde comerían, beberían e contarían historias ata a chegada do serán.

A PURA

Era destas mulleres reservadas, dedicara toda a súa vida a servir e calar. Traballadora coma tódalas mulleres, a súa existencia correra entre os pratos dos ricos e a labranza da terra. As mans fortes e rudas aínda mostraban unha beleza que o tempo non fora quen de mudar.

O caso é que a Pura non se levaba mal con ninguén , o caso é que non se levaba. A duras penas se lle arrincaban da boca os saúdos obrigados, virtude ou defecto do que carecen a meirande parte das persoas, non só das mulleres, como se dá en pensar, mal pensado, entre os machos da especie.

Contan que de moza fora unha muller moi solicitada, mais o seu carácter frío afastaba dela os pretendentes que nas tentativas ficaban, desesperados uns e cansos os outros. Pero a súa faciana endexamais reflectía  esa amargura que outras mulleres solteiras amosan, todo o contrario, con ser como era, a súa faciana era espello  dunha ledicia e pureza permanentes.

Din que con quen máis falaba era coa señora Pepa a quen servira dende moi nova. Na casa de Don Rufo todo estaba curiosiño grazas á preocupación das dúas mulleres. A verdade é que non parecía unha casa de labregos ricos senón o pazo de señores moi importantes.

Foi despois de que morrera a señora Pepa cando a Pura concibiu ó Trolas, e con el continuou a servir á mesma familia. Mais cada ano que pasaba os tratos que recibía do pai e do fillo eran moito máis fríos e vexatorios. Así, a gota que desbordou a cunca foi cando esta lle entregou o pequeno ó crego para que o criara. Seica o Pexerto, moito máis novo ca ela, puxérase coma unha fera, chamáralle de todo: desconsiderada, mala persoa, pécora e moitas máis cousas. Chegada a esta situación a Pura deixou de servir e volvendo á súa casa ficou nela ata que xa de vella morreu, soa e esquecida por todos.

Só se deixaba ver nunha horta que tiña ó pé da súa casa, que estaba afastada do lugar, e o seu fillo era o único que cada semana ía vela cargado con algunha fardela, na que se lle supón que levaba carne ou peixe que mercaba na vila cos pouquiños cartos que gañaba nas encomendas.

O CACHIRULO

Pronto se desentendera do fillo. Cando a señora Rosa quedou co Suso, o Cachirulo desapareceu e endexamais volveu pola bisbarra. Fórase para a capital onde o viran varias veces cun gardapó azul facendo reparto polas tendas. Sempre andaba apurado, con moita ansia no traballo, non se paraba cos clientes máis do preciso e cando atopaba a algún veciño do lugar falaba pouca cousa del e desfacíase en preguntas sobre  de como seguía a vida entre os seus queridos amigos. O único que conseguira estar máis tempo con el fora o Cipriano. Este tivera que ir á Deputación a arranxar uns papeis e encontrouno á hora do almorzo. De seguida se saudaron e o Cachirulo levouno xantar a unha fonda onde ía tódolos días , a comida era caseira e a moi bo prezo.

Aquel día o home chamou por teléfono ó traballo, puxo unha desculpa para non acudir, e os dous marcharon, como amigos que eran, a percorrer a cidade falando dos vellos tempos e non tan vellos. Pegáronlle un repaso a todos, falaron do Suso, da súa habilidade para lle sacar os cartos ós demais, da pulcritude e xenerosidade da señora Rosa, que o coidaba mellor que se dun fillo se tratara, etc. Seica percorreron tódalas tabernas habidas e por haber, e xa ben cargados choraron a reo polos mortos, polos que xa non volverían a ver, pero que habitaban fondamente nos seus corazóns.

Contou o Cipriano que o Cachirulo non era feliz e que a súa desgraza seguía a ser a lembranza da súa muller que o convertía nun solitario empedernido. Só o traballo lle facía a existencia  un pouco máis aturable .

O RUFINO

Uns din que malcriara ó fillo, que toda a culpa de que este fora tan argalleiro era del. Din que cando o Lerchán era novo o Rufino deixáballe facer todo canto se lle antollaba, que endexamais lle paraba os pés. Pola contra, ríalle as grazas e encirrábao para que fixera das súas. O mesmo pai bautizara ó seu fillo co alcume de Lerchán, que chamar chamábase Xosé Luís.

O Rufino era moi mal falado, cousa que non herdara o fillo, que aínda que era o mesmo demo non xuraba nin dicía malas palabras, salvo as obrigadas, que esas se lle poden soltar a calquera. Daba mágoa escoitalo falar, de cada tres palabras unha era unha animalada. Mais, á parte destes defectos , a verdade é que era moi bo traballador, o que compensaba o seu carácter e facía que estivera moi solicitado en tódalas casa ricas da bisbarra. Seica era madrugador e cumpridor coma poucos. A súa palabra era sacra para el e así era tida por todos o que o coñecían. Gustaba de dicir sempre:

-“Eu só teño unha palabra e pódovos asegurar que vai a misa” . Dito que eu aquí transcribo sen xuramentos desagradables que poderían ofender a calquera oínte.

Os máis vellos din del que era defensor dos amigos e tamén dos veciños, que non todos eran amigos Pero cando un perigo estraño asexaba para algún destes nomeados, el era o primeiro en saír na súa defensa, aínda que o risco fose físico.

Cando morreu tiña sobre os sesenta e cinco anos, viñera moita xente de toda a bisbarra, endexamais se vira tanto mundo na ribeira, nin tan sequera pola festa da vendima, que era a ocasión na que máis xentío se xuntaba.

O RAMIRO

Era home de poucas palabras, dos que se ve que pensan denantes de falar. E cando ceibaba algunha palabra cargábaa de razón ata a fartura.

Un día, cansou de que o fillo sempre lle estivera a pedir emprestada a barca ó Don Pedro “O Cheas”, que a tiña amarrada a cotío nuns vimbios no areal. Este case que non lle daba uso e a madeira ía agretando ó cabo dos anos. Así que un día lle dixo:

-“Imos facer unha barca, Luís. De tanto pedir a do Cheas van pensar que é pola túa culpa que a barca está a estragarse. Se viñera máis por aquí e lle dera brea e chapapote outra cousa sería”.

O chaval, que daquela érao, puxérase moi ledo, e faltoulle tempo para contarllo a todo o mundo, que fixo que dende aquela gañase o alcume de “O da Barca”. O certo era que ó Ramiro tamén lle gustaba pescar, coller a cana e pasar as tardes enteiras co cigarro pegado ós beizos vixiando a boia, cando este afundía tiraba con forza, sen pausa, moi mañoso, e berraba:¡Outro!. Os veciños podían saber así o que pescaba ou o que deixaba de pescar, con só contar os “outros”.

Despois de que as augas asolagaran as casas máis baixas do lugar co gallo do encoro, cando o seu fillo descubrira o conto das anguías, pasou unha tempada sen que os veciños se decatasen do maná que baixaba polo río. Pouco a pouco os veciños fóronse facendo con barcas, e xa, vixiantes dende as súas casas, ollaban cara ó río. Cando traballaba o salto comezaba unha grande competición por ver quen era o máis rápido en chegar á ponte Nova e coller máis pezas. Pero o curiosos era que non sempre que andaban as turbinas baixaban as anguías, como se estas se puxeran de acordo e só se precipitasen en peregrinación. Cousas da natureza. Así, os homes cansos de esperar a pesca, tiñan que dar marcha atrás e volver de baleiro para o lugar. Cando isto ocorría, antes de deixarse levar pola corrente río abaixo, iniciábase un pequeno diálogo para tentar o parecer dos outros, ciumentos todos de que alguén puidera quedar un chisco máis, e nese momento lle dera por baixar o que agardaban. Que dito sexa, supuña uns cartiños de máis para a economía familiar.

O XESUS

Déixabase ver nos veráns, tamén pola Pascua e, como non, no Nadal. Viña de Madrid, sempre cargado con algún aparato novo que chamaba a atención. Fora dos primeiros en amosarlle á xente un casette, un muíño automático de café, unha cana extensible…, por nomear só algunhas cousas:

-“¡Mirade isto, animais!,   -gustaba de dicirlle ós fregueses. ¿Endexamais virades tal cousa, é que vós estades noutro mundo!”.

Presumía de todo ante os aldeáns, que na meirande parte das veces xa non lle facían caso, nin falla que había coñecéndoo como o coñecían. Miraban para o artello en cuestión, e acenaban cos ombreiros en sinal dunha curiosidade incrédula. Mais el non se decataba do verdadeiro significado dos xestos e pensaba que os facía devecer coa envexa.

Na vila frecuentaba o Casino. Tomaba o seu café, a súa copa e fumaba o seu puro que apuntaba na conta do tío, pois el endexamais pagaba. Mais aí  de pouco podía presumir porque os homes medíanse nas cartas e el, malia tentalo de cotío, perdía e perdía, non lle servindo de nada as súas fachendas. Non obstante, sempre lle botaba as culpas ó fado que, segundo el, favorecía sempre ós da casa:

-“¡E é que tendes potra, co burros que sodes e sempre gañades!”.

Pero os do Casino non calaban coma os do lugar:

-“¡¿Que potra?, o que pasa é que non tes nin idea do que son as cartas. As que máis viches foron as de Correos, porque senón outra cousa non se explica!”.

Deste xeito saía do salón de xogos e liscaba da vila cara ós seus dominios no río, alí dispúñase a humillar, maltratando a todo becho vivente que atopaba no camiño. Quizais fora como desafogo da súa mala sorte no xogo, cousa que descoñecían os paisanos que como xa dixen denantes, estaban vacinados contra da súa altivez

A LUA

Non lle tiña medo á noite, gustaba dela como outros gustan do día. Quen sabe o que lle vía para saír polos camiños ata a madrugada, percorrendo viñas e montes, chamando en voz alta ás cousas polo seu nome e saudándoas moi efusivamente como se tiveran vida.

-“¡Boas noites, cepa!. ¿Como estamos silveira da Raña?. ¿E ti.carballo do Señoráns?.¡Tíñate tan esquecido piñeiro de Mourelos!”.

Máis dalgún, atopáraa confundíndoa cunha alma en pena, cun trasno viaxeiro. E máis de algún tamén sentiu medo dos seus saúdos na escuridade trabucando a súa voz co son da Santa Compaña.

O Roque topara un día con ela cando baixaba polos “Codos”, e foi tal a suxestión que lle deu que en troques de seguir polo camiño atravesou as muras das viñas dando chimpos, e cun afogo pesado que oprimía o seu peito, chegou ó lugar e deu en petar coma un tolo na primeira porta que viu:

-“Valédeme, por amor a Deus, valédeme, que vai o demo para quen sabe onde!”.

Segundo contan, cheiraba, con perdón, a merda. Cagárase pola perna tan solto que lle chegaba ós zapatos. O veciño que o socorrera fora o Rufino, que morado se viu para convencer ó medroso de que o que vira fora á Lúa envolta nun saio branco.

-“¡Non pode ser, -insistía. Eran máis dun milleiro de ánimas en pena que berraban o meu nome, que cho digo eu que me seguiron ata ben pouco de chegar aquí. Unha viña de branco, outras de negro, e todas levaban un cirio na man e o seu andar era como se navegaran no ar, que eu ben vin que non tiñan pés.

Fora tan grande a coña que en tres días non se falou doutra cousa no lugar, e á xente fíxolle tanta graza que deron en alcumar ó Roque “O da Compaña”.

O AFONSO

Levaba o mesmo xeito có pai. Medio eivado miraba para o chan e traballo lle custaba erguer a vista deste. O seu proxenitor fixérao traballar de abondo dende moi novo, carretando nas pedras e na terra, non sen poucos esforzos debido á súa constitución feble.

Nunca lle fixera moita graza a súa vida, e tíñase por un desgraciado sen remedio.  Mentres os outros nenos da súa idade xogaban ós trompos ou ían ós niños nas tardiñas de verán, el ficaba á sombra e saia dos seus pais, dos que se despegara só un par de anos para ir á escola de Don Eladio, que abandonou aínda sendo moi cativo.

Xa de maior , cando coidaba do seu pai moi ancián, lembraba como tentaba de novo saber das cousas dos nenos imitando á Conciencia no seu ler no eco das montañas. Instruíndose  da última do Lerchán, de se se pegaran o Pexerto e o Remixio, do invento prodixioso que trouxera o Xesús do Cabrera. En fin, lembraba con morriña non ter sido un neno coma os demais, con pesar de todo o que fora a súa vida. Pero nunca facía responsables ós seus pais, e pola contra era o fado o culpable de que nacera na casa tan pobre que lle tocara. Era o que o facía seguir sendo tan mísero e desgraciado, aínda.

E en verdade o era, pois vivía como tal, malia ter acumulada ó cabo dos anos unha das fortunas máis grandes do lugar. E mentres noutras casa máis humildes foran mellorando cos tempos, poñendo cociña económica con azulexos nas paredes, levando a auga ata os fogares, construíndo o cuarto de baño…, el seguía a vivir coma nos vellos tempos, na miseria absoluta, e os cartos ían parar ó banco, coma se o destino para eles marcara ese único camiño. E o máis triste, sen deixar trás del parentela ningunha.

O LEONARDO DOS MUIÑOS

Fora o mellor nadador de toda a bisbarra. De mozo cruzaba mergullado a poza de Toalde, que din que tiña uns cen metros de anchura, que eu, xa non coñecín porque quedara asulagada nas augas do encoro. Era perigosa de cruzar, pois nela había unhas correntes do demo xa que alí mesturábanse augas de dous ríos que en cachón baixaban polas montañas.

Non lle tiña medo ó río, aínda que si respecto, coma todos. Nadaba igual nos rápidos que nos remansos e gustaba de se tirar dos penedos, sobre todo dun que chaman “o dos Muíños”, que el, era o único que o dominaba.

Unha vez o Xesús do Cabrera gabándose dos seus dotes de saltador, describíndolles ós presentes os trampolíns dos que el se tiraba na capital, que seica eran o dobre de alto que este penedo, tentou de lanzarse desde el, tensionado polo público que ante a súa presunción reclamaban unha exhibición.

Aquel día o Xesús subiu ó penedo convencido das súas habelencias, mais cando se atopou enriba as cores fóronlle mudando no rostro,” presinouse” tres ou catro veces e tentou de dar  o pulo definitivo . Pero o río víase aló embaixo cunha corrente fera, formando unha escumiña branca que mareaba. Cansos de  agardar, os rapaces principiaron a berrarlle cousas para ver se o animaban ou pola contra facer que desistira da empresa. E isto último foi. Despois dun anaco, o Xesús descendeu polas penas entre as que se erguía o gran penedo e cunha ansia de desculpa, buscou de dar unha explicación razoable sobre da súa decisión. Ninguén lle fixo caso, e botándose todos á auga facían burla del:

-“¡Moito bruído e poucas noces!. ¿Seica pensas que aquí os homes se tiran de trampolíns?, iso está ben para os “figuríns” da capital.

A SEÑORA ROSA

Moi limpa era. Pasaba parte do día rascando no chan da casa ata que este albeaba  como se fose de azulexo, que ser era de madeira toda a casa, menos a cociña que coma rodas era de terra pisada, xa máis tarde, de cemento.

Ö Suso traíao limpo como se fose un señorito, e aínda que este sempre volvía das súas andainas feito un porquiño, cando saía da casa daba gusto velo. As súas camisas, sempre brancas coma a escuma dos cachóns; a súa chaqueta impecable, o mesmo cós seus pantalóns, co ferro pasado e coa raia ó medio. Betún, endexamais faltaba para os seus zapatos, que relucentes semellaban un espello no que se mirar. Nin nas casa dos ricos había tanta limpeza e pulcritude.

Cando un chegaba á súa casa estaba obrigado a limpar ben os pés na esteira que tiña na porta, e xa dentro, un tiña medo de tocar cousa por non luxala, que parecía que só con mirala xa un o facía. A verdade era que ninguén estaba afeito a tanta limpeza, e menos naqueles tempos nos que a miseria tocaba en case tódalas portas do lugar.

Non se sabía de onde lle viña á aquela muller tanta pulcritude, quizais lle veu, pensei eu co tempo, polo alcume que levaba a súa familia, “A Porcona”. Seguramente, cando nova, influída por isto, deulle en demostrar a todos cantos viñan á súa casa de que de porca nada, e que pola contra era a máis curiosa.

Din que cando morreu, a casa era unha patena, e que a xente, despois de enterrala e ter levado ó Suso para o asilo, axudaron ó Cachirulo a deixala tal e como estaba, coma se esa fora a derradeira homenaxe de respecto á persoa daquela sufrida muller.

   A SARIÑA DOS MUÍÑOS

Caro lle custara sacar o seu fillo adiante. Tivérao de solteira, e aínda que moitos dicían que o pai era  Don Pedro “O Cheas”, ela endexamais o dera por certo. Coma tódalas mulleres do Bizo era forte, con carácter. Foi abandonada pola familia despois do parto, téndose que ir vivir á cortiña dun curmán seu emigrado en Cuba, ó pé do regato dos Muíños, de onde lle viñera o alcume.

Traballara duro ó xornal para a casa dos Sotelo, para o Don Adolfo, para quen fora preciso por un cacho de touciño que levar á boca e darlle ó seu fillo. Andaba sempre con el ás costas, aínda traballando na terra, e pouco a pouco cando este ía medrando foron arranxando a cortiña, e con algún porco e algunha pita, saíron para adiante.

Ben llo agradecera o Modesto que a quería con amor devoto, case de adoración. Así que este se fixo un home coidaba dela como se de fillo se volvese pai. Non deixaba que fora ó xornal, nin que carretara na auga, e se estaba el na casa, nin darlle a comida ós animais a deixaba. Poucos fillos trataron á nai como o fixera el, mesmo cando casou coa Ramona advertiuna deste amor por ela:-“Ramona, quero que sexas a miña muller -dixéralle-, mais quero que saibas que a primeira de todas é a miña nai. Ela crioume con moito sufrimento e tivo que renunciar a toda a súa xuventude e familia por min. Aínda lembro as noites en que tapando a cara para que eu non vira as súas bágoas, consolaba a miña fame con contos e cantigas agarimándome nas pallas do meu berce. Quero que teñas o seu sacrificio en conta e trates de facer a súa vida tan venturosa como eu procuro facerlla”.

Isto contaba a Ramona, que quería a súa sogra con loucura, cousa que dito sexa de paso non era difícil, pois a velliña era doce e “xanciña”, e endexamais protestaba nin se puña en contra dos seus.

A CLARA

Non era filla do río mais, ó contrario do marido, dende que chegara ó país tentara de falar o idioma. Os veciños, logo de coñecela e tratala, non daban entendido como esta fora dar co Cabrera, tan distinto dela no físico e mais no corazón.

Como o seu nome indicaba era transparente coma a auga, e a súa cabeleira loira reflectía o sol como se fosen campos de trigo, e deixábanse bambear polo vento sen atrancos de cintas ou fibelas. O seu carácter era o dunha fada boa e diante do Cabrera máis dunha vez volvera por algún paisano e o axudara, malia as queixas do seu consorte.

Aquelas manciñas brancas e fráxiles entregábanse a botar unha man onde cumpría, sen pedir cousa a cambio. A fame lle curara a máis dun, que de seguida a xente foi sabendo dela e acudían á súa casa na procura dun anaco de pan cando apertaba a miseria, ou de cartos para acudir ó médico. Ben veces fora reprendida polo home que cando a vía nestas andainas enseguida lle dicía.

-“¡Tú axúdaos, que xa verás o pago que che han de dar estes desgraciados!”.

-“Non teñen porque me pagar nada -respondía a Clara-. Eu só sigo o que manda o meu Señor e ti deberías facer o mesmo, que tal como fas non sei se Deus abrirá as portas do ceo para ti”.

Cando viñera de nova ía ó lugar moi a miúdo, e era moi amiga de ir ás novenas e ós rosarios, ata que chocou co Don Adolfo, que igual que o marido recrimináballe o seu bondadoso carácter. Ese día quedara na sancristía e seica discutira con el, oíanse os berros do crego dende o adro da igrexa, e ela saíra colorada e chorosa.

Ninguén soubo ben o que acontecera, pero ela nunca máis volveu polo lugar nin sequera no enterro do home, que deixou este mundo antes ca ela.

DON ELADIO

Don Eladio trouxera a escola ó lugar. Ö principio tentara que toda a xente, mesmo os maiores, aprenderan a ler e a escribir, mais co tempo tivo que desistir do empeño e xa lle custaba caro ter algún rapaz de máis de doce anos baixo a súa tutela. O lugar era de pobres e non entendían ben o castelán, para canto máis lelo e escribilo.

Era un home moi  tranquilo e gustaba de dar grandes paseos pensativo, cavilando na súas cousas, e tanto era así que pasaba xunta a xente e había que saudalo insistindo, ou non se daba nin conta da compaña, tal era o seu ensimesmamento. 

Tivera épocas de pasar moita fame, e non porque os veciños non tiveran, senón polo remiso que era a pedir. Tiña a escola na casa do Sotelo, que el reparara coa axuda dalgún veciño. Cando lla deixaron o tellado estaba estomballado sobre o chan e non había nin  fiestras nin cristais .

 Non sen pouco esforzo saíra adiante o querido mestre, do que non todos aprenderon moitas letras, pero si algo de cultura xeral, da que conseguira non poucos amantes.

O que máis gustaba de explicar era a historia e as ciencias da natureza. Neses momentos a escola ficaba en silencio e só se  escoitaba aquel xeneroso discurso que se prolongaba en moitas ocasións  ata a noite ante a sorpresa de tódolos discípulos.

O Don Eladio morreu, e morreu a escola. Unha tarde de inverno mentres os cativos facían unhas tarefas, quedou durmidiño coma un paxaro sen que ninguén se decatara, como gusta de morrer a xente deste lugar, sen presas e sen un só laio.

O LIROTE

Era fillo do Santos da Barcia. Ós dezasete anos deixou o lugar e foise co posto percorrer o mundo. Seica estivera en moitos sitios de Europa ata que recalou en Barcelona, onde segundo dicía era empresario da hostalería.

De mozo era tido pola xente do lugar como un home feito e dereito, xa que cando falaba transmitía unha lucidez case que de filósofo. Din que o seu pai fora sempre moi recto con el, e que sempre lle falara coma a un adulto, de aí, non cabe dúbida,  a súa capacidade en aparentar por riba da súa  idade.

Gustaba moito das rapazas. Tenme contado o Ramón que non había casa con moza ou muller guapa na que el non tivera estado. Unhas veces coma  un golfo, espiando, outras coa escusa de traer recados, calquera mentira servía para chiscarlle o ollo á desexada. Contoume unha vez, o mesmo Ramón, que foran eles dous, que sempre foran unlla e carne, ata a casa da Rosiña a do Sallán por ver se a vían espirse, xa que a fiestra da súa chambra daba a un palleiro que había ó lado da casa. Cando estaban “empolingados” na cima das pallas puideron verlle as tetas, aínda que non con moita claridade. Puxéronse tan alporizados que o Lirote deu en ouvear como se fose un lobo. Tal foi o balbordo que montaron que o Sallán saíu da casa coa escopeta cargada e pegou dous tiros que se escoitaron en toda a ribeira. Saltaron do palleiro con tan mala sorte, que a chaqueta do Lirote enganchou nun mollo e ó deixarse caer véuselle toda a palla enriba. O Ramón dera liscado e baixara ata o río cun medo no corpo que os pelos se lle puñan de punta. Non pasou así co compañeiro que preso da palla segundo el, ou do medo, segundo o Ramón, ficou tirado no chan ata que o Sallán deu con el, seica o collera por unha orella que lla deixara rubia coma o sangue.

Ö día seguinte cando os dous camaradas se atoparon xa estaba avisado o Santos e maila Conciencia da trasnada dos rapaces que como castigo tiveron que ir recompoñer a herba seca e irlle dous días ó xornal. Como conta Ramón, non fora mal castigo pois puideron disfrutar da compaña da Rosiña que lles levaba o xantar e o porrón con auga.

O ANTONIO

Era irmán da Ascensión, nai da Carolina. Casara coa Luísa xa de vellos. Era moi querido no lugar e tiña un grande amor polos nenos, que no seu matrimonio non nacera ningún. Uns din que por el, outros que por ela, falar por non estar calados, que nestes sitios pequenos fálase por matar o tempo.

Gustaba moito, nas tardes de domingo cando facía bo, de subir ó San Martiño, onde vivía a súa irmá. Alí recollía a sobriña e a outros rapaces, e seguía camiño ata a vila. Gustáballe o cinema a rabiar, sobre de todo as películas de indios, onde o “chico” sempre guapo e moi alto, pegaba tiros para un lado e para outro sen pestanexar. Parecía un pequeno máis entre todo aquel rebumbio de rapaciños. Aplaudía coma eles cando gañaban os bos e pateaba no chan de madeira, coma todo o público, acompasando a música que adoita acompañar ós xinetes nas súas intrépidas cabalgadas. Os nenos facían del o que querían, mentres el aguantaba pacientemente sen incomodarse. Ninguén vira cousa igual:

-“Déixeos estar – dicía- cando algún pai reprendía ó fillo que estaba a turrarlle da gravata-. Son cousas de nenos, non hai que lle dar importancia”.

Así que remataba a función, collidos os uns ós outros polas mans, levábaos a mercar regalicia ou pipas ó quiosco do Román, e sempre había de sobra, ninguén quedaba sen lambonada. Logo daban unha volta pola alameda e xa ó serán, co tempo xusto, volvían para o lugar, onde, chegados, entraban os pequenos nas casas e cansos metíanse na cama, sen remexer cousa ante os pasmados pais.

O Antonio seguía camiño para o Bizo e en moitas ocasións aínda tiña tempo de lle contar a película a alguén que se atopaba na ponte.

A FINA

Non houbo no lugar moza tan fermosa coma a Fina. Tiña o pelo castaño clariño, coma da cor do azafrán. Sempre o levaba  limpiño e brillaba coma mil soles. A súa faciana era moi branca e adornábana dous ollos azuis, un nariz moi pequeniño como o da virxe de Monserrat, e unha boca nin grande nin cativa cuns beizos encarnados, da cor do sangue que corre polas veas. O seu corpo pequeno pero esvelto, cunhas proporcións perfectas a modo de Venus, esa que está en Grecia, que eu téñoa visto na lámina dun libro de historia que estudei de neno. Era coma unha bonequiña, e nin as mans, iso si, de labrega, facían desafinar aquel conxunto de harmonía que se amosaba no seu andar, nos seus xeitos, na súa fala, suave e melosa como o canto das fadas nos regatos.

Non é de estrañar que o Cachirulo quedara preso de tanta beleza, de tanta inocencia, que se expresaban nesta mulleriña con tanta naturalidade que case parecía doutro mundo, mundo divino. Non se despegaba dela en ningún momento, e ela seguíao a todas partes como se fora unha cadeliña agarimosa, sempre a procura dunha caricia. El parábase no medio da faena e ollábaa con tanta dozura que ata se puña vermello, ou puña a calquera que os estivese mirando.

Ela era irmá da señora Rosa, que lle levaba máis de vinte anos, que máis ca unha irmá parecía a súa nai. Pero o destino deixou ir primeiro á Fina. Cando morreu, o Cachirulo caeu enfermo. O baleiro que quedou na súa vida tivo que ser moi grande acostumado á fermosura que o acompañaba diariamente e que o transportaba de tal xeito que se esquecía de todo e de todos ata que volvía poñer os pés na terra, como se viñera de ter un soño incrible,

A xente comentaba de continuo como sería posible que de tal ser puidera ter nado o Suso. Mais a natureza é ás veces inexplicable e endexamais se sabe como vai trocar a vida.

A CESÁREA

“Hai que traballar se se quere ter algo”,  dicíalle a Cesárea ó seu home. Cando casaran recibiran como dote uns soutos que estaban no Casal. De seguida fóranos achandando tronzando as árbores, para convertelos en viñas. Traballo que levou grande parte das súas vidas.

 A Cesárea era coma un capataz para o Demetrio. Aínda ben non cantaba o galo e xa estaba ela de pé facendo as faenas da casa: limpar os cacharros, facer o xantar, darlle de comer ós animais. Espertaba ó Demetrio e púñao a traballar sen miramentos, que se agora había que facer isto, que se agora había que facer aqueloutro. O  pobre do home nin descansaba os domingos, sendo estes coma un día máis da semana. Ó principiar o matrimonio aínda protestara algo ante as esixencias da muller, pero esta rapidamente se impuxera e o home, que remedio, entrou ó rego.

Cando tiveran ó Afonso o traballo del medrou considerablemente, se xa antes durmía pouco agora menos. Erguíao máis cedo e repartían o traballo da casa. Non en poucas ocasións tivera incluso que fregar os pratos e as cazolas.

 A Cesárea e o Demetrio fixeran da súa vida un sacrificio constante, non sabían de romarías, nin do que era “platicar” na varanda da ponte cos veciños nas noitiñas de verán. Endexamais se paraban cos outros, pasaban por diante de quen fora, facían o saúdo coma un lóstrego e os seus pés seguían o camiño cara ó traballo.

Fora un gozo, sobre todo para o Demetrio, cando o fillo foi medrando. O traballo repartíase e facíase máis lene. Ata que un día a Cesárea deuse de conta de que, co fillo grande, podíanse facer máis cousas no día, e ordenaba na mañanciña moitas máis tarefas que de cotío.

Pero de todo, o que máis amolaba en verdade ó Demetrio era que lle puxera taxa ó viño, co que a el lle gustaba.

O ROQUE

Nacera nos Peares, río abaixo. Cando fixeran o encoro de arriba viñera a traballar nel e colléralle gusto ó lugar. A súa vida  ía do Bizo á vila e desta ós Peares. No lugar tíñalle alugada unha casa ó Pexerto. Gustaba de dicir que se sentía cómodo nela, e que á súa aldea ía por ver os seus, que outra cousa non tiña alí.

Non tiña propiedade ningunha, e segundo el, nin falla que lle facía. Nembargantes era amigo de axudar á xente cando os traballos abondaban. Así que frecuentaba moitas casa do lugar, onde xantaba ou merendaba. E ás veces tiñan rifado entre veciños por pretendelo, todos se sentían moi gustosos de telo como convidado. A verdade é que era simpático e agradable, e un podía saber de moitas novas pola súa boca. Novas da vila e do resto do mundo que el con moito detalle relataba mentres os anfitrións escoitaban” alelados” coa maxia do seu falar. Pero endexamais visitaba de baleiro, sempre había unha botelliña de coñac, ou uns puriños, ou se cadraba, unha folliña de bacallau salgada que era moi estimada por todos.

Sempre ía e viña sen que ninguén soubera o motivo das súas viaxes. Partía ou volvía sen dar aviso, coma se por algunha cuestión a cousa tivera que ser secreta. E cando lle preguntaban se iría á vila sempre respondía o mesmo:

-“Pois non che sei. Non teño decidido nada”.

Uns dicían que se andaba con cousas de contrabando; outros que diso nada, que o que tiña eran varias queridas ricas e que cando volvía ó lugar era para repoñer folgos. Pois de todos é sabido que manter relacións con dúas ou máis mulleres á vez pódelle acabar coa saúde a calquera.

O SALLÁN

Era bruto coma il só, como se adoita dicir no dialecto desta terra, cando se quere expresar ata que punto a mente de alguén é tan impenetrable coma un coio. Pero ter, tiña  un bo corazón, o que pasaba era que tardaba moito tempo en asimilar o que escoitaba e mesmo o que pensaba. O veciños queríano ben, pero non se suxeitaban de lle falar con retranca:

-“¡Sallán! -dicía un veciño nunha mañá de sol, en pleno mes de Santiago-¿parece que vai frío, non?”.

-“¡Ti estas tolo!; ¿non ves o sol, ou que?.

Isto e cousas parellas, babecadas á fin, facían moita graza á parroquia, que ollando a seriedade coa que o home tomaba estas retrancas mofábanse del a cotío e con moita ansia.

-“¡Sallán! ¿oíches, ou?.

-¿Que?

– ¡O que ti queiras!”

O home ficaba alelado e pensativo ante tal cousa, mentres o retranqueiro seguía o seu camiño e desaparecía da vista, medio morto de risa.

Pero ruín como xa digo non era, que gastar gastaba escopeta e diante destas “paparruchas” endexamais  a usara para outro mester que o da caza. Non rifou cousa con ninguén. Así foi que cando collera ó Lirote no palleiro seica turrara del por unha orella, despois acompañárao a casa e fora o Santos e maila Conciencia os que impuxeran o castigo ós fillos. Realmente o Sallán xamais se lle ocorrería tal.

Quería á súa filla con loucura. Non era home de lle negar cousa. Non tiña a ninguén máis no mundo, a muller morrera de tifo cando a Rosiña non erguía dous palmos do chan.

A RAMONA

Cando o río era río, e non un lago artificial, medraban chopos e árbores froiteiras ás súas beiras, nuns verdes prados nos que pastaban vacas e tamén algunha ovella. O río ía acompañado amigablemente polas árbores que nas tardes de verán daban unha sombra que era ben de agradecer. A xente gustaba de pasear ós domingos por tan fermoso paraxes, e viña moita doutros lugares e mesmo da vila.

A Ramona nacera en Soutelo, parroquia que se sitúa nunha das montañas máis altas da bisbarra que lle chaman A Vacariza. Dende moi nova viña cos pais de paseo ata a ponte do Bizo. Un pouco máis adiante , nos Muíños, coñecera ó Leonardo, cando este andaba a cebar uns peixes. Unha hora estivera mirando coma botaba o salvado e logo coa cana, case sen descanso, pescaba os peixes que pillados, movían a cola coma tolos, coma se non lles gustara moito saíren da auga.

-“¿Que fas? -decidírase a preguntarlle despois dun tempo.

– ¡Pois pescar! ¿Non o ves? -contestáralle el rotundamente”.

Logo explicoulle a arte que utilizaba e outras máis que había. Ela entrementres, cos ollos grandes e a boca aberta, escoitaba atentamente sen interromper. Só unha voz que chamaba polo seu nome rompeu ese encanto, despedíronse e seica esa noite soñaron o un co outro.

Dende aquela sempre a Ramona ía cos seus pais á Ponte do Bizo, esta seguía un pouco máis, ata os Muíños, alí sempre a agardaba o Leonardo. Fixéranse amigos e despois noivos, pero xamais llo contaran a ninguén. Sorpresa fora a dos pais cando decidiron casar, non sabían nin como se coñeceran. Cando lles contestaron que era mellor que botaran uns aniños de noivos o Leonardo, poñendo unha cara de estrañeza, replicou:

-“Se xa levamos toda a vida, ¿cantos anos imos agardar máis?”.

O SANTOS DA BARCIA

Semellaba un xigante, case chegaba ós dous metros de alto. Ficara viúvo aínda de mozo e criara ó fillo con moito sacrificio. Ía canda as mulleres ó lavadoiro co seu barreño de roupa e púñase a lavar coma outra calquera. Seica deixaba a roupa limpiña coma a mellor delas. Non tiña reparo en facer tódalas tarefas da casa, e moitas veces rexeitou a xuda que lle ofertaban coa educación propia dun cabaleiro:

-“Moitas grazas, pero xa lle busco eu xeito. Non penses que non sei facelo. Ö primeiro aínda me custaba facer as camas ou varrer o chan, mais agora fago todo como se fose outra cousa calquera, como o máis natural do mundo”.

Sufrira moito cando o Lirote lle dixo que ía emigrar. Quedou mudo dous ou tres días de tal xeito que case fai que o fillo desistira nas súas pretensións:

-“Non sei se marchar -dixera un día. O meu pai anda tristeiro, non di cousa, e non sei se non enfermará”.

Nembargantes, ó terceiro día, co almorzo enriba da mesa, rachou o silencio para dicir:

-“Es o único que teño, fóra de ti non hai ren. Eu non quero que marches pero comprendo que na ribeira non vexas mellora ningunha para ti. Quero darte beizón antes de que partas na procura dun pouco de fortuna, pero tamén quero que non esquezas ós teus e que saibamos de ti sempre que sexa posible”.

Pai e fillo erguéronse da mesa e fundíronse nunha aperta por un bo cacho, caíanlle ós dous as bágoas e os salaios saían da casa deixándose escoitar en todo o lugar.

O Lirote marchou, e fora como dixera o pai, mandaba novas por carta ou por outros. Así ós dous veráns volveu vestido cun traxe azul mariño e foi casa por casa saudando ó veciños. Gustou da Rosia do Sallán que xa era toda unha muller, e prometeuse con ela. Volveu marchar por outros dous anos ó cabo dos cales retornou para casar dicindo que xa estaba chantado en Barcelona. E alí están. Cando poden veñen ver ós seus cargados de galanos, lembran tempos pasados e pásano ben canto poden.

A ROSIÑA

Non se parecía nada ó pai. Era pilla e lista coma un lóstrego, así se vía nos seus ollos grandes coma pratos e tan verdes que semellaban veigas. Mais isto non impedía que respectara ó seu pai, aínda que gustaba de rir das súas simplezas.

-“Pero papá, ¿non ves que iso que che din é unha carallada?” -dicíalle a miúdo. Ó que o pai contestaba:

-“Cala miña raíña, que ti de cousas de maiores non entendes”.

Endexamais rifaban na súa casa. Cadaquén sabía o que tiña que facer nas faenas de tódolos días, e facíanas sen reproche ningún. Cando tocaba traballar traballábase, e cando tocaba festa pois festa.

A Rosiña tíñalle botado o ollo ó Lirote. Dende a trasnada do palleiro adouraba nel coma nun deus:

-“Papá -dixéralle daquela-  ¿non lle irás zoscar ó rapaz?, mira que son cousas da mocidade”.

O pai sabía moi ben dos sentimentos da rapaza. Non é que os consentira, mais non dicía cousa e calaba, vixiante da súa conduta. Así, cando regresara o Lirote, da primeira vez, á Rosiña mudáralle a faciana e aledárase coma as flores cando as baña o sol na primavera. E máis lle mudara cando este fora  buscala para levala ó baile do San Lucas. Chegara á súa casa moi ben vestido e chamara polo Sallán:

-“¡Sallán, veño buscar á Rosiña para levala á romaría! -berráralle. Logo téndoo diante matizou: perde coidado que vou tratala como se fora miña irmá. Aínda que o que eu pretendo é tratala, e se puidera ser, que fose a miña noiva”.

Non lle parecera mal ó pai o rapaz, confiaba nel só polo feito de amosar tan abertamente as súas intencións. Fora así como se prometeran, como se facía non hai tanto tempo. O máis cru foi cando el tivo que partir de novo. A Rosiña choraba tódalas noites, e cada letra que lle chegaba de Barcelona daba máis forza a súa espera, que como xa dixen fora de dous anos, nos que a moza non pisara outra romaría, nin á vila ía facer as compras. Ficaba na casa e repasaba as cartas unha e outra vez como se nelas estivera o seu amado, e cando remataba cunha achegábaa ó corazón, apertándoa con moita forza. O mozo foi home e volveu para casar, fíxose unha grande festa no medio da ponte do Bizo, onde non faltou año e bo viño.

A ASCENSION

Non había cousa que non soubera cociñar. Fígado de mil maneiras diferentes, as “zarrotas”, os choupíns, os riles, a coliflor e o repolo; o año, os polos, os coellos, as troitas, e na tempada, as lampreas. Cando se celebraba calquera casamento ou bautizo chamaban por ela que enseguida dispuña o que cumpría para facer no banquete. Repartía ás mulleres na tarefas e colocaba os potes cada un no seu sitio para cadansúa función.

Amais de ser moi mañosa resultaba económica e axeitábase con grande tino ó que o anfitrión estaba disposto a pagar.

O Don Pedro chamábaa en non en poucas ocasións para que fixera algún xantar no Casino. Era sempre tal o éxito, que adoitaba levar grandes propinas que “O Cheas” lle entregaba moi gustoso. No banquete de Aninovo a súa presenza era case que obrigada e cando todo o mundo remataba a súa comida, cando se empezaba a servir a sobremesa  e o “champán”, aclamábana ós berros de “¡Viva a cociñeira!. ¡Viva a Ascensión!”. Aínda despois de ser retirado o Don Pedro, sendo ela xa ben maior, seguía a subir á vila a exercer como cociñeira para facer as delicias dos burgueses.

Ela tiña un talento natural para isto da cociña, pero recoñecía que fora grazas a súa avoa, Ascensión coma ela, que aprendera esa arte. Tardes e noites enteiras escoitando receitas e consellos: como aderezar as carnes, os pescados, os legumes; a recoñecer as especias e escoller as axeitadas a cada prato, e moitos segredos máis. Pero non era pecha na súa sabedoría, pola contra sempre estaba disposta a calquera consello, e mesmo a recoller doutras xentes outros modos de cociñar que, de telos escoitados, quedaban gravados nos seus miolos para sempre.

Seica cando era velliña veuna ver un periodista da capital atraído pola súa sona, e pasou máis dun mes na vila desde onde a visitaba a diario. Pouco a pouco foi sacándolle receitas e con elas fixo un libro de cociña galega con máis de dúas mil diferentes. Despois de tempo mandáralle un exemplar que estaba dedicado a ela, pero din que endexamais cobrara un peso por ter legado tanta sapiencia, verdade é que non lle interesaba cousa. Como aprendera do Sr. Xaquín: o importante era ter saúde.

O ROMAN

Fora vivir para a vila levado da man de Don Pedro “O Cheas”. Este pedira ó Concello a licenza para un quiosco no paseo da Alameda. Cando a conseguiu fíxoo coas súas propias mans, de madeira de chopo, mandou chamar ó Román e díxolle:

-“¡Aí o tes home, todo para ti!. Terasme que pagar unha pequena renda dependendo  dos cartos que lle saques, amais de volverme estes que che vou emprestar para que merques mercancías, xa sabes: barquiños, regalicia, caramelos, revistas…todo iso.

O Román ficara mudo e pensativo, ollara para as mans gordas e agretadas e botouse ó Don Pedro apertándoo con moita forza. O “si” non se fixo agardar moito, xa que o home vira as portas do ceo abertas para el. Quen non tiña terras de seu para traballar tiña que facelo nas dos outros e iso significaba case que a escravitude, o corpo resentíase e a vida facíase un suplicio continuo, unha carga que desfacía ós homes para convertelos en bestas de carga. ¿Como ía ninguén, nesta situación, rexeitar tal ofrecemento?.

Dende aquela o Román mudara a ser outro home, de ser calado e simple, co sorriso fecho pasou a ser aberto coa xente, saudando a todo canto cruzaba por diante do seu negocio. Deu en mostrar o seu sorriso de tal xeito e con tanta facilidade que moitos rapaces adoitaban chamarlle “O Sorrisos”, cousa que a el non lle molestaba e ata lle parecía ben:

-“Sorrisos”, pois non me parece mal, peor sería que me chamaran “O Furabolos” ou “O Merdán”, ¿por que me vai amolar un alcume tan compracente?”.

O Román chegou, grazas ó seu bo carácter, a ser moi querido na vila, tanto polos grandes, como polos cativos. E chegou a distribuír os xornais e as revistas por toda a bisbarra, para o que se valía sempre dalgún pobre, dándolle a gañar así unhas” perras”.

Hai que dicir que os nenos do lugar, da ponte do Bizo por suposto, regaláballe sempre as lamberetadas, e lles dicía a cotío, cando estes ían á vila ou ás festas do Corpus:

-“Como diría a avoa Pepa: Vós, coma min sodes fillos do río, entre nós non hai cartos que vallan.”

A LUISA

Esa si que sabía de herbas. A xente do lugar non a quería ben, mais non porque fora meiga, iso non tiña que ver, senón pola súa mala lingua, que á parte de contalo todo maquináballe historias ás persoas e en máis dun caso trouxeran incomodado ó lugar. Nembargantes, os veciños, e máis as mulleres, non se resistían a que lle destripara un polo ou un coello para que lese nas asaduras do animal o que estaba por vir, o futuro. E era a necesidade por facer da vida o que aínda está fóra dela o que as empurraba.

Viñan consultala moitas xentes doutros lugares, ás veces enfermos que procuraban esa medicina superior cando non curaba a dos médicos, ou cando non había cartos con que pagarlles, ou cando non se precisaba gastalos porque a doenza non era grave ou de medo. Non ben a tiñan diante confiaban nela, xa que se non se confía, se non se  lles ten fe, de nada valen as meigas. Traían como pago carnes, peixes, ovos, patacas ou o que fora. A Luísa aceptaba todo e principiaba a falar sen pausa. Moitas veces usaba verbas non cristiáns que ninguén entendía, palabras rituais que enchían a súa boca que exhortaban ó mal a que saíse á realidade, e poder diante del actuar coa forza suficiente para destruílo ou modificalo. Tódalas semanas se enfrontaba a espíritos ruíns, e quen os traía ficaba ceibe deles logo de estar con ela, coma se quedara con todos naquela chambra de pedra, onde colgaban das súas paredes todo tipo de herbas, allos, moitos allos, e tamén varias estampas da Nosa Señora dos Milagres.

O único que non tiña fe nos seus prodixios era o marido, o Antonio, e advertía ós veciños:

-“Ela di que cura, os que veñen aquí curan, pero eu penso que cousa deles mesmos coa ansia que lle poñen. Eu non digo que algunha herba das que coñece non teña propiedades medicinais, mais diso a dicir que ten poderes…, que é meiga…, vai un cacho.”

Era imposible, nin a desconfianza do marido libraba da súa andrómena á xente, que nalgúns días chegaba a facer ringleira diante da casa. Ela calaba sen levarlle a contra ó home, só facía un aceno de resignación cos ollos e seguía ó seu sen máis enredos. Pero a xente do lugar sabía que era meiga, e que todas esas ánimas coas que trataba xuntábanselle logo na lingua para esfolar vivo a quen se lle puxera no maxín. O lugar máis que non querela, tíñalle medo.

A MARUXA

A Maruxa morrera de tifo cando a Rosiña tiña cinco ou seis anos, nembargantes deixáraa ben aprendida. Orfa coma tantos outros, ocupouse das tarefas da casa coma unha muller maior. O que máis lembraba da nai era o mandil branco que lle poñía para despois darlle os consellos de como enxaboar ben os pratos, como aclaralos, o xeito de facer as camas, ou a ter coidado co aceite quente.

Tamén lembraba os seus grandes ollos aprobando canto facía e animándoa a afacerse con outras cousas. Aquel sorriso de agarimo, aquelas apertas de recompensa polo labor ben feito, a súa voz melosa contándolle ó pai, cando este chegaba do traballo, de como marchara o día na casa, do aplicada que fora a súa Rosiña, enchíana de orgullo. A forza destes recordos déralla o cariño que sentira por ela, mais tamén o desacougo que lle producira a súa falla,  desacougo só pousado na atenta comprensión que lle prestaba o Sallán.

Ninguén sabía moi ben como fora a Maruxa. Esta pasara a xuventude no monte coas vacas, xa dende cativa, sendo a admiración do todos cantos a coñecían. Logo casara co Sallán, tras este pasar tardes enteiras facéndolle as beiras. Saíalle ó prado e alí falaban das cousas de mozos, das súas inquedanzas, dos seus soños. De casados fóranse vivir a unha casa na ribeira, que lle alugaran ó Don Rufo, e que co tempo acabarían mercando.

Moitos anos de ledicia compartidos nas súas vidas. Despois dos anos veulles a filla e seguiron a viaxe sen máis sobresaltos que os ocasionados polo mal tempo, que ás veces lle estragaba a colleita. A fatalidade trouxo o tifo a tocar á súa porta, ela foi indo a menos sen que ninguén puidera facer ren, e pasadas moitas calamidades entrou na morte coma quen fica durmido.

A AVOA PEPA

Realmente foi a avoa de todo o lugar da Ponte do Bizo. Casara co pai do Don Rufo cando viñera das Américas traendo a este xa de dez anos. Vivira ata as cento e tantas primaveras e fora conselleira en cantos casorios se fixeron na parroquia.

Era a memoria de todos, dos que vivían e dos que xa morreran, e non había tema ou conflito importante no que a ela non se lle fora a pedir consello. Este poder non llo atribuía a xente polo feito de ser rica, que ela o fora relativamente, que as terras eran do seu home e despois do seu fillastro, senón polo amor que profesaba por todos e cada un dos fillos do río, que era como acostumaba a chamar a tódolos descendentes de Bel e Sar, a tódolos fillos de Lum o xacio.

Gustaba de lle lembrar ós veciños a historia daquela ribeira; de como se fundaran as súas viñas; de cando os romanos construíran a ponte; de como se correran ós mouros río abaixo mandándoos para as súas terras; de como se lle rendera vasalaxe ó rei Don García que cruzara a ponte camiño de Castela; de como se uniran ás Irmandades por ver de lle parar os pés a ese conde de Lemos, que non merecía tal apelido.

A todos lles gustaba nas noites de inverno sentarse ó seu carón ó pé da lareira, e deixarse levar por esa sensación que provocaban os relatos, que trasladaban a outros tempos remotos pero que se facían presentes no son das súas verbas, nas resplandecentes lapas que nacían do fogar:

-“Somos fillos do río. E aínda que por aquí pasaron moitas xentes que ás veces se xuntaron a nós, endexamais deixamos de selo. Todos somos irmáns e por iso o sangue que bule polas nosas veas é o mesmo. A riqueza, os cartos, non han diferenciar a nosa caste alí onde habitemos. Tede en conta que Bel vixía, Sar nos protexe, e Lum agarda por nós sempre que o precisemos. Grazas a eles somos valentes e feros cando nos mancan; tenros coas miserias dos outros, e xenerosos cando valemos por alguén. Non esquezades a vosa historia, contádella ós vosos fillos para que non morra, xa que de ser así tamén o faría toda a vosa parentela.”

O leito da avoa Pepa cando morría estaba rodeado por todos cantos fillos do río estaban no lugar. Pouco antes de finar ergueu a testa para ollalos e darlles as grazas por acompañala en tan importante momento, lembrou ós ausentes, e logo sorrindo deixou este mundo na procura do outro.

O XACIO

Xa coñeces un pouco dalgunhas das vidas, que non todas, dos fillos do río. Non teñades presa en querer coñecer máis, hai que darlle tempo ó tempo, e deixar que este siga o camiño que o fado lle outorga. Lembrade que a historia faise con xente, non só con grandes nomes, e que é a xente a que fai historia. Mais esta necesita das memorias e sen elas a súa existencia sería impensable.

Agardade por min se vos peta. Pero sabede que se buscades ós vosos deuses nos soños, eles amosaranvos a Lum ou a outro trasno viaxeiro da vosa caste que vos dirá quen sodes, que lerá nos vosos ollos os nomes de toda a vosa parentela. Gardádea na memoria, mais que non se vos ocorra facer dela bandeira. Que unha memoria é máis que un trapo, que endexamais debe matar a outra.

Chama o meu pai por min, teño que marchar a escoitar os seus contos, que xa impaciente estou por seguir sabendo da miña historia para poder contala eu algún día. Quizais lle sirva para algo a alguén, aínda que só sexa para encher un pouco o tempo. Ledo ficaría se isto conseguira sequera. ¡Ata outra compañeiros!.

1 – O  XACIO

2 – DON PEDRO  “O CHEAS”

3 – O CIPRIANO

4 – O SEÑOR XAQUÍN

5 – O PEPE DA BARCA

6 – A CONCIENCIA

7 – O ALFREDO

8  – O PEXERTO

9 – DON ADOLFO

10- O LERCHÄN

11- O TROLAS

12- O SUSO

13- O DEMETRIO

14- A SABELA DO QUINTILLAN

15- A CAROLINA

16- O CABRERA

17- O REMIXIO

18- O RAMON

19- A SERAFINA

20- O MODESTO

21- O LUIS DO ROTEA

22- O DON RUFO

23- O PEPE DA GRELA

24- A PURA

25- O CACHIRULO

26- O RUFINO

27- O RAMIRO

28- O XESUS

29- A LUA

30- O AFONSO

31- O LEONARDO DOS MUIÑOS  

32- A SEÑORA ROSA

33- A SARIÑA DOS MUÍÑOS

34- A CLARA

35- O DON ELADIO

36- O LIROTE

37- O ANTONIO

38- A FINA

39- A CESÁREA

40- O ROQUE

41- O SALLÁN

42- A RAMONA

43- O SANTOS DA BARCIA

44- A ROSIÑA

45- A ASCENSION

46 – O ROMAN

47- A LUISA

48- A MARUXA

49- A AVOA PEPA

50- O XACIO

As vacinas non inmunizan según a oficialidade, ademais non evitan a transmisión do polémico virus. A situación epidemolóxica no estado español é boa, non hai saturación no sistema sanitario e a propia administración expulsa a traballadores contratados pra manter os servicios extraordinarios. Aínda así os medios, untados cos cartos dos grandes grupos multinacionais, apoian medidas como a vacinación masiva sen prescripción médica ou a instauración do pasaporte covid nesta situación epidemolóxica, preparan á opinión pública para que os políticos apoltronados nos gobernos autonómicos implementen medidas que atentan contra os dereitos humanos e constitucionais. Nada que dicir ao respecto, serven aos seus amos, uns e outros. Pero se a lóxica desaparece dos organos xudiciais todo está perdido. Perseguir ao disidente pertence a reximes totalitarios, onde a lóxica desaparece e a linguaxe retorcese para convertir en verdade lóxica a pura senrazón. Isto choca con calquera das formas de razoar do ser humano: Lembren señor@s da xudicatura…. se P entonces Q, Non Q, ergo Non P…….Isto é o que se chama en lóxica Modus Tollens que é unha das reglas principais da lóxica humana descrita xa por Aristóteles. A premisa é no caso que nos ocupa: se nos vacinamos entón non contaxiamos, máis si hai contaxio ergo non precisamos de vacina pra evitar o contaxio. Non hai moito máis que dicir señor@s xuices.

“Oe capitán, meu capitán!”

de anchoas ceibes

no malecón das desesperanzas.

Sen o egoismo de pensar

que seremos eternamente.

Oe capitán, meu capitán!

costou o verso o invertido,

un verao sen ti.

O primeiro.

Oe capitán, meu capitán!

aquí me tes,

ante as nosas lembranzas,

que endexamais fuches máis meu:

nen cando compartiamos

todos os chollos

que a feira nos prescribía.

Escoita capitán, meu capitán!

estás conmigo,

tranquilo.

(Ao Miluchín: estamos no que ti queiras)

Escribir para ninguén!

Presto a voz para a nada,

pro absoluto esquecemento.

Escribir para ninguén!

E non poder parar o pulso

que turra pola contradicción continua,

polo absurdo de pensar constantemente.

Hoxe outra vez a vida

volveume toco.

As agarradeiras queimaron

á miña man que buscaba.

Onde vai a luz daquela apalpadela?

onde o son da serodia harmonia?

Loucura ou submisión

ante os acordes eternos da Pel de Touro.

Miro pro feixe e digo:

“estamos apañados”

no volver da vida aos mesmos quebrantos

recollidos na vella anormalidade,

que decora e encripta

o mirar de cada instante.

Nunha pinga de auga,

que a Natureza fará bágoa,

viaxará a vida polo universo.

Coma unha nao (bíblica)

portará a mónada primixenia,

onde todo ADN será cousa de futuro,

o eterno empezar do soño feito signo.

Só nós sabemos de pobreza, de miseria,

e nesa eiva empurra

a dialéctica do espirito argallante:

dubidamos entre o ben e o mal,

entre a negación e o “si”, agora

circuito de ceros e uns,

unha apertura e peche de enerxías,

animalidade da ciencia

irracionalidade científica

que nos ha sepultar como humanos.

Nisto anda a vida

como fixo sempre.

Non hai máis verdade

que a que se busca,

unha rede de pescador:

que sempre deixará pasar a auga

por moi pequenas que sexan

as mallas do seu tecido.

Na realidade do ser humano,

todo é falso de pura falsidade.

Sobre ela érguese

o orgullo e a sona

dos clans, dos pobos,

das clases.

Non hai máis verdade

que a utopía,

que sen ser real,

desvela,

como forza e esforzo humano,

a podremia inmensa

na que se asenta

toda cultura.

Somos coma nenos,

non sei se para ben

ou para mal.

Na infantilización da vida

deixamos depositados

os medos que nos meten.

E os números coa súa máxica

previsibilidade

embotan o noso coñecemento

desta vida dirixida.

O vocabulario da poesía

reduciuse a un “buenismo” romántico,

sentimental:

Mirar pola fiestra,

ver a rúa baleira,

quizás un coche,

vólvese unha estampa,

un fotagrama da soedade

que, por certo, sempre foi nosa.

Se non berras estás morta,

porque neste encerro, relativamente, cómodo

para uns e letal pra outros

entregámonos a un Estado

que segue a sinalar

quen si

ou quen non,

morre.

Un dos problemas máis imporantes aos que se teñen que enfrontar os dous grandes partidos do Estado Español é o de carecer dunha idea que aplicar á cuestión da territorialidade. Un PSOE sometido á proba do algodón da españolidade por parte do PP fala de federalismo nas campañas electorais para logo, xa no gobernó, gardar a dita idea no fondo do caixón sen outra política ca da mera cesión de transferencias ás autonomías. O PP, empuxado polo “una, grande y libre” do franquismo transmutado en VOX, cala e non aporta cousa ao desenvolvemento e modernización do estado das autonomías, sen proxecto algún coñecido para desenvolver una política territorial que achegue ao cidadán á realidade política na que vive. Por un lado someteron ás autonomías aos recortes cando gobernaron e por outro engordaron uns ministerios recentralizadores dende Madrid facendo medrar considerablemente o gasto que significou a subida da débeda do estado dunha forma preocupante; sabendo que estes ministerios estaban e están case baleiros de contidos, lembrar que case todos eles, os contidos, están transferidos xa ás Comunidades Autónomas (Educación, Sanidade, Traballo, Cultura, Deportes e tantos máis que fican no tinteiro). Na crise que vivimos, estes ministerios, como digo, foron os grandes despilfarradores e os causantes da suba da débeda pública ata límites oscenos.

  Fora do 15-M é certo que a cidadanía do Estado Español estivo bastante distraída a conta dos políticos axitando a causa  nacionalista, tanto a española coma a periférica e parte desta crise tivémola que comer co adobo deste problema coma xa se fixera nos anos oitenta coa reconversión industrial. O nacionalismo tapou e tapa mediáticamente outros problemas polos que os cidadáns teriamos que ter actuado na repulsa da perda de dereitos e calidade de vida.

 Sen ser un analista político, nin político tan se quera , permítanme un consello ao PSOE e ao PP, ou máis ben dous, un a cada un:

 Ao PSOE que traballe no federalismo, profundizar nel non ten porque cuestionar o modelo de réxime, o Rey pode ser xefe de estado dos diferentes estados, xa o é de feito.

Ao PP diríalle que relean ao seu fundador Manuel Fraga Iribarne e aquelo do que falaba, A ADMINISTRACIÓN ÚNICA, lembran? Que non era máis que dar un paso grande na descentralización e acabar coas duplicidades do Estado Español en canto Estado das Autonomias, propiciando a total descentralización do estado para o cidadán, e a asunción por parte do goberno central do Estado de verdadeiras políticas de exteriores que fortalezan a España no contexto da UE e no resto do mundo.

 Con esas dúas propostas Estado federal e Administración Única quizás se podería desbloquear a situación neste caos que representa una acción política que mutila constantemente o estado de benestar social polo que loitaron e loitan estes españolitos de a pé que cada catro anos (é un dicir) van coas súas papeletas a encher as ” furnas”(non o digo eu que foi Fraga) dese burato negro da democracia española. Xa sei que non é o mesmo federalismo que administración única, pero si un camiño para aproximarse e entenderse, e tamén avanzar na triste realidade política e económica que nos tocou vivir.

NA PREGUIZA

     

                            

NA PREGUIZA

      Acidia, doca, farona, galbana, indolencia, inercia, lentitude, lorana, maiola, morlana, morosidade, neglixencia, nugalla, ociosidade, pachorra, vagancia e xostra, moitos sinómimos que desvirtuan o ser do home. Concepto negativo que eu quero recuperar para a positividade da vida, a Preguiza é ante todo incomodidade polo que se fai ou se nos manda facer, é unha revolución calada, algo que garda ós nosos pensamentos da acción directa dos outros. A Preguiza pon orde no atropelamento da acción, medita a vida e mide a importancia de tódolos aconteceres humanos. Na preguiza instálase o corpo pero a mente atopa a lucidez e desafía a calquera tipo de gravidade.

                             -1-

Que sono teño.

Como todo

Deixareino para mañá.

O derradeiro verso

É un terrible esforzo

       -2-

Coma onte,

Á mesma hora,

Teño sono.

Aínda que a imaxinación

Pinta inspirada.

Apagarei a luz

E soñarei coa primitiva.

       -3-

As mesmas horas

De sempre

Din que os versos

Van saindo.

Aínda que nada

Digan de como.

       -4-

Apaga a luz,

Apaga a luz,

Non verá que teño

Que pousar o lápis

E estirar un brazo.

Fágome o tonto

E fico durmido.

       -5-

Xa deixei ver

Que non vivo so.

Se así fora…

¿quen mantería

a miña pluma?

       -6-

Sexto día

No segundo,

Tocan a traballo

E non sei

Onde meterme.

Estirarei

Os

Versos

E

Aparentarei

Ocupado.

       -7-

Moitas lineas onte.

Hoxe case calo.

       -8-

Mirando o fume

Alimento os soños

Que me dan a vida.

Saboreando o fume

Dispoño do tempo

Nas formas da Preguiza.

Escoitandoo ó fume

Que sae do meu respirar

Reforzo a miña nugalla.

O fume dilue

A súa masa no ar

Coma fai a miña alma.

       -9-

Onte era todo fume,

Hoxe, escuridade e silencio.

       -10-

un non pode pensar

na verdadeira xeometria

deste noso pensamento

mentres outros pensan

en botarme outra volta

cara os montes.

Nin ser nugallán te deixan.

       -11-

¿A quen amolamos os humanos

que temos que aturar

a corruptos mentirreiros,

da carroña forxadores?

Non hai vergonza

Todos son luxos.

       -12-

A nugalla converteuse en paixón

De escreber

O que dos collóns me sae.

       -13-

De títeres e cabezas

Quixera ter unha valixa chea,

Facturala pro inferno

E pedirlle a deus

Polo demo.

       -14-

Nin odio, nin hostias,

Só que a merda cheira,

E a humanidade xa non ten maus

Para os seus narices.

       -15-

Estaba cabreado,

Hoxe no vin televisión,

Nin xornais,

Podo adicarme logo

Á filosofía contemplativa.

Sei de ninguén nada

Pero o de onte…

Aínda canta.

       -16-

Por moito que lle poña rima,

¿isto será poesía?

Vou contra corrente,

Pero como me gusta.

       -17-

Espacio hai dabondo

Pero hai tamén que pasar unha folla.

Deixao e durme.

       -18-

Vivo na cama

Coma se fora de sempre;

¡E falo da eternidade!

       -19-

Venme un reflexo da Lúa

Que me di que estea calado

Se empezo a tirar do fio

Sairá a Verdade,

Cartas á vista,

Xogo acabado.

       -20-

A renglón seguido escribo

Do que ferve no meu sangue

Que ando sobrio nestes días

Por saber o que se sabe.

       -21-

Ven outra vez

A aloumiñarme Preguiza.

Ceibame deste fondo pensar

Aínda que sexa pola rima.

Volve música do medioevo

Que quen deixou os teus acordes

Pide de bon grao amiga

Que o ceibe dos acoples.

Ceibame a min

E tamén ós homes.

Deixame amar

En cantigas de amigo

E maldicer e facer escarnio

De quen se meta conmigo.

Ven Preguiza do medioevo

Que con este tempo non atino.

       -22-

Releo o vinteun

E non penso trocar unha letra.

Algúns removeranse

Nos cadaleitos,

Outros nos cómodos sofás.

       -23-

Non chove ahí fora

E parece un milagre.

Cambiar as sabas tamén.

E mudar o pensamento.

       -24-

Hoxe non teño poesía.

Mañá, se existo, pode.

       -25-

Existín,

Mais escribo sen poesía.

       -26-

A nugalla veu

Coma se foi a poesía,

Sen eu darme de conta.

       -27-

O mundo anda revolto,

Coma sempre,

Sendo nós

máis virtuales ca nunca.

       -28-

Non hai palabras

Porque a estética é unha trapallada,

É coma vender cazolos por teléfono:

Se atopas primos, conságraste.

       -29-

Voan para mín as anduriñas,

Coma esta tolemia de mundo

Que contemplo.

A lembranza do teu riso

Dalle a xusta ironia á vida.

(Á Sesa, porque se riu de todo para que eu o garde.)

       -30-

Xolda no pensamento

Cando, en ensoñacións,

Ven o retorno eterno

A engailorame co seu conto.

       -31-

Volverán, sei que sempre,

Estando ahí,

Volverán as mesmas cousas.

       -32-

Eternamente rirei cos mesmos contos.

Eternamente chorarrei coas mesmas cuitas.

Por forza, para min, só hai unha existencia,

A única, a eterna.

       -33-

Teño tempo para disfrutar,

A eternidade non ten presa,

Unha e outra vez

Volverán os mesmos rostos.

       -34-

Sempre que falta alguén

Ven a min

Unha arela da súa presencia.

       -35-

Moitos días de eternidade:

Compre voltar á materia

Da que endexamais fuximos.

       -36-

Recupero o sono

E soño mil paraisos.

       -37-

Cando bebía

Da túa flor,

Vertias.

Cando bebía

Da túa flor,

Vertias esperanzas.

       -38-

Os soños

Que a realidade

Cala.

       -39-

As verbas

Tran silencio

Que aproveita.

       -40-

Estilo no alambique;

Xa só sae

Zarangalla.

       -41-

o alcol

enchoupa o fígado

e as neuronas,

o seren poucas,

andan sobradas,

tocan a moito.

       -42-

O ceo abriuse para min,

Xa sei a quen máis quero.

Xa sei o que me quixeron.

       -43-

Ante tódalas posibilidades

A vontade confórmase coa que lle toca

Ou desaparece.

       -44-

Estamos por necesidade

Abocados ó único destino

Que por azar nos toca

De entre tódolos posibles.

       -45-

A vontade resiste

Facendo chirigotas

Ou desaparece.

       -46-

Saber para salvarse

Das posibilidades posibles

Ou desaparece.

       -47-

Cremos que desaparece

O que nunca apareceu

E desaparece.

       -48-

A Lúa move o mar

Dos meus caladeiros.

       -49-

Lévame ó silencio Lúa,

Ós recantos

Das ondas máis pequenas.

       -50-

O científico

É esceptico

E o esceptico

Desconfia da ciencia.

Non digo nada.

A matemática:

Credo ideal

Dos que de fins

Andan fartos.

       -51-

A preguiza

Enche de filosofía

A estética

E ésta revive

Como fixo sempre.

       -52-

A Forma da Materia

Ou a Materia da Forma.

Doce xugada de homes

Labrando ó seu tempo.

-53-

¡E a Liberdade!

¿Onde está o lene canto

das sereas?

       -54-

Libertade,

Materia e Forma,

Causalidade toda,

Todo son flores da preguiza.

       -55-

Co sangue do engano

Non rimo rimas

Rimo pedradas.

       -56-

Preguiza,

Xusticieira da plusvalia,

Cobrirás occidente

E mudarás o mundo.

       -57-

Nada e Todo,

Ben e Mal

Nacen na túa música.

¿Quen te corre

do meu lado?

       -58-

Sen ti, que es flor,

Ningún froito

Será posible.

       -59-

Soa o despertador,

Erro, azar,

Para matarte Preguiza.

       -60-

Só es tempo, Preguiza,

Coma todo.

       -61-

Escrita expresión

Poderías ser aniquilada,

Esquencida do colectivo imaxinario

Que ha saber de min

Aínda que sexa por outros.

Todo canto digo

É a mesma voz,

O mesmo pensamento,

Que estades a ter todos.

       -62-

Non hai relacións matemáticas,

Nen teoría explicativa de conxuntos.

A álxebra é deus

Aínda que non sexa nada.

       -63-

A lóxica é o que comparto

Sen dar nada a ninguén.

       -64-

Aínda fica unha forza,

A vida imponse.

Quero viaxar

Coma unha gota de auga

Polo universo.

       -65-

Xa non entendo cousa

Porque non hai cousa que entender

Todo se resolve en ondas.

As partículas son quimeras.

       -66-

O fresco que deixou a treboada

Lévame lene

E as alucinacións esváense.

       -67-

Volve a calor

E con ela o desacougo.

       -68-

Hai calores

Que posuen o corpo

Para compartir con outros

Ese desacougo.

       -69-

O desacougo no verau

Deixa erguerse á vida.

No inverno é outro conto.

       -70-

A música fúndese

Co bruar de motores

Que dun lado para outro

Buscan o Agosto en Agosto.

       -71-

Desacougo e calor

Tran arrecendos

Doutros tempos.

       -72-

Cando tes a idea

Surxe o erro.

Principio sólido

Que se esvaece

Para deixar todo

Onde estaba.

       -73-

Xogar a ser

O que non somos.

Topicazo verdadeiro,

Aceno do absurdo

Para deixar todo

Onde estaba.

       -74-

Non hai máis facer

Que os soños que tecemos.

Vivo do bico

que non dín,

do paxaro que fuxiu

¨en lontananza¨(ao lonxe).

Vivo do arrecendo

daquel bico,

do silenzo

que forxou,

do medo

e da esperanza.

Vivo do bico

que non dín,

nel afogo

a saúdade

que repuna,

o insistente

volver do que non saio

DAZASEIS POEMAS DE AMOR SEN CANCIÓN.

      A MONFORTE.      

-Ó ARSENIO-

      Xun, Xun, son o conde de Le…mos

Xun, Xun, Arsenio Alvarez Pedri…do

No rio Cabe de ferro,

Embaixo da Ponte Nova

Apareceu meu cadavre

Cun sorriso nos bei…zos

Xun, Xun, son o derradeiro con…de

Xun, Xun, chamado o Ca…ñon

Porque toda a metralla

De verbas e xeitos

Levaa no peito

Botabaa co corazón.

Xun, Xun, pasaron os a…nos

Xun, Xun, agora eiquí estou

Por medio do Pa…co

Poeta maldi…to

Que foi quen de escoitar…me

Moitas das miñas preferidas canci…óns

Xun, Xun, Mejico lindo y boni…to

Xun, Xun, si muero lejos de… ti

Xun, Xun, que digan que estoy dormi…do

Xun, Xun, y que me traigan a…ti

Xun, Xun, Monforte lindo e boni…to

Xun, Xun, se morro lonxe de…ti

          

  -O JACO E A PARCA-

Pola Ponte Vella

Levei o branco corcel

A pacer entre salgueiros

A descansar ata morrer.

Á beira do Cabe querido

Sentín o corazón bater

O bombeo do sanque revolto

Era bon cabalo aquel

Canta xente me miraba

Sentín a alma renxer

Centos de anxos viñeron

Prestos a me socorrer

Pola Ponte Vella

Na ribeira do Cabe querido

Onde o camelo pariu potros

Alí onde se perdeu tanto sentido

Esa ponte, esa ribeira

Tan miñas coma túas

De tanta vida, de tanta morte,

Son testemuña.

           

O ARRECENDO

Era aquel arrecendo

A molladura ácida

A sardiñas asadas no Alegría

A barrica vella

De escumoso viño

Era aquel arrecendo

A aserrín no húmido chao

Da comprice brétema,

Frio intenso,

Calor no peito e nas palabras

Era aquel arrecendo

A vómito compartido

Mexadas abundantes

E limóns murchos

Nas fondeiras dos vidros esnaquizados

Era aquel arrecendo

A suor adolescente

Nos portais escuros

Con calados bicos

Maos ardentes

Era e É aquel arrecendo

O que estará en min eternamente

   

   A FE

Naqueles buratos

No mirto

Había fe.

Nas espionaxes perfectas

Dos vaqueiros dos maiores,

A música sen luz

Cheiro a incenso

Había fe

Nos tres acordes malditos

De verbas que non entendiamos

Había fe.

Había fe

No fume do costo

Na nube branca de polvo

No regusto a amoníaco

Daquela propaganda de bermes.

Había fe

Nas miradas mudas, enxoitas,

Nos acenos calados, mentiras,

No doado diñeiro, calote.

Na vida libre,

Nos balados ruinosos

Na violenta tranquilidade

Había fe..

Eramos pasotas…

    

  A RÚA DO CONDE

Levei na túa doce costa

Milleiros de mancaduras,

Rolei pola pendente

Todo canto a mamá Maruxa

Permitia. Que era moito.

No cemento quente e fresco

Fun peón da miña primeira basca

Pelexei,aprendín a xurar,

A maquinar sabotaxes

A dar caladas de tabaco

Tragando fume, e broncas, e infernos.

Busquei nas túas solainas,ó serao,

O derradeiro sol do inverno

E nin soñar podía

No que por nós agardaba.

A imaxinación, nas túas beiras,

Era como o noso nadal de brétema,

Mirar para aquel fato de pedras

En San Vicente achantado,

E, no medio da borracheira,

Enorgullecernos do que fumos e xamais seremos.

    

  -OS CHAOS-

Meneo,Contra Meneo,

No Pinar, no Alegría

No Carademerda ou no Rabeno.

Meneo,Contra Meneo,

Viño da ribeira, viño de Castela

Sardiñas no San Xoán, pementos, cachelos

Meneo,Contra Meneo,

Húmidas gorxas

Xolda, cachondeo

Meneo,Contra Meneo,

Líbido quente,miradas

Luxuria que sae do peito

Meneo,Contra Meneo,maos que baten ledas

Cantares prosmeiros

Meneo,Contra Meneo,

A voz quebra enxoita

Xa nos bota o taberneiro

Meneo,Contra Meneo,

Na noite pechan as portas

Nas paredes cheira a mexo

Meneo,Contra Meneo…

     

TODO CANTO SEI

Embaixo do palco,

Música, trompetas

Do inverno falso

Daqueles tempos.

Embaixo do palco,

Sostén subido

Pola miña man

Inocente, ignorante.

Primeira apalpadela

Que me ía condear ó inferno.

Alí, mirando á xente,

Mirando ás bragas, ás pernas,

Os calcetíns caidos

Nos zapatiños de festa.

Alí mirando á xente

Que rumbosa danzaba

Na calor de corpos suorosos,

De ilusións que nunca chegaban.

Alí mirando á xente

Embaixo do palco

Aprendín todo canto sei

Que non é pouco nin moito.

Mirando á xente

No palco, embaixo.

    

  O TREN

Moitas vias

Na retina do ollo,

Daquel ollo neno.

Movementos  de vagóns,

Caixas solpresa

Que ninguén sabía o que agachaban.

E homes ferroviarios

Que nos corrían

Entre berros e gargalladas.

Dende a pasarela

O disco duro

Da miña testa

Foi gardando agullas

E travesas e semáforos.

Dende a pasarela

Despedín trens e soños

E aprendín a falar

Para dentro.

Moitas vias

Na retina do ollo.

Moitas vias acuguladas,

Indiscernibeis,

E só tres sentidos:

Norte sur e leste.

A Fisterra ficaba para nós pechada.

     

O SAN ANTÓN

Que non bebía viño

Decíanos a copla

Daquel San Antoniño

Que había de darnos forza

Coma o porco no fuciño.

Mais o San Antón que coñecímos

Colexio para moitos esquencidos

Non nos deu forza

Que nos deu arrepios.

En aulas frías

Un escudo, un crucufixo,

E hostias para todos,feixismo.

Franco no dicir

Franco a cotio

O profesor adoctrinaba

O aluno repetiao.

Cantar e rezar

Na outra banda do rio,

Alí o relixioso

Esculapio señorio,

Lembro que nos deportes

Case sempre gañaba

Ós probes do San Antoniño.

Esculapio e San Antón

No Pobo santos mandóns

E alí, embaixo da terra,

San Francisco.

     

NOMES

De cada pedra un recordo.

De cada pedra un nome.

Da rinconada, onde

Á beira da madeira

Tecín os primeiros soños,

Ata a costa de Seoane

Na que vín desaparecer ó castelo,

O mundo mudou

E con il eu xa fun outro.

Alá ficaron durmidas,

Por un tempo,palabras,

Visións e cheiros,

Ledicias e desencantos.

Sabía que voltarían

Mais non podía predecir cando.

Sabía que voltarían

Coma as anduriñas ó meu faiado.

Non vos enganedes

Non se trata de buscar

Unha rima doada,

Aínda que no meu auxilio salga.

Só sei que mirando o que xa non é

Gardo nos meus adentros

Un recordo de cada pedra

De cada pedra un nome.

     

NA FIESTRA

¿Que era o meu mirar

dende aquela estratéxica fiestra?

¿Que eran os meus ollos,

espello ou filtro

dos movementos dos monfortinos?

Aquela calada muller

A pasar coa vista gacha.

Aquel procurador teimudo

De paso curto e acelerado.

Aquel run-run festeiro

Á hora imperdoable dos viños.

Son imaxes daquela ventá calada

Daquel silencio das dúas

Cando o tráfico paraba,

E as tapas,

Nas portas dos bares,

Arrecendían.

¿Que era o meu mirar?

¿Que era o meu pensamento?

Pecho os ollos e sigo vendo,

Pecho os ollos e o marco

Daquela vella fiestra

Encadra o mundo,

E nada máis pode existir xa

Máis que aquela luz

Aquela luz que non se vai de dentro.

     

EXILIO

Marchei,

Aínda que nunca marchara,

Fun buscar algo

Que non sei se atopei.

Ás portas de Santiago

Miro no meu vello mapa

Ese puntiño mouro

No triángulo máxico

Das nosas sacras ribeiras.

Coa mao sinalo o seu nome,

Monforte.

Coa boca arrinco verbas

Sen ser entendido por ninguén.

¿Quen pode entender o que sinto?

O que sentimos os monfortinos.

Nun bar, no bar, busco a Xabier,

Il si que sabe canto digo,

Adiviña nos meus ollos

Todo canto gardo, gardamos

Os de Monforte.

E na noite, borrachos,

Ímos a Osebe a mirar

As vias do tren.

Se cadra pasa un,

Se escoitamos o canto da máquina

Pechamolos ollos

E estamos como na casa.

     

A CHURREIRA

¡ Dona Adela un viño doce!

E a velliña, coa xarra branca

Escanciaba un nectar que nos sabía a gloria.

Co seu paso e a mirada fuxidía

Levaba a vida a rastras.

Mentres, nós, liabamos un canuto para catro

E as risiñas viñan na nosa axuda,

Ceibaban-nos da liviá preguiza do inverno,

Da rutina de clases, dos espellismos.

¡ Dona Adela traia agora unha xarra!

Boa falla facía para quentar as ideas,

Para que o punto morno do costo

Collera un toque máis do país.

Entre grolo e grolo dous canutos,

Xa eramos seis, dous acoples.

¡ Ai o viño, ai ise viño da Churreira!

Os ollos adoecen,proen, o fume enriquece

E a conversación muda para un lado

ou para outro, según conveña.

E as risiñas xa son risos abertos, a liberdade.

¡ Dona Adela, señora Adela, poña outra xarriña branca!

¡ E dous vasos!

Dous acoples máis, un so canuto a calada americana.

Xa se acaba o medio talego e hai que andar lixeiro

A mente debe resolver o duro dilema:

¿ Viño ou costo cos cen pesos que nos quedan?

     

CORTO-RAXO

Unha bomba para un vello café,

De barra alta e estreita,

Mesa de marmol e televisión en branco e negro.

Mexadeiro cutre de paredes esnaquizadas

Do salitre dos mexos botados por fora.

Ardeu o Raxo e no seu lugar

Unha mole noxenta érguese fachendosa.

Boa rúa era aquela en tempos,

Inantes de que os mozos e mozas

Viviran na nube branca.

Ardeu co Raxo o Espía

E moito antes o Mezquita

Onde a Loli agarimaba a miña testa

E roubaba chupachús para que eu non chorara.

Nesta vida arden tantas cousas,

Que se souberamos do pouco que duran

Andariamos a bicarnos os uns os outros

E tódolos enoxos serían imposibles.

     

O SILENCIO-BELESAR

Escoiteino

Que non o puiden ver.

Porque a vista retén cores,

Ilusións que se artellan na nosa retina.

Formas e arquetipos

Sombras que se enchen de naif

E que entreteñen ós falsos sentidos.

Escoiteino,

Porque nin a vista, nin o gusto,

Nin o olfato, nin o tacto

Poden aprehender a verdade das cousas

Que para iles non foron nadas.

Escoiteino,

Naquela noite de brétema húmida,

Na ribeira, no Miño,

Mentras as cepas choraban a derradeira poda,

Escoiteino,

Sentín o silenzo

Que me falaba mainiño,

E o vacío, o escuro baleiro

Que tantas veces roubara a miña alma

Falou co silenzo propio, imperativo,

De quen posúe todo o sentido

Amo e siñor da eterna existencia.

     

QUIXERA

Quixera volver a nacer

Para cheirar os mesmos cheiros,

Para palpar as brevas vermellas

Que untaron as miñas maos,

Para ollar as mesmas cores

E o brillo de tantas miradas.

Quixera volver a nacer

E que os meus oidos

Se deleitaran , oura volta,

Con aquiles adormeceres

Entre alcois e palabras

Fiadas en contos e coplas esquencidas.

Non pediría outra vida

Porque o que agora somos

Non é mais que as cousas que vivimos.

A morte foi compañeira

E tamén a vida.

Quixera volver a nacer

Para chegar o mesmo punto,

Para mirar para vós

E dicir as mesmas trapalerias,

E castigado ou aplaudido

Quixera volver a nacer

Para rimar o que agora rimo.

Ao final son eu

o que amarra a pluma.

Nun arrinque de furia

espétoa ata que amansa o xenio,

ata que a idea que sempre perseguimos

segue a alumarnos.

Paciencia

e vocabulario.

Paciencia

e gramática da vida.

Cadea incondicional

e sen fianza

na roda que nos traspasa,

e libros e faltas continuas.

Todo comeza outra vez

despois de…

 

Non quero ver a mortalla

que te amortalle,

ti quixeras que fora de viño,

pero non será.

Nin o caixón

será a cuba que tanto arelabamos.

Quero lembrarte vivo

coa forza que nos dabas

a cambio de nada.

Quero lembrarte soñando camiños,

ceibando gargalladas a cachón

erguendo a moral da basca

enchendo o baleiro dun silencio.

Pero por moito que insistas

non marcharás de eiquí,

da túa casa aberta para nós,

a todas horas, sempre.

Ao Mario,

Ao noso Tigre.

 

 

 

Se foramos consciente

ollaríamos florecer

en todas as primaveras.

Se foramos consciente

o ouvear do ser sería aviso e blasón

pra todas as pelexas.

Se foramos consciente

os bicos que soportan as meixelas

serían lume e forza das nosas entrañas.

Se foramos consciente

o que non nos din

sería patrimonio doutras esperanzas.

Se foramos consciente

este arrecendo, esquecido e fuxidío,

volvería ser solpor e arreo constante.

Coma unha borraxeira inútil

viaxa a pantasma de tempos esquecidos.

A medida da historia

xira coma un trompo incontrolado

e leva a paixóns

que sangran o sur pobre do noso planeta.

Fendas de cemento e arame

esgazan a pel da Terra

e firen corpos e almas

e matan ilusión na miseria concibidas.

Quen viaxaría polas augas encabuxadas

dos mares privatizados,

sen a premura da fame

petando a cotío?

Coma unha chaqueta elegante

vendida nun venres mouro

seguiremos a mercar

o calote que nos ofertan,

o medo que nos inoculan,

a merda que botan por riba nosa.

Lede nos ollos da humanidade humillada

a carraxe e a senrazón

que se amosan nas apagadas pupilas

e levantade o puño

pra defender o pouco que nos quede

de decencia.

Que máis dá

que a man faga

o que a alma non quere.

Só é a carne

a que move o mundo.

O futuro será material

sen selo nunca,

e a razón boura nas verzas

ao tempo que o unto

nuns poucos persiste.

Todo foi un conto

contado na taberna

ou a carón dun lume.

O espirito resiste,

mais só é real

nas verbas que compoñemos,

freba de ondas e de signos,

carne de compromiso,

carne de persuasión,

lixeiro e lene

subsistir de toda entelequia.

Que máis dá

que a man faga

se o seu sino é podrecer eternamente

como eterna é a alma na súa arela.

Parir contra “vento

e marea”.

Parir arrumbando os tempos

que amolan

coma endexamais o fixeran.

Parir pra “seguir vivindo”

con plaxios e complexos.

Parir pra millorar

o gen, a réplica requintada

do que “somos, fomos e seremos”.

Parir,

non queda outra.

O espirito dixo:

Se tivera que deixar

o seu colo,

nostálxico da quentura

da enerxía que me levou,

volvería ser ceibe

no intre do abandono.

A razón contestou:

Sinxela elucubración

despois de poñer o ovo.

lóxica de supervivencia

ou de consumo existencial.

A carne, atenta, retrucou;

só quen non ten niño

pode ser ceibe,

a saudade pode co sedentario,

a morriña co nómada.

A vida sentenciou:

Toca, toca outra vez,

e deixádevos de lerias!

Caeu a flor dos beizos;

abandoados polas verbas

medrou neles edra marañenta

de algoritmos e funcións

que manexamos a eito.

Di: onde está a verdade?

dime? onde se atopa

a metafísica secuestrada?

onde foi a exaltación da vida

pola vida?

por qué migrou a palabra

da lingua aos nosos ollos?

A verdade! A verdade!

ceros e uns.

Non hai máis cousa?

POEMAS PARA ALMA

 

-1-

 

“O gozo abrolla da liberdade do corpo e a tenrura.”

De “Alma e o mar” de Francisco X. Fernández Naval.

 

Sabor de ollos espreitos,

fritidos no aceite reparador

dunha visión interior

sinxela e desconcertante.

Un espertar que axilmente,

e sen estrondos,

condúcenos polas beiras

da universal conciencia,

da confusión do amor

mal entendido.

 

 

-2-

 

“… a nova realidade estaba tan fondamente ligada ao pasado, que só por el se podía comprender quen era e que facía alí.”

De “Alma e o mar” de Francisco X. Fernández Naval.

 

Quedo, inmóbil na túa ausencia.

Non somos máis que pasado

proxectado na carne e na constancia,

ilusión por espectativa

e presente desolador e morno.

Teño algunha idea: préstamo

alleo e asumido.

Só o esquecemento demostra

a nosa bestial animalidade.

 

-3-

 

“estou núa na madrugada á procura da luz.”

De “Alma e o mar” de Francisco X. Fernández Naval.

Sempre agardando ao raio verde

do fondo dalgunha mirada,

procurando a calor

dunha humanidade da que renegamos

como seres do si e o non.

Teño friaxe e busco un abrigo,

deixo de lado

o que non hai moito daba acubillo.

E logo soño

co que se foi de balde

na historia que sempre persiste.

 

-4-

 

“a lúa sempre é muller”

“baixou e achegouse ofrecida nun sorriso”

De “Alma e o mar” de Francisco X. Fernández Naval.

Todo é muller,

porque elas non só ofrecen sorrisos.

A vida, a consciencia, a palabra

son por elas enxergadas.

Nada nin ninguén pode evitar

a realidade do seu creacionismo,

aínda que a masculinidade

busque esmagalo a cada intre,

como Pedro renega de Xesús,

mais volvendo a el irremediablemente.

 

-5-

 

“Foi golfiño e onda. Alegrouse do gozo, do intre sen futuro, dos saloucos.”

De “Alma e o mar” de Francisco X. Fernández Naval.

 

Non hai verbas para tantos aloumiños,

a infinidade da reprodución

enche de contido o relato

pero non o esgota.

O sexo esténdese e restrínxese

coma as ondas no océano

misterioso e incomprensible.

A forza que nos dá

e nos quita a vida.

 

-6-

 

“Buscas a calor dun sol que no existe….pero o sol e a súa calor aínda estaban alí, procurando a liña do horizonte e buscábanas”

“I am waiting for the moon rise”

De “Alma e o mar” de Francisco X. Fernández Naval.

 

Todas e todos buscamos

a calor dun sol

que existe e non existe.

Non existe cando les os xornais,

cando vives as ausencias,

cando a crueldade esmaga as nosas vivencias.

Existe cando atopamos man amiga,

cando o arrecendo doutro corpo

agarima a nosa conciencia.

Só o sentimento é seu combustible.

 

 

 

 

-7-

 

Poemas e enxertos.

Gromos e verbas.

Cepa

Billa pechada

cando o viño sabía.

Viña.

Un tobo ben adobiado

raposa vella.

Un POEMA.

 

 

 

 

Fuches ti

a miña primeira elección consciente,

empurrado pola angustia

da morte certa

e a palabra como balsamo:

cura dos meus medos.

Fuches a vontade absoluta de ser,

e por ti formouse

todo o meu pensamento.

Lingua que me diches todo

na vida…

como podo eu renegar de ti

na eternidade.

 

Quixen verdes amapoulas

nos aneis da túa boca.

Mais ti dixeches: BASTA!

E deixei que a túa VONTADE

fose imaxe absoluta

de todo

canto arelaba.

No teu portal doadamente

dixen cinco palabras:

Adeus

Entendo

Non

Pasa

Nada

-Puchi…no convoques elecciones porfa

– oye tu! Que Mariano me pone el 155

– En el culo te la hinco!!! Es broma Puchi..no te ofendas. Eso es lo que quiere Mariano, llegar al 155. Asi que tu de convocar nada…declaración de república toca…

– Coño! A mi desta me llevan pal talego…y que dan a cambio?

– Ni te lo imaginas Puchi…

– Dí, ostia!

– un dos uno al Madrid oye!

– Como?

– Un dos uno, tio, lo que escoltas Puchi: Girona dos, Madrid uno

– Donde hay que firmar, oye? Dile que hecho! OehOehOehOeh, Oeh Oeh Oeh Oeh

Human@s som@s

e no silenzo

nos atoparemos

silenzo compre,

outorga, calando

corpo de silenzo.

Que dicir de ti:  que estando cego

non deixas de mimarme,

“Mi mamá me mima”

nin de revirar nos meus miolos

e alongar calquera verso.

Que dicir de ti,

cadaleito e vida

na mesma lata de conservar,

de turrar polas verbas,

en verdade xogo delas,

que rebentan na miña alma,

dando éxtase e dor do mesmo xeito.

Que dicir de ti,

que agromas no meu ser

cando menos te covizo…

Non hei dicir máis cousa de ti, xa que remata a folla,

e, coma sempre, eu ficarei inconcluso,

entre o xúbilo e a dor inmensa.

Que sería de nós sen o lume. Vote, que niso consiste a democracia. E vóteme a min, aínda que despois eu non cumpra con nada do que lle prometín. Eu son a tranquilidade do sistema, a xente está no paro porque quere, que emprenda coño!, eu son a estabilidade, aínda que os pensonistas estén na ruina máis absoluta , claro non educaron ben aos fillos e agora teñen que mantelos como cando eran nenos, e vóteme a min  porque as cousas aínda poden ir a pior se eu non estou…iso si, a estabilidade bancaria é a miña preferencia, iso non se toca, os ricos teñen que ter garantido o seu poder adquisitivo, senón quen vai levantar o país, aos pobres dámoslle de comer e de vestir gratis, para iso subvencionamos a Cáritas. E xa está….dentro de catro anos, ou cando me pete, volvereinos convocar a urnas e volveranme votar, aínda que vostede estea pior que hoxe…eu garántolle que se irán facendo máis pobres pero amodiño, non de súpeto. As festas do verán non serán suspendidas e poderá fartarse se se achega aos nosos actos de partido, onde se ofertarán maravillosos pinchos. No caso de non votar ao meu partido, que isto é democracia, vote a esoutro que lle está a dicir o mesmo ca min. Son a oposición, mais no fondo son boa xente, coma nós. E un consello, non vote nunca por un partido que vaia  facer todo o que lle prometeu, sonlle uns mentireiros de coidado, sonlle todos iguais.

Todo pode ser destilado, mais todo o que se estila non é apto para o consumo humano. Digamos que hai cousas tóxicas, cousas que só escoitalas ou consumilas prodúcennos patoloxías de dificil curación. Ábrese a boca do político e unha tanda de tópicos impresionante alcanza os nosos oidos e amólanos o día. Falta ilusión, faltan ideas que xeneren en nós gañas de implicarnos na cousa pública. Proba: Meses sen goberno e o público nen o sente, é máis, ao público séntalle ben esa non presencia do corpo lexislativo e executivo. Porque agora que non hai política económica en aplicación, curiosamente a economia mellora. E a xente irá votar o 26J cun nó no bandullo, co peto máis lixeiro, pero no fondo cunhas ganas de rir e de berrar a todos os ventos: ¡que se jodan !

O alambique está furado, e como é ilegal , habera que estañalo en Portugal.

O alambique onde tiñamos que estilar algún tipo de goberno perde presión…e xa o diciamos, onde non hai gramática non pode haber comunicación, e onde non hai comunicación non pode haber acordo senón é de tipo sentimental. E os sentimentos son contrapostos… canción popular: “Goberna ti, goberna el, todos queren gobernare…cando gobernen os meus o viño non ha faltare ai lalala…” E xa estamos en campaña…e as imprentas de festa, seica os chineses xa queren entrar no negocio…por algo será. Mentras, o pobo di: Todos andan ao seu, menos eu que ando ao meu… e volverá gañar a abstención, e aos parados dalles a risa e a risga…que non lexislen máis, que se estean quietiños. Da medo dicir isto, logo xa sobran os políticos e veñen os sables, aínda que pra sablazos facenda.

O bagazo está enxoito e a lúa non serve. Deixemos a estila e estilemos coas palabras.

Non se trata de ideoloxía. Trátase de linguaxe e pensamento. E digo eu:  como se van entender os nosos políticos, se non saben falar? Bueno, digamos que pronuncian palabras, ïmoslle conceder iso. Máis as palabras sen unha gramática que as articule pouca cousa din. EHH Bueeno! Ya le digo! Talante! Austeridad! Democracia! España! Europa! Glovalización! Conciliación! e outros, outras, cousos,  cousas.

A todo isto é reducida calquera ideoloxía ideoloxía…bueno a deles…palabras, e frases feitas que tamén funcionan igual, que enchen boca pero que sen gramática que as conecte non son máis que cantos de xacia. Porque o contido deses conceptos non se relaciona con nada senón consigo mesmo. Quen máis palabras pon na súa boca gaña e o pobo traga. Que máis dá o que queiran dicir con elas. Exemplo:

Presentador: Señor Rajoy, que lle diría vostede a Otegui?

Rajoy: Que lle pida perdón ás vitimas?

E aí queda,vaia orixinalidade…pero se xa o fixo!

A frase, “Que lle pida perdón ás vitimas” é un unha couso e cousa da que antes falabamos.

O silencio nin se escoita,

nin se sinte,

só é intención pura:

no humano puro instinto

que arrola a razón

que ven no seu seo

ao mundo.

Non penetra a ciencia

no silencio

por ser indemostrable.

Nada é silencio,

só ausencia.

Que sería do silencio

se non houbera

ruido nas nosas voces?

Que sería da música

sen o silencio?

Xoga o silencio

a templar

as cordas de toda guitarra.

Se non hai Ver,

as augas fanse profundas

no pozo do silencio.

A nada do silencio

é o todo da mirada.

Sen silencio,

a mirada

fica en nada.

Non habería voz

sen silencio

e silencio sen mirada.

Miradas e silencios

fabrican

tódalas palabras.

Dicimos coa mirada

o que gardamos en silencio.

Dicimos co silencio

o que gardamos coa mirada.

Só a mirada

incomoda ó silencio,

supera o seu espacio,

ráchao.

O silencio,

coma un neno agachado,

guicha ó barullo

en silencio.

Non hai segredos

nin no silencio

nin para o silencio.

 Neste estado no que vivimos parece que non chega con ser pacífico, senón que un ten que andar dando mostras de que o é, declaracións que non sempre chegan. Se non se fai, correse o risco de que as palabaras sexan mal interpretadas ou mesmo incriminadas nun proceso xudicial. Todo isto ven a conto de que para falar de terrorismo en xeral e da ETA en particular, compre deixar claro que un non pertence a organización terrorista algunha, nin apoia teoricamente ningún suposto violento. E, dito isto, imos ó conto que é o que interesa.

Chámame curiosamente a atención que, aparte de moitas outras cousas, para falar da democracia en Euskadi, os partidos constitucionalistas, que así se autodenominan non sei moi ben porque, como se os outros partidos legalmente constituidos non o fosen, digan que nese pais a coacción de ETA non faga posible que os cidadáns vaian as urnas con total libertade. Quizá teñan razón, non o sei, todo o mundo sabe que o medo é libre e a violencia, calquera tipo de violencia, fai que este se manifeste de moitos e moi variados xeitos. Teño que dicir que non creo nesta democracia formal, no voto cada catro anos, nas maiorias que son minorias nen nas minorias que son maiorias. Penso no dito popular “dos cans cos mesmos colares” e dame certa vergonza ver confirmada a chanza tódolos días en tódolos xornais. Pero máis coraxe me dá que me digan que ETA manipula, que o Plan Ibarreche separa e que nada de tocar á Constitución Española por tódolos ciudadáns votada. E dame coraxe porque ¿A caso cando se votou esta Constitución non estaba a inmensa ciudadania coaccionada polas armas do antigo réxime franquista? ¿Non eran os mesmos políticos dese rexime os que a confeccionaron e pediron, cando non obligaron, a que tal carta se aprobase?¿A que ven entón que a coacción de uns sexa un atentado contra a democracia e a imposición de un monarca e unha constitución sexa un exercicio de ciudadanía responsable? Eu teño hoxe trinta e oito anos e pódovos dicir que nin tansequera tiña idade para votar cando se aprobou. Supoño que coma min haberá, uns por medo e outros por idade, unha inmensa maioría que ten direito a poder dicir se ese pacto sigue lexitimamente en vixencia. ¿Que medo hai na política española en xeral e na dereita en particular a someter a referendum un contrato en igualdade de condicións para todos? Os feitos, no ser humano e na política, sempre gardan relación con algunha que outra intencionalidade, con certa ideoloxía se se quere. As palabras dos políticos morden na realidade e tratan de facer pasar por decente aquelo que non o é, endexamais o foi. Agachan as intencións de uns poucos por seguir mantendo o seu poder e privilexios, mentres ó cidadán se lle ofrece pan e circo, e continuamente se lle agasalla con máis miseria. A ficción sempre supera a realidade, na contra do que se pensa comúnmente, e o fai porque esta última é só unha suma de ficcións, de mentiras, que aínda que xa non enganan a ninguén neste occidente, sopórtanse como mal menor, como realidade virtual natural, corrente, pola imposibilidade material de fuxir dela. E isto mesmo é o que lles salva o cu ós políticos, o conformismo de clase media que todo o atura e soporta mentres non se perda o “status quo”, aínda que á nosa porta estean millóns de humanos esfameados a mendigar unhas faragulliñas da tarta.    

O silencio cala:::

xa o dixo todo

Agarda o silencio

por nós

no tobo

Palabras

imposibles

no silencio enxoito

Silencio,

esteiro

no que afogo

Silencio

e miradas

falan

Nada

silencio

Todo

Nada

o silencio

en Todo

Navega

o silencio

en tódalas augas

A vida

só no silencio

se entende

Amor e odio

no silencio

fermentan

Do silencio vibrou

a palabra e o pensamento

Só o silencio

revela

a impotencia

e o medo.

Desacouga como a infinitude

o silencio.

Só o silencio penetra

o cerne da existencia.

Un Tuis é coma un “dron” de verbas que planea sobre as nosas testas, calquera momento é bo para que caia sobre elas.

Un exemplo:

O silencio di

o que non queremos que cale.

Xa en Chambery, logo de hospedarnos os que puidemos e os que non a durmir de campaña, eu sentía no ar a presenza do meu amigo Nicolás, pero apoderarase de min un deasacougo estraño. Tal vez temía a reacción do meu frade ao verme, ou quizás medo a que tan sequera non me recoñecese. Eu ficaba calado e os meus compañeiros non facían máis que curiosear nas miñas angustias, cousa que me incomodaba e facía que me pechase aínda máis. Visto o meu estado, o Xulián comezou a me incitar a beber mentres ceabamos nunha pousada ao pé dunha grande casa. A miña copa non se daba baleirado por máis que eu tentaba. Non vos podo relatar o que aconteceu, o derradeiro que lembro foi cantar a coro con todos os siareiros do local unha cantiga na lingua de Francia. Espertei con día, estarricado non medio da praza, e fun convidado por dous soldados franceses a identificarme. Cando lles mostrei o papel, un deles, fraco coma unha agulla, abriu coma dous mares os seus ollos azuis e acenou para que o acompañase. Leváronme diante do capitán e eu, que sempre pensara que o francés era doado de falar, que bastaba con trocarlle os acentos ás mesmas verbas, tentei explicarlle ao oficial que pertencía ao séquito do príncipe de Masserano. Debéronse mobilizar todos os exércitos da Francia para vir facer de intérpretes. Polo despacho pasaron soldados, cociñeiros, algún crego, mulleres… Ninguén me entendía ata que un nobre vello foi avisado e mal como puido foi traducindo. Eu, sen dúbida polos nervios, non dera unha palabra nin en galego, nin castelán, nin tan sequera en latín que dominaba case á perfección. Cando fun consciente de todo xa me vin metido nunha caixa de madeira feita por riba dun carro, e na que entraba un poco de luz polas xuntas que unhas táboas facían coas outras. Alí, tirado na palla, fun entendendo que me metera nunha boa lea. De nada me valeu invocar ao Príncipe de Masserano, que segundo souben por un dos soldados ficara en Fontenebleau e non chegara a Chambery.

Eu ficara atordoado, e non entendía cousa cando cheguei a “La Force”, gran fortaleza que se ergueu de súpeto diante do meu ollo que guichaba por un dos furados da madeira.

Sen defensa de ningún tipo, fun confinado durante tres anos. Alí alternei co melloriño de cada casa francesa. Chulos, rateiros, mangantes, lerchos, caloteiros, cregos pecadentos formaban a inmensa grea que moraba dentro daqueles anchos muros. A sorte miña foi ser crego e por tal puiden disfrutar dunha cela para min só na que un leito, unha cadeira e unha mesa a modo de escritorio compuñan todo o seu mobiliario. Tamén había, xusto na fronte da porta, unha xaneliña labrada na pedra que deixaba pasar un poco de luz e na que moitas veces tratei de imaxinar, no anaco de ceo debuxaba, libertadores españois que voaban en cabalos alados, albos e fortes, que derrubaban os muros e facíanme ceibe coma o fora ata esta desgracia. Vingaba a miña cadea pelexando con todos os franceses que se me puñan no camiño. Gustaba de imaxinar ao capitán que me prendera, de xeonllos, rogándome clemencia e eu fronte del, coa espada ergueita. Foron tres anos amargos da miña vida, aínda que hoxe semellen un sopro de vivencias necesarias no decorrer do meu tempo.

   Gustaríame coñecer o significado desta expresión e tamén os motivos que a puxeron de moda en ámbitos de autoproclamado carácter progresista. Confeso que a busquei en varios diccionarios en non a atopei por ningures. Claro que isto non é problema para min pois sei de certo que a linguaxe é unha estructura viva porque vivos estamos os que a utilizamos para expresar, ou debería dicir intentar expresar, o noso pensamento. O que si me preocupa dun xeito intelectual é coñecer o significado e mesmo as intencións que hai para chamarlle ás cousas polo seu nome.

Polo que podo ver, na contextualización da expresión en determinadas bocas ou plumas, é que a Memoria histórica, como expresión, enténdaseme e perdoade que reclame con redundancia a vosa atención, é un concepto creado para recuperar, e isto e suposto, aqueles feitos que se gardan na memoria de algúns superviventes do noso pasado máis recente, deses feitos ou opinións non recollidos na historia escrita máis ou menos oficial e popular por estar publicada.

A historia, ó meu xeito de ver, é moito máis subxectiva do que parece. E o é por que dende sempre a información se recompilou por individuos dunha forma lineal, cronolóxica, e por conseguinte estructurada. Pero no fondo todos sabemos que os feitos da vida e os acontecementos humanos desta non se producen illadamente como para que sexa posible alcanzar a verdade ordeandoos nunha secuencia temporal que é imposible desligar da propia percepción individual. De aí que todos saibamos que cada un escribe da feira como lle vai nela. A historia, segundo este planeamento, convertese nun mero relato literario que con mellor ou peor fortuna describe percepcións, non cabe dúbida que moitas veces influenciadas por poderes ou certas concepcións culturais, e imposibilita a constitución deste saber en rigorosa ciencia.

Pero non é o caso de que eu sexa un fanático do pensamento científico, nin que menosprece os saberes por non entrar na esfera da ciencia. O que me amola e despista é non chamarlle as cousas polo seu nome, e aínda me anoxa máis o invento intencionado de expresións que por moda se impoñen na nosa tarefa intelectual e que están desprovistas dunha significación polo menos consensuada.

O que eu saco en limpo, ó meu modesto xeito de entender, é que lle estamos chamando “Memoria histórica” ó mero intento de facer historia, de historiar, de discutir versións, datos e documentos, e mesmo o xeito de darlles a todos eles un sentido. “Memoria histórica”, é unha expresión redundante e desafortunada, só é un flatus vocis que enche a boca de moitos e desanima a quen quere tirar os ídolos que, polo poder reinante, foron aloxados na nosa individual memoria. Paréceme interesante que os nosos maiores ilustren con feitos que gardan na súa memoria á historia, pero me preocupa cal sexa a historia que queren ilustrar, prefiriría que esa memoria fora para desenmascarar as trampas de facer pasar por dogma un saber que só é conxectura.

         Todo ocurriu nun lugar remoto. Xa non lembro ben nin como nin porque fomos parar alí. Eu levaba o meu plumífero preparado para o frio que por aquela época do ano facíase insoportable. A taberna estaba rexentada por un matrimonio de velliños seudofamosos na bisbarra porque un ano protagonizaran un anuncio televisivo para unha famosa  marca de turrón de Xixona. Esta fama resultaba ser, segundo dicían, un bo reclamo. E así o testimoniaban un par de carteis cos seus rostos retocados e sorrintes, e nas mans unha pastilla do esplendoroso doce. Cando chegamos debían ser as doce do medio día, o reloxio da igrexa daba unha chea de badaladas que eu non me molestei en contar. “Serán as doce” pensei. Cris miraba a decoración, mentras eu arranxaba a comida coa señora. Estaba de sorte, non había nada de peixe, a non ser de lata. Acordamos as dúas como hora propicia para dar conta desa comida caseira de sobrada reputación.

– ¿Queres tomar algo de beber? – pregunteille a Cris, máis por cortesía que por gañas de ficar alí.

– Non. Ven ver isto – díxome sinalando os cadros publicitarios.

Non lle prestei atención e limiteime a insistir coa pregunta, ela fíxose a distraida e ignoroume totalmente. Ó non obter resposta dirixinme cara a porta e saín, non sen antes despedirme da velliña. Fora senteime nun tallo de madeira e deixeime acariñar polo sol que empezaba a dispersar a brétema rapidamente por aqueles rueiros de montaña. Surxindo coma unha aparición pantasmal apareceu, rodeado de matóns, una figura a que recoñecín inmediatamente. Era Rodolfo Ramos.

A Rodolfo Ramos coñecerao no colexio. Sempre fora un pelota nato, desa clase de tipos cun afán desmedido por servir a quen máis poder tiña. Nada do que se facia entre compañeiros o podía saber el, pois senón de contado haberiao saber toda a dirección do centro educativo. Eu ben lembraba que áinda lle debía do sétimo curso tres canicas que me fiara nun arrouto de bondade que a bon seguro, eu iso si que xa non o gardaba na miña memoria, había ter un interés agachado. Débeda que me fora relembrada enfermizamente cunha sonrisiña cínica ata ben entrados na universidade. A Rodolfo Ramos sentáralle ben ser ministro. Aquel aire de superioridade que sempre adoptara cos do seu nível social, non decaera co nombramento. Pola contra xa tiña argumentos e incluso razóns para pasarnos polos fuciños os que só chegaramos a ter un modesto bufete nunha rúa secundaria en calquera cidade. Pero a mín todas estas cousas dábanme  igual. Prescindía del porque endexamais me metera en política. E eu coido que isto lle amolaba. Xa todos sabemos como ós homes de poder lles gosta facer favores e logo se certa cobralos.

– ¡Coño Bananas! – díxome o ministro chamandome por aquel vello alcume da xuventude.

– Hola Pelotas – contestei eu sen moito convencemento mentres un garda me miraba con gana de espetarme dúas hostias.

Eu con Cris aínda non tiña nada. Xamais nos deitaramos xuntos. Confeso que aquela viaxe non deixaba de ter para min un contido sexual máis ben que romántico. Ela estaba boa e ben que o sabía, eu era o seu patrón e aínda gardaba un certo aire de “play boy” que podía atraer ás mulleres. A verdade era que me daba igual. Eu só quería deitarme con ela sen importarme se eu lle gustaba a ela. Aquel encontro casual co ministro cheirábame mal. Cando me vira coa rapaza había de poñer un ar de condescendencia para logo venderme o seu silencio como se tal cousa. El ben coñecía a miña muller e sabía  contar as cousas dun xeito especial, non en van era político. Habíalle dicir:

– Mira Elena, eu querote ben, tamén ó teu marido, pero non podo aturar a mentira e menos que che fagan dano.- Aquí faría unha pausa longa, estabao vendo-. Por iso debo dicirche que o outro día na montaña atopei o teu esposo nunha situación un tanto comprometida……

A saber o que este fillo da gran puta me ía pedir a cambio do seu silencio. Por un intre estiven a piques de botar a correr, e deixar a Cris alí tirada, pero como é lóxico non o fixen. Se hai algo que odio é comportarme como un histérico cando vento algún mal agoiro. Así cando el me preguntou que que facía por alí eu con naturalidade lle contestei:

-¡Xa ves! Cunha empregada que está boísima e que aínda por riba lle dá igual que estea casado.

O ministro miroume coma se eu estivese bromeando e dándome unha palmada nas costas díxome:

-Ti sempre coas túas bromas.- e con aire de autosuficiencia, espetoume- Xa mo contarás outro día que hoxe levo moita presa, que quedei a xantar na montaña cuns paisanos de importancia.

No momento de botar a camiñar, pechado polas súas escoltas, saiu a Cris da taberna facéndose a distraida. Estaba máis guapa que nunca co seu pelo revolto e aqueles pantalóns axustados. Contar a verdade librárame de ser collido infraganti, quizás tal cousa foi a que me deu pulos para ser sinceiro con ela. Apreteina contra min e bicándoa na orella faleille así:

-Estás como un tren e teño unhas gañas tolas por te facer o amor.

Ela separou un pouco a testa para poderme ver os meus ollos e coa súa cara de pícara bicoume na punta do nariz decíndome deseguida:

-Crin que non mo ías propoñer nunca.

Coas ideas

hai quen fai un rico caldo

que logo disimulando

dá a beber.

Coas ideas

hai quen fai revolto

cos ovos alleos

dos que van ledos comer.

Coas ideas

hai quen fai ensalada

co rabioso vinagre

que na xente cultivou.

E nesta ben posta mesa

Uns cantos hai en número

que coas ideas

porcos e fartos son

Ó me reincorporar á comitiva, agardaba por min o Xulián, un rapaz de Córdoba axudante do cura de campaña e ademais adicado á distribución das provisións, e cun sorriso amplo preguntoume que tal me fora a cousa. Mostreille o papel e botándolle unha ollada principiou a despedirse de min dicíndome que tivera sorte por París e moita precaución,  xa que alí as cousas non andaban moi ben, senón bastante peor que no resto do territorio.  Desveleille que de ningunha maneira tiña pensado ir a París, como era certo, senón que seguiría con eles ata Chambery. E tiña razón el, ¿ a que fora buscar un salvoconduto para París se non o ía pisar? A verdade é que non o sei aínda hoxe. Quizais son desas cousas que fas por non defraudar a un amigo malía telo enganado antes; quizas porque vía no papel unha carta de identidade, coma unha referencia por se tiña problemas coa xustiza; ou quizais foi unha tolura sen fundamento, desas que un comete atacado pola febre de atoparse nunha situación nova nun país descoñecido. O caso é que fun polo papel e sentinme algo importante por posuílo.

A comitiva do Príncipe era coma unha gran romaría. El viaxaba na cabeza escoltado por catro gardas dacabalo que rodeaban o cabriolé. Ó seu carón, sentada, ía unha muller moi nova, morena, de pel torrada, recollido o pelo cun peiteado moi abultado  que lle deixaba ver a caluga. Non conseguira verlle a cara, era imposible acercarse a máis de cincuenta metros dela sen levantar sospeitas na garda, e máis dunha vez tornoume esta cara atrás, coma se eu fose un leproso ou un malfeitor que lle quixera facer dano.

 Deste xeito ía a comitiva: nós, co de Córdoba, máis un cociñeiro, varias soldadeiras, que ían tanto para arriba como para abaixo, un asturiano, criado el,  que prendía na fala, e algúns soldados que viñan gardando o carro das viandas faciamos a cola sempre barullenta de contos , gargalladas ou cantigas. E non se viaxaba mal con eles. Cando había fame non faltaba un cacho de touciño, ou xamón, sempre que sobrase algún do cortado para o  Príncipe, ou queixo. E a sede apagábase con viño, do que ía a procesión ben provista.

Atravesando este inmenso país, entre camiños e paradas, funme percatándo un pouco do que acontecera na Francia nos últimos dez ou quince anos. En ocasións un dos oficiais, Somoza, coido se chamaba, viña buscando ás noitiñas algo de conversa intelixente fóra do ambiente da tropa. En min descubrira un contertulio disposto tanto a falar como a escoitar. El foi, aos pòucos, introducíndome na política que se respiraba entre as xentes que iamos cruzándonos polo camiño, nas aldeas, nas vilas, nas cidades. Todo empezara, segundo el, nos excesos que cometera a nobreza nas costas dos pobres, que chegaran a vivir nunhas condicións de fame e enfermidade case permanentes. O Rei dos franceses sen renunciar ós seus luxos cortesáns quería manter contento a todo o mundo, así foi entregando o Estado nas mans de outros que non fixeron máis que acrecentar as súas fortunas e deteriorar as relacións entre as clases. Cando en 1789 son convocadas as Cortes Xerais, é porque non se concibe outra saída para os conflictos violentos que se estaban a vivir. O primeiro estado, a nobreza, semellaba unido e pretendía seguir dominando nos homes coma se foran bestas de carga, e aínda por riba matalos de fame. O segundo estado, o clero, de liorta en liorta entre eles: as altas xerarquías defendían ós nobres, e  as baixas, ós pobres e ós labregos. E o terceiro estado, onde se aglutinaban ricos burgueses con ansia de poder, intelectuais idealistas, labregos e o chamado menu peuple  (obreiros sen traballo, prostitutas, bandidos, mortos de fame…), que ao remate foi  manexado por todo o mundo.

Así o 14 de Xullo tomouse a Bastilla, a Asemblea Nacional declárase constituínte e os  sans-culottes  fanse co poder. Andado o tempo faríano outros. E o que parecía que era a fin do réxime feudal e a panacea para resolver todos os problemas foi coma ir á devesa e levar co pau na testa. Períodos de asasinatos violentos, linchamentos indiscriminados sen saber moitas veces do lado en que se estaba. Ó cabo, un período turbulento ao que agora lle estaba a poñer coto un xeneraliño que se fixera co poder chamado Napoleón, cuns delirios de grandeza que cobizaban o título de Emperador.

Pero isto son historias das que os libros estan cheos, e seguramente estarán en moitos máis que quedan por escribir. Eu penso que nada teño que aportar á grande historia da Francia e por iso vou calar.

Queridas amigas e compañeiros:

            Quizás non sexa este o lugar nin eu a persoa axeitada para facer un discurso teórico sobre o que é ou deixa de ser o Anarquismo. Seguramente porque compriría moito tempo para desenvolver tal pretensión teórica, cousa da que non dispoñemos, e máis seguro todavía porque eu non son ningún teórico e moito menos orador, xa que como vedes tiven que escribir esto que agora leo para polo menos ser un pouco entendido por vós.

            O que si vou facer, con toda humildade por certo, é contarvos un pouco o que para min significa o feito de ser anarquista, non no plano persoal, xa que penso que ninguén pode hoxe en día considerarse tal no senso pleno, senón no plano puramente ideolóxico, plano no que o meu pensamento moral e politico, centra o tempo das súas cuitas e preocupacións.

            As miñas inquedanzas dende moi novo estiveron orientadas ós problemas existenciais, cun claro e marcado acento social. Quere isto dicir que me preocupaba a vida, e en especial a vida en comunidade. Pero para ter claro a nivel ideolóxico o que digo é esencial que saibades que de pequeno fun monaguillo, muy identificado por certo coas doctrinas de Cristo: O amor entre os homes, ese mandamento novo que o suposto fillo de deus nos propuxo. Andado o tempo, concretamente en 1977, as loitas sociais e nacionais que se daban na Galiza chamaron a miña atención e descubríron na miña adolescencia a hipocrisía da relixión. Ideoloxizaron e politizaron o meu amor á Terra que me viu nacer e metéronme na realidade social e politica que aqueles tempos traía.

            Durou este soño da razón ata ben avanzada a adolescencia, ó comprobar que o que realmente amolaba a tódolos humanos, o que facía que os problemas que xurdian no seo de calquera comunidade foran irresolubles(ou polo menos non se resolveran a gusto de todos, para ser máis preciso)non era outra cousa que o uso e abuso de poder. Ese poder non xa abstracto senón concretado en cada momento das nosas vidas. Coñecín como a xente vai mudando a súa faz cando é tocada, coma se dunha variña máxica se tratase, polo poder, coñecín como se perdían amistades e mesmo amores por culpa dos seus influxos. Teño un amigo, moi querido por certo e que realmente non ten moitas inquietudes, nin políticas ni ideolóxicas, que me dixo unha frase que non esquencerei xamais: “Se realmente queres coñecer a unha persoa dálle poder”. A frase ten a súa enxundia. Quería dicir o home o que eu xa matinara había moito tempo: o poder corrompe e provoca enfrentamentos, conflictos de intereses entre  homes e mulleres, o poder é insaciable, canto maís se ten máis se precisa, o poder engancha e arruina a dignidade de quen se lle poña por diante.

            A proba de todo isto pódese atopar no vivir de cada día. Non son as leis as que nos opremen, é a xente que as controla, os que as fan, os que as aplican, quen fai que nos sintamos oprimidos. A lei, a norma en sí, e necesaria para convivir, pero o uso e o abuso fan desta unha arma, arma que os poderosos manexan ó seu antollo para perpetuar o seu poder ou no pior dos casos para acrecentalo. O vivir de cada día amósanos a cruda realidade da política, a ideoloxía ó servizo non do benestar público, senón do poder de xentes que viven ben, que dicen ser xente de paz cando aceptan e promoven guerras e fames para seguir mantendo o seu poder, aínda que este só se nomee como poder adquisitivo. Xentes que pechan os ollos ás desgracias mentres eles poidan seguir conducindo o seu carro, mercando no hiper ou desgastando o seu corpo en enchentas infames; cheos de prepotencia e de cartos.

       Quizás de tódalas teorías de tipo social dende Rouseau, é o Anarquismo o que persiste en ter unha visión optimista do xénero humano. Pese a ser desprestixiado hoxe en día nos círculos intelectuais desta cultura occidental por utópico, o Anarquismo segue a ser un movemento que aparece como atractivo sobre todo as capas sociais medias que ven a política actual coma unha mera comparsa ós dictados daqueles que se enriquecen sen escrúpulos a costa dos máis pobres, sobre todo no chamado terceiro mundo. Estas políticas que por un lado propoñen unha moral xudeocristiá, facendo seus tamén tódolos ideais da ilustración, están por outra banda machucando coas súas máquinas de guerra vastas rexións dos continentes chamados pobres. O famoso lema “a Deus rogando e co mazo dando” faise carne na política internacional que hoxe impera no noso planeta. O neoliberalismo, que curiosamente propón como principio a liberdade total do individuo como o fai o Anarquismo, busca no libre mercado a solución para os males da humanidade e agacha, con certa malicia, que ese libre mercado é o que propicia a venda de armas a países que, cos seus gobernos corruptos, prefiren sacrificar matando de fame a grande número da súa poboación que deixar de controlar mediante a forza a todo movemento que pretenda liberar da pobreza ós miserables. Ese mesmo neoliberalismo nos mercados occidentais dótase de mecanismos estatais para protexer os seus intereses e impón cotas á producción e á comercialización, mentres nos centros de finanzas os “ricos homes de paz” enchen os seus bandullos e van á igrexa os domingos.

Estas mesmas políticas utilizan medios de comunicación de masas que aparvan a humanidade mentres outras ideas seguen soterradas pola imposibilidade de propagarse ó seu mesmo nivel. “Pan e circo” é todo canto cómpre para que a xente esqueza o sufrimento que a maior parte da poboación mundial padece. Mentres, as súas consignas, propagadas por literatos ou intelectuais ben mantidos, seguen a desprestixiar o idealismo e a utopía como fenómenos caducos, propios da xuventude e dalgúns tolos adultos que non queren medrar.

Fronte a isto, e moitos aldraxes máis que non caberían neste pequeno discurso, os anarquistas seguen a proclamar o seu ideario, que aínda que se poda tachar de utópico, é unha reivindicación de todo aquelo que o ser humano ansía tanto individual  como colectivamente: a felicidade e a irmandade de tódolos pobos da Terra na procura da supervivencia da Vida na Natureza.

Por iso o noso ideario segue a partir dunha visión de boa vontade, unha visión optimista do xénero humano e propugna:

1. Liberdade total do individuo.
2. Libre reunión dos individuos e grupos non forzados por ningunha institución ou organización.
3. Liberdade harmónica sobre a base de contratos libremente respectados.
4. Supresión da propiedade privada sobre os  medios e os bens de producción e os medios de comunicación de masas.
5. Rexeitamento, por tiránico, de toda forma de goberno.
6. Supresión de calquera forma de estado.

 

Non son moitos puntos e somos conscientes da dificultade que entraña levalos para adiante. Que sexamos utópicos non quere dicir que sexamos parvos, pero, polo que sabemos, cousas que noutro tempo parecían irrealizables hoxe son cotiás gracias ó teimoso esforzo de moitos. Tal vez nós non vexamos logros, pero ó que si non estamos dispostos é a que os nosos fillos perdan certos principios ós que ó ser humano lle custou  tanto chegar. Con esa ilusión e coa forza que nos dá sabérmonos infinitos na nosa intelixencia, loitaremos polo que ansiamos xa nas nosas pequenas vidas.

 

            Farto quedei da relixión, da hipocresía que utiliza a mensaxe de Cristo para manter un sistema inxusto de ricos e pobres. Farto quedei do Marxismo politizado que propón dictaduras burocráticas dun Estado absoluto, farto quedei da mensaxe dun nacionalismo que brota de politizar sentimentos de apego á terra e que propón pechar ollos e sistematizar as diferencias, perpetuando non se sabe qué. Non hai autoxestión nos nacionalismos, senón poder duns poucos, chámese élite intelectual, chamese élite económica. E farto quedei de que as propagandas subtilmente publicitadas manexen a conciencia e a vida do común das persoas.

            Non vou dicir aquí, que o anarquismo e os anarquistas sexamos a conciencia verdadeira da humanidade. Os homes e as mulleres ácratas son seres humanos coas súas contradiccións e os seus medos, cos seus erros e os seus acertos, coa súa habilidade e a súa ineptitude para mover o mundo. Pero o que si quero que saibades é que a nosa ideoloxía bebe nas fontes máis puras e xenerosas de todo saber humano, propón un método e un estilo no que o poder queda reducido o que emana da comunidade, das súas asembleias e acordos comunais. Non hai delegación de poder, non hai hipoteca dos nosos actos, non hai hipocrisía á hora de recoñecer os nosos erros. A vontade do pensamento anarquista mira lonxe, mira ó tempo no que o ser humano poida ser ceibe sen soportar por riba del a carga de infelicidade que un sistema xerárquico, inxusto e cruel, está hoxe en día a botarnos. Por iso, eu dende aquí, coa humildade do ignorante, non vos pido nengún voto, non vos pido que sintades tan sequera o que eu sinto, senón que recibades as miñas palabras, as escoitedes e actuedes en consecuencia.

 

            Nin Deus, nin Patria, nin rei.

            Todo por ningunha patria.

            Saúde e Anarquía.

Distráeme da existencia

FONDO PENSAR,

Labra cos mesmos signos de sempre

Os sulcos do meu cerebro,

Que a vida é outra cousa.

E lévame de vagar

Por ises camiños de soños

Que agardan impacentes

Ó meu insistente lembrar.

Recolle o que ti creas a ben deixarme,

O pouso que mañá restará ou dará folgos

A esa vontade que agacha

Ruinas e orgullos eternos.

 

 

        Nun lugar de Compostela do que me lembro a miudo, existen unhas galerias comerciales e no seu interior un bar recollido e atípco. Ó primeiro fora unha cafetería de moda, moito antes de que eu o frecuentara, logo cando chegamos nós, a basca, convertímolo nun refuxo de convivencía pacífica  e divertida. Xógase as cartas e mantéñense conversas animadas nas noites de chuvia. Café, Alcol e porros son as drogas preferidas sen prexuizo de quen as rexeita. Pero…un día “chegou o comandante e mandou parar”, aprovouse a Lei Corcuera e veu o Xacobeo, parece ser que eramos molestos para a sociedade e de súpeto a policia foi o siareiro mais asiduo do local… “multa por aquíii, multa por aláaa, multa, multa, chachacha cha chá”. Pero non conseguiron máis que afloxarnos a todos un poco a bolsa, e algún buscavidas fudilo na miseria. O Bar pese a tódolos pronósticos segue aberto ó público, mudando de cando en vez parte da xente que o frecuenta. Vexamolo exemplo de algún dos seus máis soados siareiros:

 

            Movia os brazos en circulo, e como avezado karateca invitaba á xente a unha loita sen violencia, mais ben un baile coreografiado. Pero non todo o mundo entendía tal convite, por iso ó Paco tiña que lles explicar ós forasteiros que non se amolaran, que o Chileno era inofensivo, e que o seu comportamento respostaba a unha ducia de cervexas frias engulidas sen compaixón.

            -¿Está tolo, non?

            -¡Que va!- soia respostar o Paco, con cara de chiste- O que pasa é que o rapaz é tímido e non ten outro xeito de facerse notar. Pero logo falas con el e é unha boísima persoa, moi razoable e discreta.

            Outras veces o Chileno miraba fixamente para a nada ata que outra mirada se lle cruzaba coa súa. Isto mosqueaba a moitos, incapaces de manterlle a ollada insistente e infirmiza.

            -¡De que vai ese tipo!¡Vouno matar!

            E o Paco voltaba a sair fora da barra para calmar os ánimos do que se sentía ofendido.

            -Tranquilo home, está un pouco pasado. Non lle fagas caso. Mira.- E o Paco púñase a fitar para o Chileno, que impasible lle aguantaba a mirada, ata que canso desistia en seguir co xogo-¡Ves! Non hai deus que lle poda coa mirada. Pero tranquilo que nunca se chega a mais.

            Logo, o que se considerara ofendido, volvia a repetir o xogo de ollos esperando a que o Chileno dera unha mostra de humanidade, pero nada, era imposible. Había que aceptar, non sen gañas de espetarlle unhas hostias, que o tipo era o máis forte en canto a aguantar coa vista. Ninguén xamais fora rival para el, e todos ignoraban a capacidade real da súa resistencía.

            Mais de un lle comentara ó Paco que o tipo ese era un incordio, que non entendía porque non o tiña posto xa na rúa. Pero o camareiro chegaba no seu saber onde non chegaban os outros. Sabía que no fondo todo o mundo admiraba ó Chileno. Pouca xente quedaba que non se lle tivera arrimado nunha noite de depresiva borracheira a contar a súas cuitas, pois o home tamén aguantaba todálas palabras, foran as que foran e así se prolongaran ata o absurdo. Parecía un confesor e en máis dunha ocasión tiñao imaxinado con colariño e sotana. Pero había unha razón que predominaba sobre todas pola que non o botaba do bar: Os cartos. E é que a parte de gastarse tódolos días unha chea deles era un reclamo publicitario que as veces daba a impresión que enchia o bar de bebedores, e ata parecía que animaba ó consumo. Uns miraban para el divertidos, outros, con mal disimulada actitude, espiaban os seus xeitos, e os que máis viñan tódolos días empeñados en arrincarlle unha palabra, en descobrir, en fin, que por tras daquela pose había alguén que falaba e ría como todo o mundo. E uns dicíanllo a outros, e os estudiantes viñan a comprobar insitu que tal persoaxe existía, que non era un persoaxe inventado. E quedaban maravillados. O que esperaban multiplicábase por cen e despertaba unha admiración inaudita. E é que non había no país outra persoa coma aquela que desplegara tal enerxia, que aguantara tanto a facha.

 

A Mariquiña querendo ou sen querer, nunca se soubo, aproveitábase do Chileno, acariciáballe os biceps cunha luxuria de comedia mentres o outro sen inmutarse seguía coa  mirada fixa e perdida cara onde fora. Logo collíalle a man a calquera mociña inocente e leváballa canda a súa ata pousala naquela pel fina e forte. A rapaza, entre escandalizada e gustosa apartabaa rapidamente fixindo medo, e logo, ante a insistencia da Mariquiña e a impasividade do musculoso, volvíaa pousar buscando a aprobación do público que entusiasmado animabaa por ver se espertaba no inmóvil algún aceno. Todo terminaba nun rubor de silencio entre groliños fuxidios de cervexa e a mirada cómprice da Mariquiña que sempre era convidada a un tubo agradecido e áxilmente apurado.

 

O truco do café era moi festexado polo Madruga, empedernido bebedor de carajillos. Este sempre traia trescentas cincuenta pesetas no peto, cartos que só lle chegaban para tomar un, pois costaba dúascentas cincuenta, pero lonxe de amolarse agardaba felmente polo Cheas que acostumaba a chegar e tomar un café rápido. O Madruga apresurábase a convidalo á consumición que só lle costaba cen pesetas, o xusto que lle sobraba despois de pagar o seu. O Cheas, home xeneroso onde os haxa, correspondíalle ó envite:

-¡Gracias! ¿Tómaslle outro ou que?-dicíalle amablemente o invitado.

-Pois bueno, se insistes- contestáballe o Madruga pondo cara de pillo.

Total que o home polo precio de un e pouco máis, tódolos días tomaba tres, pois xa se sabe que en este bar á terceira sempre convida a casa.

 

 

Andado o tempo aquí seguimos, mirando como as pernas da xente atravesan e cortan a luz que entra pola fiestra, apenas se ve si chove ou si é noite, aquí no Apolo o tempo parece que se detén entre os sons melancólicos dun blues, ou tal vez da desgarrada verdade dunha rancheira.

 

 

 

 

      Pacientemente estiven horas escoitando ao bo do Baltasar falar do Padre Xilberto que andaba sempre co dedo no nariz, ou das porcalladas que facía o Sereo co pito, que botaba mexadas que alcanzaban a regar catro ou cinco metros; das arrasadeiras que organizaba o Tucho nas noites de maio; das horas de estudio na sala de lectura onde o Padre Lourenzo topeneaba por riba de calquera libro. Todo fora deliberadamente esquencido para ter que vir este home a espertalo. Ademais non facía pausa. Xantamos, merendamos, ceamos, e o Baltasar seguía nas mesmas, coma se a súa vida non tivera cousa para ser contada, coma se a súa existencia xirase sempre no entorno daquel Seminario onde sufriramos a nenez.

 Só detivo o seu discurso ben entrada a noite, conduciume ao seu escritorio e fíxome un papel de recomendación para o seu amigo  Urreberri que dobrou e selou con moito coidado. Logo de gardalo no peto, chamou ao criado e deume as boas.

 Pola mañá nin o quixen ver. O criado ofreceuse a ilo espertar pero eu impedinllo. Asegureime de levar todo o necesario para a viaxe e partín de Burgos sen a penas saber como era.

Ía deixando de lado as torres, e rememorei  o meu Santiago. Anos atrás afastárame do mesmo xeito que agora facía, mirando para o ceo, vendo como as súas torres gabeaban por el ata bicalo.

Seguín o Camiño de Santiago sen maiores contratempos. Pasei por Santo Domingo dela Calzada, onde a un neno que  lle tiraba coios a outro desvióuselle un e case me chimpa do cabalo. Vaia forza tiña o rapaz, aínda hoxe cando hai cambio de tempo doéme o ombreiro de mil diaños. Logo foi Nájera, leda e barulleira, de xentes moi amables que me saudaban ao pasar como se me coñeceran de sempre. Logroño, onde un cego que non o era tanto quixo roubar o meu peto no mesón onde parara a facer noite, gracias que o viu o dono e de seguida lle deu uns lampreazos. Para ser cego non corría nada mal. En Viana outra muller me saíu ao camiño co conto de ser viúva, mais eu xa estaba de sobreaviso e finxín indiferencia. Estella e logo PuenteLa Reina, onde tiven a sorte ou desgracia, quen o sabe, de atopar unha comitiva presidida polo embaixador español o Príncipe de Masserano, e en cuxo séquito viaxaban máis de cen persoas con algunhas das cales fixen boas migas. Entón quedeime con eles  e cruzei os Pirineos por onde Roldán loitara cos mouros. Sen sabelo, unha xornada máis de camiño e xa estaba en Baiona procurando o salvoconduto que me había abrir ou pechar, segundo se mire, as portas da Francia.

 

Cando cheguei a poñerme diante do Diego de Urreberri, este, sen mirar para min, colleu das miñas mans a epístola que levaba e abriuna apresuradamente. Non dixo palabra. Sentou na cadeira e avisou cun forte asubío ao secretario que se ocupou de facerme o salvoconduto.

Ben lle vía eu na cara de moucho que tiña, que era un queicoa. Desta xente que non serve senón para ostentar unha praza e deixar que todo llo fagan sen el ter preocupación ningunha. A suntuosidade do seu traxe, o coidado esmerado das súas mans, a mirada fuxidía… incitaban a botarse a el e meterlle unhas lapadas. É unha sensación estraña a que dan certos individuos, coma se pertenceran a outra especie distinta da humana, como se a súa presencia fora unha ameaza. Non é odio, pois normalmente non se coñece ao personaxe, non é ruindade, Deus nos garde de andar pola vida con ela, é algo case máxico, que provoca unha sensación de malestar en todo o organismo, mesmo no pensamento. Recoñezo que ao saír do pazo alivieme, foi como deixar atrás un perigo e a tentación de castigar con violencia a quen non embargante me fixera un gran favor. 

 Non poderíamos concibir ao ser humano sen o concepto de información. Aínda se podería ir máis lonxe dicindo que non saberiamos nada de nada se non fose pola información. Se podería pensar que isto é evidente, pero, ¿cantas cousas evidentes pasan diante dos nosos ollos sen nos decatar delas?

            A importancia da información, dende que andábamos nas cavernas, foi tida en conta por tódalas culturas. A súa posesión era apreciada como un ben máis, como podían ser os alimentos, ou as ferramentas para procuralos. A mesma producción destas ferramentas, por exemplo, dependía da información que se tivera acerca dos materiais para a súa elaboración, así como das técnicas para construílas. Como ben de consumo, a información era unha cousa intercambiable, e o comercio desta sempre foi importante para todos os poderes. Espías había que percorrían o Imperio Romano para dar conta dos movementos de tropas, e persoas que se dedicaban a axitar xentes con só transmitir certas informacións. No século XIX, a información, as novas que acontecían no mundo, era controlada por ingleses e franceses que posuían empresas dedicadas a este negocio. Empresas que servían aos intereses dos estados e que axudaban a estes na colonización e control de territorios ricos en materias primas.

            Hoxe en día, a guerra da información podémola atopar en tódolos recunchos da nosa vida. As cadeas de televisión loitan unhas con outras por acaparar audiencias, os xornais queren dar as novas máis frescas para chegar a máis xente, e a publicidade móstranos modos de vida preceptuados que empurran ao individuo ao consumo. A información é hoxe o ben máis prezado de calquera poder.

Se analizasemos os medios de comunicación mundial, veríamos que estes pertencen a unhas poucas familias do mundo, familias que son capaces de tirar gobernos ou poñelos, de marcar as nosas preferencias no vestir ou no comer, de manipular as nosas conciencias dicíndonos o que é bo ou malo para as nosas vidas.

            Certamente existe algo que se chama liberdade de expresión. Pero a expresión no é  libre, porque non conta cos medios( tv., prensa,radio, etc.) para propagarse. ¿Existe algo se non sae nos medios de comunicación?

            Agora está Internet, a información viaxa dun lado para outro cunha certa liberdade. Pero, se nos fixamos un pouco, veremos que as grandes empresas de sempre premen os gobernos do mundo para poñer trabas a esta circulación libre. Os portais polos que accedemos a internet pertencen a estas mesmas empresas ou senón acábanos mercando, e cada vez son máis os filtros para que chegue a nós o que queren que chegue.

A propaganda, a publicidade, cumpren ese cometido; a loita polo control da información volve a ser, como o foi sempre, o eixo sobre o que xira o poder mundial, porque por ela chégase a pusuir todo poder. Non existe pois poder sen información, de nós depende facer consumo dela sen deixarnos engaiolar. A tarefa que se lle impón ao ser humano é saber descobrir o engano para así ser máis libre e quizás máis feliz.

Non é nada novo a importancia da información, é evidente, pero conven non esquencer que a súa importancia radica  en que representa un elemento vital para o ser humano, agora máis que sempre. 

Tenra infancia

vellez prematura

niño seguro

de inclemencias e medos.

Lisca e refuga

pesa e despesa

a dor dos cartos

que a tantos ofende.

Tenra infancia

vellez prematura

pecha os ollos

e escoita

como ruxen feros

os teus soños.

 

¿Que carallo querería dicir o tipo aquel co da mosca dentro da botella? As gafas deixaban ver os seus ollos pequenos de reprimido pensador, era mestre de instituto e debía crerse pouco menos que Hegel. A mosca na botella. A mosca na botella era el, revoloteando ó redor do vidro, intentando vivir no mundo e baendo sempre coa súa propia face, coa súa cara de moucho reprimido, si reprimido, non me cansarei de chamarllo, reprimido no seu pensamento superior e cunha linguaxe privada que non o deixaba comunicarse cos demais. O seu talante non era Kafquiano senón esperpéntico, digno persoaxe chepudo dunha novela de Valle-Inclán. E miraba para min, o moi cabrón, cun riptus de paternalismo que me chamaba inbécil, incapacitado, minusválido de pensamento. E eu imaxinábame collendoo pola gorxa, apretandolle a noz  con pracer. ¿De que me serviu falar e falar, tremar, odiar, sentirme empequenecido, humillado diante de aquel insecto repulsivo?. Quixerao ver eu a el na miña situación, co corazón latindo a mil, suándome as mas e  as sens, trabándoseme a lingua no padal e o pensamento buscando a memoria que coma sempre fuxe cando hai compromiso. Quixerao ver eu ganduxando un discurso comprensible e aceptable sen  crebárselle a voz, sen pestañexar sequera. Imbécil, acaso non era humano aquel ser que sorindo esfaragullaba o meu esforzo. Se cadra pensaba que eu non miraba como pracenteiramente desfrutaba da miña ridiculez, pero el non sabía que eu sabía del o que só a súa esposa sabía, que cando chegaba polas noites á casa fracasaba unha e outra vez nos seus deberes conxugais e  chorando pechábase no baño para masturbarse sen piedade e logo soñaba con ser un grande filósofo, o artífice do sistema que habería de revolucionalo pensamento. A eterna pregunta era sempre a mesma: ¿Como ía el pensar nada orixinal se ó único que podía facer era repetir coma un papagaio o discurso doutros autores? Porque el dominaba a historia do pensamento, aquilo que a tradición lle insinara, pero a súa autonomía no pensar só se proxectaba na man direita para machacar un  membro rugoso e flácido.

 

 

Ó meu carón quedaba Burgos, e  eu non coñecera máis que de lonxe as súas altas torres. Doíanme as pernas e os cadrís e o padal semellaba seco por máis líquido que lle metera. O curto treito que me separaba da cidade funno facendo a modo ata ir parar a unha ponte pola que se supuña que se entraba á cidade. Coma se me estivera agardando, un crego chamou por min, polo meu nome e apelido: “¡Xosé, Xosé Fernández Caamaño!”.

 Tratábse dun tal Baltasar Cienfuegos. Foramos compañeiros no Seminario, era unha boa persoa  mais un poco prosmeiro. Eu mantivera algo de amizade co home, porque o resto dos seminaristas renegaban del coma do demo.

 O Baltasar tiña aspecto de mazaroco, cuns ollos simples, como de rata. O seu bandullo nin minguara nin medrara cos anos, e a voz, afrautada , seguíalle a contrastar co seu aspecto forte e rudo. Lembro que era do gusto de moitos compañeiros burlarse deste tipo de voz, mesmo   diante del, ao que el replicaba se non se estarían a rir de Deus, pois el fora quen o dotara de semellante ton. Nunca cambiaba de argumento, o que aínda facía rir máis ós argalláns e espectadores. Eu, en varias ocasións, non podendo aturar semellante babecada, defendérao e gañoume aprezo. Estaba decote a regalarme cousas: algún libro das escrituras forrado en coiro, un crucifixo de prata, un trompo coa punta de ferreiro e máis cousas que agora non lembro.

Baixei do cabalo  campaneándome, e case caigo de fuciños diante do meu amigo que termou de min. Preguntoume que diaños me pasaba e eu sen tempo a reflexionar púxenme a mentir coma un condenado. Volvín recorrer ao meu xa fantástico amigo Quevedo de Quintana.   Dirixíame a París por mandato deste cando, chegando a Burgos non había máis ca unhas horas, fora atacado por uns foraxidos que despois de roubarme ameazáronme con quitarme a vida. Eu, aproveitando un descoido montei no cabalo e dei en galopar o máis que deu a besta. Como consecuencia dese infortunio perdera todos os cartos e a epístola que levaba, mais tanto tiña porque a sabía de memoria.

Acabei de meterlle  o calote e o home quedou pensativo por un intre ata que curioso quixo saber se non me roubaran o salvoconduto para ir ata París, xa que tal como andaban as cousas sen un pase era difícil viaxar polo país veciño. Botándolle unha boa dose de sangue frío, finxín cachearme e respondín que efectivamente, que coa epístola ía adxunto o salvoconduto, e  que non sabía como ía facer agora. Lonxe de se amolar o meu amigo botoume a man polos ombreiros  e susurroume con voz lene e coidada que non me afrixira, que el tiña un amigo en Baiona, un  tal Diego de Urreberri, que me faría un, así como tamén me emprestaría algúns cartos para que puidera continuar  viaxe.  De todos os xeitos iso tería que ser ao día seguinte pois tíñao que acompañar á súa casa, que era a dos seus pais xa falecidos, e alí pasarmos o día repasando vellos tempos.

Non quixera enredarvos cos detalles aquel día. Só hei dicir que era el o único que falaba. Eu, coa testa apoiada nunha man finxía atendelo.

    O meu amigo Nicolás non fora apresado por bruxería e moito menos polo asasinato do xuíz aquel de Ponferrada, senón por andar a recabar datos para a Enciclopedia que se viña de publicar había anos na Francia. Eu non entendía como o meu frade non me dera conta de tal ocupación e pensei sen máis, coma xustificación, que mo agachara para non complicarme en ningún asunto .

Cando collín camiño enchín os pulmóns cun gran grolo de aire e esporeei o cabalo como se me fose topar co Nicolás á volta da primeira curva. Levaba renovada a alma que me impulsaba ao descoñecido, que bulía por me mostrar máis mundo, como se non houbera parada posible.

A noite caía cando vin ao lonxe as torres da catedral de Burgos, que, como as de Santiago, bicaban o ceo e recordábanlles ós homes o pouco que eran sen a magnificencia divina. Eu ía entretido na súa contemplación cando o cabalo  foi detido por unha muller duns trinta e moitos anos.

 Era viúva e daba pousada para unha noite, cun bo prezo que variaba dependendo do que elexira para cear ou almorzar. Realmente non dubidei nin un chisco en declararlle as ganas que tiña de facer noite; ela, aledada, sen soltar as rendas, deu volta e conduciu o meu cabalo por un camiño que se adentraba nun casar onde un vello debullaba chícharos un pouco apurado pola noitiña que xa entraba. Parou a besta nunha das casas do lugar  que non parecía nin pobre nin rica, fíxome apear, e atou o cabalo nun cancelo que había a carón da casa e que daba paso a un corredor que ía ata a traseira. Por alí entramos. Cuberto cunha parra, o patio daba ao doutras casas onde xa alumeaba algún candil. Ela ensinoume un cortelliño onde metería o cabalo, e pasamos á cociña onde  unha vella, súa sogra, preparaba unhas empanadas cheas de chourizo das que non lembro o nome. Unha lareira, o forno ao outro extremo e unha alacena  chea de cruces e santos, limitaban a estancia; unha mesa baixa con varias cadeiras, todas diferentes, facían o centro. Alí, na máis cómoda, sentei o meu traseiro mentres a muller ía e viña e a vella seguiu a facer nas súas cousas.

Lucía, que así se chamaba, apareceu logo traendo un sorriso. Nas súas mans viña un vaso e unha xerra de viño, que logo resultou ser rexo e aventureiro. Moi servicial  escanciou o mosto sen apartar os seus ollos dos meus. Eu, como se a vella fora unha pantasma,  fitaba os xeitos da Lucía . Unha campá deu O Anxelus e a vella retirouse a orar, aclarou que lle gustaría facelo comigo pero que estaba moi cansa  e ía para o leito  repousar os seus ósos. Eu contesteille que fora, que Deus habíallo agradecer igual. Alí mesmo, dando corda ós instintos máis animais, fíxenlle o amor a Lucía, por riba da mesa, con olor a viño e graxa dos chourizos.

Fiquei na súa pensión catro ou cinco días ata que gastei todos os cartos. Pediume que non marchara, que se era por cartos ela mos procuraría,   que eu non tiña de que preocuparme. Non estaba eu por escoitala. Apenas tiña fame, e ao meu rostro amarelado só lle facía ilusión  escapar daquela muller que lle comera os folgos.

 

 

 

 

 

-Dame un bico con lingua- soia dicirlle con impaciencia, coma se estivera ansiosa de catar a humidade fresca e suave da súa boca.

            -Non teñas presa – contestaba el  pausadamente, queréndolle dar ó feito unha cirimonia ortodoxa- deixa que me lave as mans e me peitee, estou moi feo.

            -Non sexas parvo, a min góstasme como estás- e mirabao con desexo, palpandolle o cú mentres se retiraba ó aseo, seguindoo ata porse diante do espello.

            -Estoume facendo vello. Mira que chea de enrugas me sairon ó redor dos ollos. ¿De veras sígote atraendo?- marmuraba tristeiramente mentres, comtemplándose, tusaba o bigode con paciencia- Isto xa non é o que era.- ¿Lembras cando o facíamos a todas horas?

            -Podemos facelo agora, a min apetéceme- Laricaba ela como se chorara.

            -Pero estou feísimo- insistia el.

                -Xa che dixen que a min éme igual.

            -¿Ves? Estas recoñecendo que estou  feo- recalcaba el con tristeza.

            -Non dixen iso- desculpábase ela  cansinamente.

            -Si que o dixeches, xa non che gusto, recoñeceo, calquera día me deixas por un deses pelandruscos que hai na túa oficina.- parecía que lle ían caer as bagoas porque os ollos cintileban coma un mar de estrelas.

            -Veña, home, non te me poñas así, parece mentira que penses a estas alturas en estas cousas. ¿Non confias en min?

            E a muller quedou coa palabra na boca mentres o home fuxía cara a soedade do cuarto escuro. Xa non tiña gañas de peitearse, nen de recortar o bigode, nin de barbearse aqueles pelos da cara que tanto a mancaban.

            -Deixame en paz- berroulle dende a cama- Só me queres para iso, non che importo nada, e ademais xa me fixeches doer a testa.

Toda a vida mirándonos o ombrigo. ¿Non somos capaces por máis que queiramos de sair de fora de nós mesmos?

      Un día atrevinme a ler un xornal póndome no pelexo dun reaccinario de dereitas:”¡Hostias-dixen para min- como che cambia o mundo!-E seguindo na súa pel matinei- A moral patas arriba, xa non hai ética nin estética coma as de antes: exemplarizantes, serias, ríxidas e inflexibles.”

      De súpeto dinme de conta de que un reaccionario é unha persoa romántica, que ten morriña daquel tempo no que as historias dos avós estaban concibidas para meter medo, para que os nenos non deran a vara á hora da sesta, para que non preguntaran cousas que non había xeito de expricar pola propia pobreza do pensamento. Dinme de conta de que un reaccionario non é máis ca unha caricatura, unha copia deses modais que por aburrimento ou por nugalla o ser humano non foi quen de mudar, un persoaxe que converte a ignorancia en dogma de fe, en esquema para dirixir a súa vida. E como resulta que proveñen da estirpe do poder, herdanza sanguinea ou contaxiada, amolan todo aquelo que cae baixo o seu influxo e tratan de aconchegalo á súa ignorancia:”Nada ten que cambiar agás o cambio mesmo”. E dicir, todo aquelo que incomode ó seu mundo, o seu pechado e insípido mundo.

      A relixión, neste contexto, non é para el a busca de deus, senón tradición que pon orde e alivia o esforzo da razón para entender o mundo. A relixión convértese logo no ombrigo ó que mira con próspera compracencia.

      Sen querer ou querendo,que non o sei, funme decatando de que todos os que miramos para o nosos ombrigos facemos deles unha especie de relixión, e aínda crendonos da esquerda máis progresista non somos máis que uns pobres reaccionarios.

      “Reaccionar contra a reacción”, compre dicir; pero como non ergamos a vista do noso propio bandullo, a marea(máis negra ca do Prestige) afogará calquera esperanza, e sen esperanza só ficará o pensamento único.

Difícil empezar a soñar

         cando non durmimos,

         os ollos fican abertos

         e son xoguetes consentidos.

         Xa só ven imaxes

         nos universos perseguidos,

         de brancura, de rimas, de poemas,

         nestes de tinta trazos tecidos.

O nacionalismo, coma ideoloxía, non é outra cousa que a politización dos sentimentos. Penso que vivir nun lugar concreto e asumir a súa problematicidade nada ten que ver co nacionalismo. O nacionalismo, como tal ideoloxía, nace nas clases burguesas de finais do século XIX, é unha resposta ó poder centralizado nas grandes metrópoles, e é a loita do pequeno capital local contra as vantaxes do gran capital que, instalado neses centros de poder, mantén estructuras de dominación supranacionais. Poderiamos facer unha análise histórica de como e porqué xurden estas ideas, dos factores idiomáticos e de producción económica, que impulsan a certos políticos a estableceren as súas diferencias coas rexións limítrofes, da débeda histórica etc. Pero todo este estudio penso que non nos corresponde a nós facelo.

      Estou de acordo co compañeiro Eliseo Fernández en que o movemento anarquista non debe ser alleo á problemática local, allearse dela, pondo como escusa un certo internacionalismo, é pouco máis que un sinsentido. Agora, confundir o interese polos problemas da miña vila, das súas xentes, dos compañeiros e habitantes dun espacio que comparte moitas cousas, entre elas a lingua, digo, confundir iso co que significa o nacionalismo coma ideoloxía paréceme preocúpante. ¿Porqué? Pois por que o nacionalismo só busca a instauración dun estado, dunha máquina de poder dirixida por uns poucos, e da que debemos desconfiar coma desconfiamos de calquera que fai valer os intereses dunha minoría sobre os da maioría.

      Como anarquistas teremos que vivir ó día a día de todo o que acontece, non só no noso mundo máis próximo, que tamén, e con especial atención, senón en toda a orbe terrestre, pero penso que deberíamos estar atentos precisamente a esta politización dos sentimentos que non busca máis que mobilizar á xente en pro de intereses que non sempre están demasiado claros. Dende logo que diferencio o nacionalismo de esquerdas do de dereitas, pero o que non podemos esquecer é, que ás veces e en deteminadas coxunturas, a concepción de esquerda e dereita queda desdebuxada en aras dun interese nacional. E non vos esquecer de que a dereita tradicional, que é sempre nacionalista, endexamais regalou algo a cambio de nada.

      Cada un é moi libre de defender o que cre defendible, pero non mixturemos as cousas; os nacionalistas que defendan os intereses que queiran, nós, os anarquistas, bastante temos con defendermonos da opresión que, veña de onde veña, sempre nos amola.

                                               Paco Rubinos

Caeron as follas

dun outono estercado

de desolación e morte erma.

O sol, moi baixo xa,

pouco quenta o corpo

e convida ó alcol, fel sustituto.

Todo isto pasa no mundo

mentres a sabiduría dun que se foi

serve de ferramenta

para que un aínda non perda

o seu cómico orgullo.

A sabidoría dun que se foi

hai tantos anos…

Se hoxe, nos soños, ves buscarme

non haberá viño dabondo

para calmar esa sede fera,

e coma sempre, eterna.

                                   A Agapito, ademais de matemáticas ensinoume a ser máis humano.

 Entre os piñeiros un cheiro a herba seca, raiolas de sol que mancaban a cabeza, a líbido disparada, como se podía agardar da idade que profesábamos. E digo profesábamos, porque non só posuíamos a idade, senón que nos onorgullecíamos dela. Entre os piñeiros, por trás dunha silveira, estaba o pastor coa Vacariza. Ela xemía e el saloucaba, coma un can sedento. Nós, agachados, caladiños, e co afán de non perder detalle, fitabamos todo canto nos amosaba o que estaba a suceder por trás daquela silveira. Cando volvín a testa, o Pedriño xa esta a machacar o nabo coa mirada perdida nalgures, o Luis, co queixo desencaixado, díxolle que parara, que co ruido que facía coa man ía poñer   en alerta á rapaza. Foi igual, de pouco valeu a cara de xeño que lle puxo, el xa saloucaba á par do Pastor. Ela ceibou un riso e díxolle a el graciosamente que parecía  que tiña un orgasmo en estereo, que lle encantaba esa resonancia,  que por favor lle dixera ós seus amigos que sairan da agachadela que xa abondaba, e que deixara de facer o parvo que xa se lle afrouxara o pito había un anaco. Tamén nós escoitaramos a súas palabaras, nembargantes esperamos a que o Pastor nos dese aviso. E así foi como nos arrimamos ós dous amantes. “¡ Veña!” dixo ela, “ ídevos espindo que vou empezar por ti” sinalando ó Pedriño. Pero claro, o Pedriño viña de meneala e non se lle levantou, logo tocoume a min e creo que cumplín axeitadamente, ou eso me pareceu pois era a primeira vez que o facía e non sabía de nada, pero o que trunfou de verdade foi o Luis, que coa súa gran verga erguida, como aquel faro de Hércules que eu fora visitar coa familia  á Coruña, botouse por riba da Vacariza e comezou a berrar con carraxe. O Luis facía flexións coma cando estaba na clase de ximnasia, coa vista dirixida ó cabo do mundo metía e sacaba, a rapaza, cos ollos pechados, tiña un riso de placer inmenso. Como tardaban en acabar, puxémonos a xugar ó subastado cunhas cartas que levaba o pastor, claro que el gañou, pois ó final díxonos que tódalas copas estaban marcadas, que nelas limpara o pito na antepenúltima corrida, dando a entender que a última fora había un pouco, bueno un pouco non, pois o Luis xa levaba unhas dúas horas montando na moza. Aquelo parecía que non ía terminar nunca, de nada valeu decirlle  entre todos que acabara, que xa era noite e que o sol xa se puxera había moito. El, entre afogos, contestou que o deixaramos en paz, que liscásemos se queriamos, que tiña que acabar fose coma fose. E alí ficou mentres nós lle axudamos o Pastor a levar as pericas cara a casa.

      O día seguinte o Luis parecía un pavo real, rañou na entreperna e mirounos cun orgullo altivo:

      -Chavales moito tedes que aprender nesta vida.

      Foi o último que lle escoitamos dicir.

      Ao día seguinte, a nai levouno ao médico e o seguinte interno para un seminario da capital. Andado o tempo foi cura e dín que anda pola África adiante, a saber a cantas feligresas terá xa namoradas.

Nunca lle puxera letras a ninguén. Mais confeso que cando chegou a hora non se me deu mal. O castelán non era alleo a min e dominaba tanto a escrita como a fala. Tamén quixen dar un pouco latín, contas e algo de historia natural na que me fun poñendo ao día nuns libros que para o caso fóranme prestados polo Don Francisco.

 Os días pasaban de vagar, e os nenos ían repetindo as leccións aplicándose ben. Xa se decataran de que a escola librábaos de ter que andar nos traballos do campo, cousa que parecía non lles agradar moito. Sete escolantes tiven ese ano, contando ao Lisardiño , que era o mellor estudiante. Ó chegar a primavera viñeron cinco máis mandados dende Sasamón que distaba  como media legua do castelo. No inverno non só adiquei as miñas forzas a ensinar senón que fun penetrando no mundo da lectura, e horas  pasaba lendo clásicos mentres os rapaces facían  tarefas que eu lles poñía e nas que os mantiña ocupados. Outras veces cando o tempo era bo, saía con eles a pasear polos campos e explicáballes os movementos do sol, da lúa, do cambio das estacións, leccións nas que quizais aprendera eu máis ca eles, pois manifestaban o que eu antes devorara nos libros e axilizábanme a mente dándome a coñecer o que retiñan os meus miolos e o que non, tendo moitas veces que voltar ós libros para despexar non  poucas dúbidas.

 Á luz deste vivir cultivándome, os problemas que tanto me atormentaran volvíanse insignificantes, pero non os esquencía. Seguían as grandes preguntas a bulir todos os días na miña testa e non trataba de tornalas de min, senón, moi á contra, tentaba teorizalas  ata que ficaba durmido. Eran, foron e serán sempre para min os últimos pensamentos  ós que dedico a fin do día.

Por varios anos quedei alí. O pobre cuarto encheuse de cousas ata abandonar a súa primeira  fasquía tristeira e deprimente. Pronto se construíron os bancos e o meu escritorio, acompañado dunha cadeira de castiñeiro rexa e sólida. As paredes cubríronse de mapas, o grande crucifixo xa non ficaba só e os máis avanzados dos nenos lían textos manuscritos que eu mesmo compuña co fin de ensinarlles novas palabras. Todo semellaba en perfecta orde e os días repetían a rutina excepto nas horas do meu estudio, onde eu sempre estaba a descubrir pensamentos novos. Orientaba o tempo para o meu proveito, e en efecto que o ver medrar os cativos, non  fisicamente senón intelectualmente, producía en min unha grande satisfacción persoal.

      Os nenos facíanseme canciños ben domados ós que eu podía mover ao meu antollo, e por veces esta sensación de poder dábame arrepíos e facíame prender na fala cando explicaba algunha lección comprometida. Eu nomeaba comprometidos  todos aqueles saberes nos que os sentimentos xogaban unha parte importante no seu desenvolvemento: ensinando sobre todo a igualdade cristiá dos homes ante Deus. Neses momentos parecía mesmo que traicioaba a relixión, e un sentimento de culpa mais tamén de xustiza, soaba nas miñas verbas.. Ás veces, sorprendíame lembrando conversas que mantivera anos atrás co Don Cibrán, co Frei Nicolás, e repetíalles ós alumnos as súas palabras integramente, sen esquencer punto nin coma, como se tan sabios pensamentos fosen meus, ou en todo caso dunha altísima e honorabilísima personalidade moral daqueles tempos.

Foi nunha mañá ben soleada do mes de xaneiro, aínda o xeo pingaba no alar dos tellados, cando apareceu aquel camiñante. Ó  primeiro pensei nun peregrino dos que ían a Compostela, logo puiden comprobar que era un frade e por máis escolapio. Pasou por onda min e saudoume, parándose como se me quixera demandar algo. A súa voz evocaba aquela que me deleitara nos paseos de Oseira, o seu acento era francés mais soaba un pouco afrautado en comparanza co do meu amigo  Frei Nicolás. Aquela fala trouxo arrecendos doutros tempos que eu gardaba con agarimo. Non tiven forzas para non convidalo a pasar á miña estancia e ofertalo cunha boa cunca de leite de cabra.

 O home informoume de todo canto acontecera en Francia nos últimos anos. Daquel novo xeneral, Napoleón Bonaparte, que se fixera co poder. Eu, atento, escoitaba as novas e dentro de min gardaba a pregunta que, dende velo, loitaba por me saír ós beizos: ¿E logo non coñecería por casualidade a un frade da súa orde e do seu país chamado Nicolás de Brochón?

Efectivamente que o coñecía. Anos atrás caera preso por andar recopilando datos sobre xeografía e costumes para un traballo da Enciclopedia. A nova provocou unha febre húmida que inundou a miña fronte. ¿Por que non me tería confiado Frei Nicolás a súa ocupación? ¿Quizais era un segredo e preferiu agochalo? Contoume que fora liberado polo mesmo Floridablanca a instancias da Embaixada francesa en Madrid e fora deportado ao seu país onde lle perderan a pista mesmo os seus superiores. Aínda que el coidaba que andaba por Chambery, que lle dera novas del un deputado da Corte co que se atopara nun figón da Provenza non había máis dun mes.

Non pasaron máis ca uns segundos de partir o frade ,do que non lembro o nome, e eu xa estaba onda o Don Francisco explicándolle as doenzas que aflixían á miña nai, polo que debía como bo fillo ir darlle agarimos e axudala nas desditadas horas. Por un intre, artellando a mentira, sentín realmente que a miña nai non andaba ben da saúde e viñérome ganas de trousar, sentimento que aínda fixo máis crible o meu embuste ante o cabaleiro que me deu a súa benzón e instoume a saír sen apremio. Non fixen outra cousa que mandar enselar un cabalo e darlle instrucións ao Lisardiño, que como alumno avezado ficou ao cargo da escola. Non sei se non se estrañarían de que eu en vez de tomar cara a León puxera rumbo a Burgos. A verdade é que non me molestei en finxir, estaba seguro que non voltaría a velos.

Nada hai máis irracional que levar sempre a razón. A razón é algo peculiar do ser humano, un “non se sabe que” que todos sabemos. Quizá sexa unha ferramenta do noso intelecto que nos axuda a darlle sentido ó noso desenvolvemento natural, pode ser o mero cálculo, e, dependendo do filósofo, pode ser interpretada de diversos xeitos, incluído o de non existir sequera. Gustaríame distinguir dúas acepcións do termo “razón”; por un lado aquela que me atinxe a min como individuo: persoal, intransferible e íntima; e aquela que comparto cos demais: esa razón pública que elabora o discurso e que me permite comunicar certos estados de ánimo e de in-formación. E utilizo o verbo “gustar” porque esta dicotomía, que  a primeira vista se impón como axeitada á hora de enfrontar ó problema da razón, non é, unha vez que afondamos nel, consistente co que a razón mesma nos sinala.

Cando penso no que é a miña razón, aquela que describín antes como persoal, non podo desligala da razón pública, da discursiva, en tanto que a obxectividade, a busca dese sentido que faga posible a comunicación, convértese en premisa fundamental ou principio do seu uso. A Razón só se me mostra coma tal cando penso que ha ser entendida, que ha ser recoñecida: aí se dilúe o problema dese dualismo que se impón como obvio.

A razón deste xeito entendida é unha construcción metodolóxica, un puro esquema que se reforza por e para os “outros”, unha construcción na que se vai dotando de sentido ese “eu”, que busca autoafirmarse no recoñecemeto que percibe dos demais. Non hai pois razón se non hai construcción indvidual discursiva, comunicativa, e os argumentos por ela elaborados serán menos comunicativos se no esquema que ela é idividualmente se ignora o recoñecemeto dos “outros”.

Seguro que a máis de un lle doeu ollar como ante tesis ou argumentos por el expresados, o seu interlocutor respostaba con incoerencias, no sentido de non entender ben o que un lle quería dicir. O feito da comunicación ten moito que ver coa razón, por iso compre construir unha razón entre tod@s, un esquema xeral que permita saber o que queremos e sobre todo o que dicimos. A razón, é verdade, usámola, pero nunca a posuimos. A razón é cousa de todos, outra cousa é que se nos entenda.

Á pregunta de ¿quen leva a Razón? Só nos restaría por respostar que tod@s, no momento que haxa un individuo ou un grupo que se arrogue a súa posesión, debémosnos dar por fodidos.

Por outro lado é moi humano  pensar que, polo menos, algunhas veces a temos.

 

Raiola verde

corazón,

venme buscar á noite.

Cólleme da man

e lúceme entre as máis fermosas cores.

Paseemos na túa luxosa limusina

e coa fiestra de opaco cristal baixada

asomemos a testa

para espertar a vivos e mortos.

Eiche aprender un berro novo,

un son que niguén coñece,

e cando todos asombrados

se contaxien da nosa maxia

fuxiremos a camulo das nubes

ata esquencernos da eternidade.

O Anxo baixou á Terra, levaba un laúde no seu colo, viña coma levitando e reparou en que centos de humanos miraban para el cun cómico aceno de sorpresa.

-¿Que? -dixo cando parecía espertar do seu letargo, pero sen abrir os ollos que ata daquela estiveran pechados- ¿Nunca vistes a unha creatura divina?

O rebumbio da rúa parou, ninguén tivo azos para lle respostar.

-Pero….¿É así como recibides a un anxo do ceo? Se Deus me di isto non veño. O Innomeable mandoume para axudarvos contra toda esa chusma de descridos e arrogantes embaucadores que vos atan coas súas máxias ós receptores de televisión. Mandoume para que castigue a tódolos que con reprobables mañas ensucian as vosas conciencias e alimentan os vosos vicios. Mandoume para que mire polos puros de corazón que reciben educación pecaminosa, si, os nenos, eses seres tenros e sinxelos que han ser a semente do futuro….

A palabra futuro resoou nos grandes edificios mentres un ateo dobraba a esquina:

-¿Quen dixo futuro? ¿Acaso non sabe que non existe tal cousa?

-¿Quen es ti que interrompes o meu anuncio, non serás un deses manipuladores de almas? -increpou o Anxo dende as alturas.

-¿Que manipuladores? -contestou o ateo.

– Fala dos famosos da televisión, dos presentadores e esa xente, xa sabes …-Atreveuse a aclarar un homiño medroso con voz lene.

– Quita, quita, senón fora ateo diría que deus me ceibe de todos eses carroñeiros.

– Pero ti home ¿e que aínda non cres despois de verme?

– ¿E ti quen es oh?

– Son o Anxo de Deus.

– ¡Si home, si…!

-¿E  logo como pensas que me sosteño así, no aire?

– Estarás enganchado con algo, ¿eu que sei? Pero tes razón, non vexo cable por ningures. ¿Coma o fas?

-Non che estou dicindo que é Deus quen me dá poder para voar.

-Tamén se só che dá iso ben pouco che dá -o ateo poñíase burlón.

– Non blasfemes -dixo cabreado o Anxo

– Que blasfemia nin que hostias: ¿Vasme ti a dicir a min o que teño que  falar? Non, se xa te me estás parecendo  a eses contra dos que tanto despotricas. Non hai deus, e ti serás o que queiras, pero non me toques os collóns que veño fodido.

– ¿E logo en que te baseas para dicir que Deus, o noso Señor, o Innomeable, non existe? -Suavizou o Anxo as verbas como queréndose encher de paciencia.

– Pois a primeira cousa é que nunca o vin.

– E como o ías ver se El non ten rostro, nin corpo. El é tódolos rostros e tódolos corpos.

– Máis o meu favor, ¿quen é logo, unha onda de son, unha luz, un raio gamma ou beta ou xi?

– Non te mofes pecador ou terei que amolarte -dixo o Anxo con voz firme.

-Anda baixa de aí e non me veñas con caralladas que teño presa, o traballo espera pero o xefe non, non sexa que me bote.

O ateo quixo seguir o camiño que levaba e non ben o colleu parou, virou as costas e mirou para o anxo.

– Por certo…¿Ti que anuncias?

– A Deus. Eu son a Anunciación. -respondeu desairado o Anxo.

O Ateo ollou para o ceo e voltando a retomar o andar pensou con cabreo:

“Parece que a iglesia estase poñendo ó día nisto da publicidade, claro que cos cartos que move e deus do seu lado, xa pode”.

Mentiu cando dixo que ía  traballar. Non sabía por que, quiza fora un vicio social, odiaba dicir que estaba no paro. Por iso cando tiña oportunidade, xeralmente entre descoñecidos, presumia de andar sempre ocupado cos problemas do traballo, e adoitaba maltratar a ese xefe ficticio retratandoo coma un tirano, coma un energúmeno, en fin, coma el supuña que debía ser todo patrón. O Ateo pasaba o día no Apolo, un bar do ensanche fundido nunhas galerías comerciais que noutro tempo tiveran moita sona por ser o lugar elexido polos estudiantes para andar de esmorga. Aquel bar de luz baixa e música alta era centro de reunións de todo tipo. Calquera podía chegar e atopar naquel lugar soños frustrados, grandes proxectos, cabreos xustificados, liortas que se paraban cunha invitación a cervexa, pero ante todo, comunicación, absurda ás veces, intelixente outras. Calquera en poucos minutos podíase sentir coma na súa casa dando renda solta as súas obsesións, ós seus barrenes. A intolerancía só agromaba como indiferencia, e a tolerancia festexábase con estrondo de risos e o mexo silandeiro do grifo da cervexa. O Ateo, amaba ó Apolo, e coma non cría en deus, cría no bar como o único lugar de redención posible, redención existencial feita do home para o home. Aquel día entrou coa fronte alta:

-¿Sabedes o que acabo de atopar na rúa? -dixo, dirixíndose ó Farruco, propietario e camareiro do local, e ó Puma, un siareiro dos que tiñan callo no cu de non erguerse xamais do seu taburete mais que para festexar un gol ou ir mexar.

– Pois non -contestou o Farruco, mentres ó Puma lle fuxia un arrouto pola gorxa.

– A un anxo  anunciando non sei que.

Os dous quedaron calados. Despois de todo cousas piores se vían no Apolo tódolos días.

– Pero…¿Non tedes curiosidade por saber como era? -insistiu o Ateo.

– Sería como tódolos anxos -contestou con ironía o Puma.

Collendo o periódico, o Ateo, sentouse e pediu un café con gotas. Para que ía el perder o tempo en explicar algo que non lle interesaba a ninguén. E con cara de resignación mergullouse na lectura do diario.

A aquelas horas entraba no bar unha luz amarela, de sol morrendo, aquel raíño que daba no espello e se lle pousaba no ollo impedíalle a lectura pero daba un pracer inmenso. Pechando a pálpebra, sentía como unha masaxe doce e quente adormecía o seu pensamento. O Ateo como home de ciencia sabía da rotación do sol, por iso froito da súa experiencia adoptara por costume ir cambiando de mesa a medida que andaba o ano, na procura daquel raíño que só por uns minutos invadía certos recunchos do bar. Uns chamábanlle tolo, outros nin caso lle facían.

– ¡Me cago en dios! -exclamou o Trompas, interrompendo a quietude do ambente-  Como me volvas a poñer o café fervendo vaicho pagar María Santísima.

– Perdoa -replicou o Farruco- pero se non está quente xa me dirás como carallo cho preparo.

– Pero.. ¡foder!… podelo cortar co leite morno ¿non?

– O que ti queiras, machiño. Como se lle queres unha pedra de xeo.

 

O Ateo no se dera conta de que o Anxo seguírao ata o bar, baixo o aspecto dun “pés negros”. Tal vez vira nel unha ánima que gañar para o grande exército do ceo, tal vez o seu ego de ser celestial fora ofendido pola incredulidade daquel personaxe. O caso foi que o seguiu ata dentro e que o vixilou un bo cacho mentres este aproveitaba aquel sol miudo. Nisto, canso de agardar non se sabe qué, elevouse do chan e abriu os brazos en cruz tal como lle ensinaran na E.A.A.(Escola de Anxos e Aparecidos):

– ¡Queridos pecadores, producto do azar topei con ese ateo que me conduciu a este antro de perdición e vicio! ¡Eu veño a redimirvos coa palabra de Deus e a axuda da Providencia Divina!

– ¡Coño, pero si é o tipo do que vos falei! -exclamou o Ateo perplexo.- ¿Vedes o que vos dicía? ¡É capaz de levitar!

– ¡Outro redentor non, por favor! -dixo o Farruco, torcendo o bico coma se estivera canso de enfrontarse a cotío con feitos dese tipo.

– ¡Como!¿Acaso xa veu algún outro anxo por aquí? -apresurouse a increpar perplexo o ser divino.

– Si, -contestoulle o Puma-  e sempre rematades por pedir algo.

– Eu non veño a pedir máis nada que vos xuntedes cos xustos e bos de corazón.

– ¡Dámonos por fodidos entón! -bromeou o Trompas.

– ¡Nos meus cincocentos anos de vida anxelical xamais vin tal descaro…!

– Mira chaval -falou o Farruco- que veñas por aquí, ó quente, que non tomes nada, que non coñezcas o que é o xabrón, pase. Pero non nos veñas con hostias e relixións que non estamos para aturar a calquera.

-¡Arderedes todos no lume eterno! ¡E logo xa non haberá perdón! ¡Reflexionade!

 

Pero o Anxo non sabía que Deus tamén “paraba” polo Apolo, que acostumaba  tomar a forma de humano, e no ambiente era coñecido por Oscar; de súpeto apareceu pola porta coma un home máis pois non lle gustaba dar o “cante”. O Anxo, fiel ó seu adestramento celestial recoñeceuno e quedou mudo. O Oscar, ou Deus, ou coma queiramos chamarlle, colleuno pola perneira do pantalón e volvéndoo poñer no chan  faloulle á orella, baixiño:

 

– Estou ata os collóns dos listiños que van pola súa conta. ¿Para que foche enviado, eh? Non, non me contestes e larga de aquí se non queres acabar de anxo da garda do Rappel.

 

O Anxo púxose vermello coma un semáforo e saiu por onde entrara, amoucado e avergoñado, escoitando os risos dos que quedaban dentro. Logo sentiu falar a Deus que era chamado Oscar:

– Seica vos veñen  redimir, ¿non si?.  O malo é que se cumple coa súa teima déixame sen puntos para a partida. E falando de partida, xa que estamos catro..¿dominó ou mus?

– ¡Dominó! -contestaron os tres siareiros a un tempo.

Instintivamente o Farruco colocou a caixiña coas fichas por riba do mostrador que pronto foi  retirada polo Puma. Os tres homes e Deus, ou Oscar, ou coma lle queiramos chamar, sentaron á mesa e principiaron o xogo sen dilación. Entre bromas e chismes escoitouse a voz deste último dicir:

– Como para que se lle ocorra dicir a alguén que por aquí non vén nin deus. E logo eu ¿que? Que mando nos anxos coma ninguén.

 

Amenceu o día no que o dono do castelo soubo da miña existencia.  Don Francisco  era home de costumes vellas e moi tranquilo, cando entrou o Lisardiño fóra de horas,  pois este encargábase de me levar as comidas,  supuxen que algo quería de min. Ó primeiro refuguei a invitación,  mais logo, créndome debedor de quen me daba asilo, tiven que renunciar ao meu illamento e prestarme a ser recibido  por tan nobre cabaleiro.

Esperoume ata ben entrada a tarde, sentado nunha cadeira forrada de la  ao pé da cheminea dun espaciososo salón, que cruzaba unha grande mesa de castiñeiro adornada cunha bandexa de prata moi  bruñida chea de mazás e uvas tintas, froitos ós que mirei con desexo. O home reparou na miña actitude e ergueuse presuroso a me ofertar. Educado, rexeitei a súa invitación e louvei a clarísima calidade daqueles produtos. Facendo gala duns xeitos refinados fíxome sentar noutra cadeira ao par da del e berrou docemente polo criado pedíndolle un pouco viño. Acomodados na calor que mandaban as lapas bebimos a modiño, sen que o silencio fose roto por outra cousa máis que o tintileo da xerra contra das copas, ou un lixeiro borboteo na degustación do mosto. Logo dun cacho de ollar respectuosamente o un para o outro,  Don Francisco rompeu a falar pausadamente, coma disfrutando do son da súa voz que atronaba a estancia  posuíndoa  sen violencia, como se tivese moi estudiada a resoancía daquel espazo. Non preguntou pola miña procedencia, nin polas razóns do meu illamento, nin tan sequera pola miña identidade, limitouse a falar dos tempos que corrían, da perda de moitas tradicións, da caída do mundo en que viviamos, dos avanzos do saber, de como todos os cambios cavaban nel un pouso amargo e á vez esperanzador, das súas lembranzas de neno desexoso de loitar contra o que fora, de medrar para salvar os homes duns perigos que hoxe non era quen de os nomear.

Do seu rostro branco, pálido, e ben barbeado , asomaban dous ollos vellos rodeados de enrugas, chispeantes como os dun raparigo ledo e pillabán. As súas mans trenzadas polos dedos movíanse ao compás da voz e parecían describir aquilo que non alcanzaban as verbas Os  pés, un por riba do outro, acompañaban o ritmo do seu discurso, mentres eu, calado, trataba en van de concentrame para escoitalo. Estrañoume sobremaneira que non quixese saber cousa da miña vida. Parecíame un sensentido que mandase por min para intersarse simplemente por aquilo ao que  eu andababa entregado, como se  a miña persoa fose máis importante ca nada e ninguén. Sentinme o máis miserable dos homes e pensei nas verbas de Noso Señor, entregado en corpo e alma ós demais, sentíame cativo e podrido ao me ocupar só dos meus pecados. Non fora para iso que me ordenara no ministerio, senón para atender dos outros homes. Todo o meu pesar viu a salvación cando o home pronunciou a palabra escola.

O cabaleiro tiña o desexo de  aprenderlle ós fillos dos seus criados e servos, e a quen se achegara, a ler e a escribir; unha empresa xusta e amorosa no cabo da súa vida. Quixo saber se eu estaba libre e disposto para lle axudar . O home non se decatara de que para min isto suporía un acto de contrición que me redimiría dos  pecados que tanto me atormentaban. O lume fíxose máis vivo e ledo, o gran salón resplandeceu  ante os meus ollos, e a  miña voz  rebumbiou  un  “si”  forte e fácil, que era a primeira verba que ceibaba. Volveu chamar polo criado e deulle instrucións para acomodar un espazo nun antigo silo que había ao carón do castelo. Eu recoñecín a cara do servente, que era cagadiño ao Lisardo, este miroume de esguello facendo un aceno de alegría pola miña recuperación. Cando voltamos a ficar sós a miña tez debera mudar de cor pois o Don Francisco, sen andar con lerias, entrou a feito a preguntar pola miña vida. Quizais coidou que era o momento, pois o meu peito inchárase e os ollos abríranseme inquedos. Ante as súas demandas eu derrubeime a contar todo canto ata aquí levo dito, e sorprendinme da maneira en que o facía,  sereno e sincero. El, coma ventando o que viña por tras de cada historia, movía a testa con comprensión e moitas veces sen intención, cun xeito forzado de contrariedade que fun quen de llo apagar.

Puxéronnos de comer na ampla mesa  e eu seguía a relatar as miñas andanzas ao meu interlocutor mudo e preocupado.

O remate da comida concidiu coa fin da miña historia e o fidalgo xulgou conveniente que eu debía esquencerme de todo aquilo e marcharme a durmir e repousar para emprender con bo pé a tarefa que me agardaba. Eu asentín coa testa e dei por finalizado aquel encontro. Erguinme da mesa e dei as boas noites como era de educación, indo para o leito co corpo e mente áxiles  e satisfeitos, como se me tirasen de enriba o peso dunha grande cadea que levara suxeita ao pescozo e que me tiña amarrado a un falso peirao onde xamais podería desembarcar sen a axuda doutros.

     Todos, o chegar a unha idade, volvemos a  vista atrás. Preguntámos milleiros de cousas: Que foi daquela rapaza que asexabamos sen que nos vira, que foi daquel amigo inseparable de copas e chapes, que pasou con aquelas interminables peroratas do profesor de turno(xa sei que é quenda), daquel tempo no que as primaveras eran primaveras e os veráns veráns, enfín, preguntas nostálxicas, e ó cabo, retóricas e tópicas.

E ven a conto isto de que, ollando os xornais, pregunteime o outro día: ¿que foi daqueles políticos carismáticos, rexos  e duros de antano? ¿ que ten que ver Blair coa Thacher, ou Merkel con Kohll ou Zapatero con Felipe?

Lembrando aquela prensa dos ochenta, aqueles acontecementos históricos, aquela solemnidade transcendal de todo o acontecer político,  remexín na memoria co afán de atopar unha imaxe que poidera ser a sintese desas comparacións irresistibles: Vin caer o muro diante dos meus ollos vidrosos nunha tarde de resaca, vin firmar o tratado de adesión á Unión Europea na barra dun bar tomando unha caña, e pasou pola miña mente a visión dos negros de Suráfrica saíndo á rúa mentres Mandela falaba polo televisor cun soriso prominente. Ese día non bebera ¿ou si?

Pero, entre as imaxes que saían, volvía unha e outra vez unha que aparentemente nada tiña que ver con todas estas inquedanzas: A estampa do Gordo e o Fraco.

Aqueles dous actores non tiñan nada que ver nen tansequera  coa cronoloxía da miña pretendida retrospectiva. Entón, porque se repetía a súa presenza cando eu buscaba recordos daqueles anos.

Eu non son psicólogo, pero ás veces pásame coa psicoloxía coma coas meigas, non creo nelas pero habelas hainas. Así que da fase retrospectiva pasei a unha introspectiva que me levou a esencia metafísica do “quefacer” político.

Logo caín na conta. O problema dos políticos é precisamente iso: “que facer” co seu tempo para manexalo noso, sen que por outra banda o poder económico se sinta manipulado el tamén. E a imaxe do Gordo e o Flaco non é máis que a imaxe dos nosos políticos de hoxe. Se antes eran xente a que considerábamos fillos de Puta, pero os nosos fillos de Puta, ó cabo, parafraseando a non sei que presidente americano do norte, hoxe son tontos utiles nas mans dun capital crecido en poder e tan absurdo coma os diálogos dos dous humoristas.

Neste tempo que vivimos, xa non poden existir políticos coma os de antes, porque agora, pese ou gracias ao consumismo das masas, que non sei que son pero están, a xente xa non fai caso deles. Porque, coma o Gordo e o Fraco, de tanto velos e oilos, chegaron a cansar.

É máis, nunca ninguén fixo tanto para que tanta xente sexa libertaria. Pena de que a maioría nen se decate delo sequera.

   Todos o saberedes, mais, por se non o souberades, agora volo conto. Un xacio é unha especie acuática, e deu en selo como continuación da fusión dos vellos deuses, nórdicos e latinos, con animais acuáticos que moraban nuns concretos ríos da face da Terra, ríos ós que se lles chamou máxicos.

            Eran unha especie metade humana, metade peixe. Humana porque os humanos foran producto tamén da fusión de deuses antergos con mamíferos, moi parecidos estes últimos ós monos.

            Teredes que saber que un destes ríos máxicos nos que viven os xacios é o Miño , que é un dos ríos orixinarios; pero os xacios, aínda que de aí partiron, habitan en tódolos ríos e mares que hai no mundo enteiro.

            Chegan a vivir entre mil cincocentos, e dous mil anos. Cada trinta e tres, equivalen a un ano da vida do home, ou sexa, que cando chegan ós mil anos teñen como trinta anos humanos. Din que por isto teñen moita máis sabiduría cós homes, o que provocou que se lles tivera por demos durante moitos séculos, e aínda que a súa lóxica e poderes son superiores ós dos homes, o seu carácter é bo e sinxelo. Endexamais se soubo que fixeran mal a ninguén, a non ser que o merecese, neses casos collían ó desgraciado e mergullándoo nas augas dábanlle un grande susto.

A súa vida é coma eles, moi simple. Dormen polas noites onde atopan augas mansas e érguense cediño, co sol. Entón buscan alimento. Comen peixes e algas do río ou do mar, e tamén teñen preocupación pola gordura; moitos sométense a dietas alimenticias para estar lixeiros e nadar polas augas con moita rapidez e elegancia. Tamén se namoran; normalmente dalgunha femia da súa especie, mais non en poucas ocasións séntense atraídos por unha muller humana. Din que entón sofren depresións, choran polo día e pola noite, e as súa bágoas fan que as augas do río se volvan un pouco salgadas.

 

Lum é un xacio de mil doucentos anos, vive no río Miño e máis en concreto na presa ou encoro, como se queira chamarlle, de Velle. A súa tez é roiba e os sus ollos grises coma a auga do río. Ten unha longas guedellas brancas que empalman cunha gran barba, longa tamén, e tamén branca, que lle baixa ata o peito, este moi liso e despoboado de pelos. De cintura para abaixo, unha preciosa cola de peixe, chea de escamas azuis moi claras, remata o seu corpo. O seu tamaño vén sendo, entre torso e cola, duns dous metros de longo.

              Como calquera xacio, Lum ten un bo carácter. É simpático e xoguetán, sendo moi difícil que se enfade con ninguén. Todo o contrario, é condescendente e sabe apreciar os problemas dos outros, ofrecéndose en moitos casos a darlle solucións prácticas e axeitadas a quen lle pide consello.

            O que máis lle gusta é erguerse coa luzada, e ollar como o sol principia a quentar as augas, xeralmente frías, do río. Gusta de nadar a moita velocidade e esculcar tódolos recunchos do seu territorio acuático, cousa que lle permite a súa ultrapotente vista de xacio, aínda que ultimamente cos anos vai perdendo as súas facultades.

            Lum coma todos os seres viventes, xacios ou non, aspira a ser ceibe coma a auga, coma o vento, coma os mares e as montañas. Aspira a ter sempre con quen falar mostrando o seu cariño e amor, mais tamén  que llo transmitan, xa que  gusta das boas compañas e dos grandes amigos. Pero a súa grande ilusión,  é poder voltar a ver á súa familia: á súa muller, Bleza, e  ós seus fillos Murun, Lasel e Ábera, así como ós fillos destes. Deles ficou separado cando fixeron o encoro de Velle, hai xa moitas lúas. El quedou por riba e eles por baixo.

A vida de Lum dende aquela é solitaria e monótona. Adícase a pescar para comer, e a tocar o seu clarinete. Nas tardes de verán, sobre todo, pódese escoitar axudado polo eco que fan as montañas. As súas melodías nos últimos anos son tristeiras e a máis dun fixeron chorar xa que as súas notas métense no máis fondo da alma e trócana en pura melancolía. O resto do día dedícao a pasear de arriba para abaixo tentando de espantar o pensamento que, lonxe dos seus, é coma unha agulla cravada no corazón.

            A verdade é que Lum, non sabe que facer un e outro día, mesmo foxe dos humanos que pescan nas augas mansas do encoro. Non quere odialos, pero no pode suxeitar un sentimento de repulsa e carraxe por quen foron os causantes da súa ruína e desgracia, á que non lle ve amaño posible.

 

            Todo principiou cando comezaron as obras do muro da presa. El vivía ceibe  e moi feliz coa súa familia. Gustaba de nadar coa súa muller, facer acrobacias e dar grandes saltos a moita velocidade para divertila. Era moi amigo de falar cos seus fillos de temas importantes e contrastar con eles as súas  opinións e pareceres. Pero en especial, amaba deitar os seus netos, ollar como estes ficaban durmidos mentres el lles contaba contos, longos e fermosos contos doutros tempos nos que a vida era moito máis silenciosa e sinxela. Así, nesta pacífica vida, as obras do encoro ían a máis.

O río cada día que pasaba discorría polos vales moito máis atoldado  e suxo, de xeito que a duras penas se podían ver entre eles, que tiñan que sacar a testa das augas para comprobar onde se atopaban e poder así saberen os uns dos outros. Non era a primeira vez que tiña chocado fortemente con penedos, mesmo cos seus fillos, ante a imposibilidade da visión que os obrigaba a andar máis despacio e con moita precaución.

            Un día no que a Lum se lle esquenceu o clarinete preto dos Peares, ó pé dunha pena, rematouse a construcción da presa e cando quixo ir buscar o instrumento, sen saber el nada, quedou preso no encoro e afastado dos seus  para sempre. Ó primeiro, negábase a crelo, pero logo o tempo veu a confirmarllo.

            O río, xa non volveu ser o que era. As súas augas axitadas e cristaliñas convertéronse en calmas e escuras, moito máis quentes e espesas, polo que a Lum se lle quitaron de cotío as ganas de nadar. Tentado estivo, en certa ocasión, de deixarse esvarar polas turbinas do salto cando estas traballaban, pero sabía que iso lle custaría a vida, e que a súa ética de xacio non permitía o suicidio, que está atrozmente visto pola Nai Natureza, e pode conlevar o castigo eterno, non só para quen o comete senón tamén para toda a súa parentela.

            Ultimamente Lum está fraquiño e con poucos pulos. A penas come; unha, pola tristura que o abrangue tódolos días e outra, porque os peixes van desaparecendo de pouco a pouco. Especies como a troita, o salmón, a anguía ou a lamprea non poden desenvolver o seu ciclo vital, que depende do libre tránsito polo río deica o mar. A comida é, pois, pouca e mala e nin as algas como as oucas, forman parte xa da vida acuática.

            Ó principio desta situación Lum tentou de falar cos homes que se achegaban á ribeira do Miño, contáballes o seu problema e todos, un tras outro, respondía o mesmo: que a solución estaba en construír canles que remontasen a presa e que permitisen a subida e baixada de tódalas especies. Tamén coincidían, por outra banda, en que esta solución, que parecía a máis xusta, non estaba nas mans deles senón nas das autoridades competentes, pero que estas ficaban sempre nos seus luxosos despachos, alleas ós grandes males da sociedade e ós  estragos que se estaban a causar na natureza.

            Solcitou Lum infindas veces entrevistas cos poderosos, mandando recado por xente de ben que se dignaba a escoitalo, mais o resultado fora sempre nulo. Unhas veces, as respostas eran positivas, e fixábase unha data para o encontro, pero Lum cansábase de esperar a quen endexamais aparecía e acababa retirándose ás profundidades máis escuras, magoado e choroso. Outras, as respostas traían mensaxes incribles, sempre apelando ó excesivo traballo que os políticos debían atender, así como o pouco tempo de que dispuñan para levar as súas tarefas a cabo.

 

            Pasado o tempo, Lum foi perdendo a ilusión, e só en moi pocas ocasións se deixaba ver polos humanos.

            Unha desas raras excepcións deuse nunha tarde de verán. Quentaba o sol polo curuto das montañas, e os paxariños, xoguetóns, voaban ó meu carón aledándome o día cos seus asubíos. Eu daba un paseo coa miña pirauga polo río, como gusto de facer nas tardiñas libres de domingo. Cando, de súpeto, apareceu aquilo na cima da auga. Por un momento fíxome dubidar se non estaría soñando, mais no momento en que Lum, que como tal se presentou, comezou a falar coa súa voz de ton grave e agarimoso, decateime de que estaba ben esperto.

El soubo de min que era escritor e gran amante da natureza, que gustaba dos animais e das plantas, dos ríos e das montañas, do mar, do vento puro petando na miña faciana. Foi falando disto e daquilo como me contou toda a historia que agora eu estou a relatar. E dígovos que chorei escoitándoo contaxiado polo nobre sentimento que este amigo puña en cada palabra e polo seu emocionado pranto. 

Cando nos despediamos, cando a sombra da gran montaña ía asulagando as augas do encoro, Lum convidoume nun derradeiro esforzo de supervivencia a escribir a súa historia para pregoala ós catro ventos. Así me dixo:

            “Eu sei que os homes son bos, que todo o mal que fan é inconsciente e sen premeditación, mais a natureza, nai de tódalas cousas, perdoa poucas veces. Os deuses, os nosos pais, ensináronnos a querela e obedecela, pero hoxe os humanos, no seu afán de consumo, de ter todo aquilo que se lles apresenta ou imaxinan, fan graves danos contra dela. Desaparecen paisaxes, animais, plantas …, nembargantes seguen cegos, actuando como se fosen os únicos seres vivintes do universo. Eu, dende a miña soidade e infortunio, prégoche que expliques ós teus irmáns a miña traxedia, que non só é miña, senón doutras especies e doutros miles de lugares e seres. Traxedia que tamén sufrides porque afecta á vosa perpetuidade na Terra. Pídoche que o divulgues con amor e agarimo, sen ningún tipo de violencia, na procura de facer a vida moito máis leda e agradable para todos. Non me importaría sacrificar esta pequena ilusión que me resta de ver ós meus, se esta mensaxe que agora che dou servira para que tódalas especies vivan xuntas e en harmonía, polos séculos dos séculos. Se así fose, a miña vida,  malia a adversidade,  servirá para que todo vaia mudando para mellor. Moitas gracias, meu amigo”.

    Todo o camiño foi unha grande mágoa. O horizonte redondo sobre nós inzado de campo raso e ceo turquesa, vestido cunha luz imponente, deserto ás veces, cheo outras de casas apiñatadas. Ningún caserío, ningún pazo, só castelos, abandonados uns, a piques da ruína os outros. Carreteiros silenciosos que agochaban a testa e murmuraban un saúdo, espías tras das ventás cando cruzabamos os vilares, acento seco e forte nas verbas, fidalguía vella, cristiá, coas mans abertas pola terra. Nin o queixo, o meu manxar máis preciado, tan sabroso, tan rexo, tan sobrio nestas terras, facía gracia ós meus adentros. Anguria da infinita paisaxe coma o meu infindo sentimento.

Cruzamos La Virgendel Camino onde unha velliña nos deu un bolo de pan por lle dar a extremaunción ao seu enfermo marido. León, coa súa maxestosa catedral chea de cores marabillosas, de  historia sagrada nos seus cristais impulsada polo radiante sol, de cregos, apresurados funcionarios, traballando en prol da fe, de xentes relixiosas e piadosas cos mendigos esmoleiros na procura da salvación, sepulcros santos de grandes nobres, de reis e raíñas, de principes e bispos. Santas Martas, onde un crego se preocupou por nós e nos deu pousada. Sabía moito do que estaba a acontecer na Francia, de como o pobo xa quería mandar máis cós notables e de como as  xentes  se amancebaban sen cumprir cos sacramentos. Falou de que o pan ía subir moito ese ano e outras cousas que a min me pareceron de interese.

 Castro Tierra, que parecía unha fantasma no medio da chaira. As súas casas desoladas, escoitándose laiar dentro delas lastimeiramente. Sen dúbida algunha grande desgracia debía terse aboiado sobre o lugar. Sahagún, a carón do río Cea, que por un intre lembroume a miña terra, e coidei estar nela  e que todo era un funesto pesadelo. Carrión de los Condes, do que o Lisardiño contou como as fillas do Cid foran secuestradas polos seus condes e logo violadas, e de como o pai as vingou. Osorno, terra de espiga ata nas súas casas, que eran de palla e terra, de xentes hospitalarias onde as haxa. Melgar de Ferramental, cruce de camiños onde unha rapaza era levada como bruxa a un tribunal de Valladolid, seica xa ía condenada á fogueira. Villa Sandino, lugar onde vimos unha cara coñecida que ía presa da Xustiza. Era o Perico, e eu  sen decatarme vinme reconfortado de que así fose, que non estaba ben andar a sacarlle os cartos ao próximo sen compaixón , total para logo gastalos en viño e putas como se  niso consistise o prebe da vida. E por fin  chegamos a Olmillos de Sasamón.

 

 

 

Un fato de casas de pedra arrodeaban a igrexa. Dous niños desertos de cegoña escoltaban o campanario  O pequeno castelo apartaba algo das casas, viña sendo un pazo señorial na entrada da vila. Alí atopou o meu corpo repouso nunha das súas adegas chea de palla. Nin tempo tivera para fixar os rostros  que me eran presentados, só clamei por un leito.  O pai do Lisardiño indicoume un sitio onde me deitar.

 Pasaron días sen ver o sol, a non ser por unha fiestriña que había nun recuncho, e pola que entraba tamén ar fresco da noite e voces de traballo. Escoitei moitas veces a voz do meu Don Cibrán. Melosamente agarimaba a miña dor e sacáballe importancia á miña coita. Veume á cabeza unha vez en  que, comendo uns figos, disertaba sobre a gula como un pecado menor que  Noso Señor Xesucristo non había ter en conta no grande Xuízo, mentres devoraba na froita con grande entusiasmo. Aínda o  podo ver: botado cara diante encol da mesa, apalpando os figos antes de dar conta deles, falando de seguido, rindo e rañando o bandullo como querendo renunciar á papatoria, pero sen poderse conter ante a provocación do manxar.

Eu quería imaxinar os consellos que me daría véndome desta guisa. Tentaba de lembrar o seu carácter e adiviñar que me diría. Víao rir, chorar, enfadarse, reprochar, e escoitaba as súas verbas de consolo. Pero cando viña a suor fría a envarar o meu corpo, a anguria apoderábase de min e vía ao Don Cibrán como endexamais o vira: serioso, ergueito e sen dicir cousa. A súa mirada era escura como o fondo do pazo do Raxo, onde meu curmán me dixera que estaba a entrada do inferno. E o seu desprezo xeábame o sangue, arrepiábame os pelos da caluga como o fixera o lobo de Oseira, e a brétema apoderábase da miña vista ata espertarme cun forte calafrío.

A Rosa, compañeira e amiga.

 

Na Moniña viches de mañá

 a derradeira luz do día.

 Rodeada dos teus e de lavanda,

 de figueiras e castiñeiros.

 Había rosais fermosos e puros

 no teu xardín Rosa,

 tan fermosos e puros

 como o agromar das verbas

 pronunciadas polos teus beizos

 en milleiros de loitas

 a prol dos dereitos humanos.

 Que lembrar de ti

 senón aqueles ollos pícaros

 de amor e comprensión

 por unha humanidade indefensa.

 Gardo na memoria, Rosa,

 o tesouro que ti me deches

 e as cores das que os dous gostabamos.

Raposa que deixas a pegada nos piornos

         para quen cheire o teu desafío

         e roube a túa camada que morre famenta.

         Raposa que buscas resposta nos rostros

         laiando o teu grande desatino,

         por mirar de ser quen sementa.

         Rexerá o teu fado vougo roído

         a cantiga que soa na sufrinte terra,

         o esterco da vida crebada no lombo,

         illa viciosa que gustaría do tolo que berra.

         Doente raposa feiteceira do trono,

         é o que tes un camiño choído,

         abafa na carreira para ficar nun porto,

         lene ollarás para o vento ferido

         se alguén escribiu agachado na serra,

         e non foi outro poeta elexido

         mellor co que morre afogado no choro,

         primeiro que desvirga e o que máis rabea.

         Raposa cheirenta que eu sempre morro,

         enredei na vida, meu camiño querido,

         velaí meu soño, ousada parella,

         outrora agarimoso amigo consentido,

         laiante coma ti, coma o vento rumoroso,

         tremante, louco, temeroso semella.

         Arrebuñamos na prebe do eterno carozo,

         raposa raposeira do que temos posuído,

         alá vai a historia, máis intelixente por vella.

      Todos, uns máis, outros menos, pensamos que os demais están instalados no consumo e que así non se vai a ningures. Ou que sinxelamente a felicidade no se atopa nos bens materiais. E, sen renunciar aos nosos cartos, traballamos para o mercado como o que mais. E é que a mentira só se atopa na relación cos nosos conxeneres, pero o noso pensamento estase a sustraer dela constantemente. Neste escaqueo é onde a conciencia nos marca. E cuestiónase a relación entre o pensar e o facer. Na situación de aparente benestar na que nos atopamos os que temos en sortes vivir na parte occidentalista do planeta, a conciencia rompe cos feitos e crea soliloquios que nos conducen sen remedio á loucura, á desesperación e á anguria. As drogas, con ou sen receta, parecen que amañan desafeccións e falta de comunicación, e en certa medida corrixen ese desfase, ese desconcerto entre o que os nosos pensamentos din e o que as nosas conductas provocan. A realidade, é a miña tese, só se atopa, en canto que representable, no pensamento, e todo o real é por definición verdadeiro. Os noso feitos, inducidos por unha convivencia forzada e extraña, non son máis que a negación da realidade e provocan no universo humano a destrucción da natureza, a destrucción da realidade. A vida é organismo, e o organismo humano desenvólvese por e para o pensar, se nos negamos esa capacidade en favor da praxis consumista estamos avocados a evoluir nun senso que deixa de ser humano para ser quizás de insectos nun universo limitado. Non se trata de cargar contra a responsabilidade que podan ter uns ou outros individuos en tal evolución, trátase de constatar o felices que poderemos ser os humanos actuando conforme a verdade dos nosos pensametos sen dislocacións entre o que realmente queremos e o que facemos, e seguir sen dúbida ningunha na saída espontanea que a natruraleza propia nos brinda. Evolucionemos pensando e non mercando, fagámolo pola nosa natureza.

 

    Grande sorpresa foi cando cheguei a Órbigo. No hospital souben  que o meu amigo caera preso da Xustiza acusado de artes diabólicas, principalmente do asasinato do xuíz  Álvarez de Trabada. ¡Que tolemia! ¡Se mesmo o seu criado dixera que o atendera moi ben, pero que nada se puidera facer! Cando o home volveu  repetir o recado, convencido de que non o entendera, as forzas abandonaron o meu corpo e o último que sentín foi o chan frío xelándome unha meixela.

Espertei sendo noite. Estaba deitado sobre unha cama moi rara de ferro, as sabas cheiraban a limpo e renxían cada vez que movía algunha parte do corpo. Unha luz entraba polo baixo dunha  porta, e cando os meus ollos se acomodaron á escuridade puiden observar o cuarto onde estaba. Era unha sala grande, contei ata dez camas. Ó meu carón durmía o Lisardiño moi docemente, na de máis alá  era o caloteiro Perico quen roncaba cunha cativa pausa entre os bufidos. Un dos homes que durmían por alí, non puiden precisar en cal das camas, principiou a se laiar. Debía estar ben doente pois a febre facíao delirar, e chamaba polo avó e mais pola nai. Outro home que eu cría durmido á outra beira da miña cama, díxome que disimulara, que sempre era así, que viña de camiño con el dende o Pilar de Zaragoza e cando durmía apoderábase del unha febre potente que o facía ás veces ata mexar na cama, e que por iso peregrinaba a Compostela,  por ver de curar.  Falaba baixiño e o seu ton semellaba coma se me quixese convencer de algo. Eu contestei que non se preocupara por min, que xa estaba afeito a esas e a peores cousas, contestación que me levou a ter que dar explicacións.  O home estaba interesado en saber que cousas desagradables tiña eu visto así que sen meditar empecei a contar que vira resucitar a un morto logo de ter pasado polo verdugo, que vira a Santa Compaña en peregrinación nunha encrucillada de camiños. Tiven que explicarlle que este fenómeno acontecía na Galiza con moita frecuencia e que se trataba de almas en pena que purgaban os seus pecados vagando polo mundo, e que o seu destino era San Andrés de Teixido. Tamén vira un can con dúas cabezas, que con unha ouveaba e coa outra falaba coma un humano. Conteille dun gato que poñía ovos dos que saían serpes mouras coma o chamizo; do prodixio de Cibrán que enfeitizaba ás mulleres mirándoas ós ollos e non había unha que se lle resistira; do cura de Bascós que convertía a sagrada forma en carne e o viño en verdadeiro sangue de Cristo; da costureira que quedara preñada dun porco e tivera sete meniños dos cales tres tiñan fuciño de marrao;  do sancristán que xurou en falso por Deus e encheuselle a lingua de pelos; do xastre que dunha capa facía catorce, e moitas cousas máis que eu xamais vira  pero sentira de neno na aldea.

Considerei que o meu contertulio tería de abondo e que seguramente faría mofa dos meus contos. En troques, o home  pedía máis. Eu, farto, díxenlle que outro día, que tiña sono e quería durmir. Nese intre  xa non lembraba máis historias e o cansazo non me daba  humor para seguir inventando. Así dei media volta e quedei cos meus pensamentos ata que me veu buscar o sono.

Varios días botamos en Órbigo. Alí saboreábase a quietude e o silencio. Non tiñamos présa nin tampouco onde ir.  Eu pensaba na familia moi a miúdo, no disgusto que terían ao non saber do meu paradeiro. Por veces tentei de escribir, mais o pulso tremoroso, emborranchaba o papel e todo ficaba frustrado. Non daba co sentido das palabras, nin coas razóns que xustificasen todo o acontecido. O pensamento fuxía cando eu miraba de traelo a min e quedaba a mente en branco, baleira coma o papel que agardaba un principio.

O tempo íaseme en pasear pola beira do Órbigo, entre chopos que coma min estaban espidos, sen follas, nas que os meus pés rinchaban coma o barullo da miña conciencia. Xa non cavilaba nas cousas do saber, non matinaba nos meus pasados pecados. Só ansiaba  razón para seguir o camiño. Os días pasaban e os meus paseos facíanse máis longos e esgotadores, regresaba baldado xa de anoitecida, e na cama apenas chegaba a conciliar un que outro sono. O Lisardiño estaba preocupado pero non dicía cousa, deixábame facer e convertíase nun espectador infeliz que sufría coa miña tristeza.

 Eu non falaba con ninguén a non ser o necesario, e nun destes escasos momentos  comunicáronme que non podía  continuar a miña estadía, que debía marchar. Volteime a ver montado no cabalo, co Lisardiño ben agarrado a min, sen saber para onde coller, sen  forzas para tomar ningunha determinación. Déronme ganas de finxirme enfermo e caer nun desmaio, pero nin para facer teatro estaba o meu corpo. Foi o Lisardiño quen puxo rumbo quizás vendo que eu non me decidía . Dixo de ir a Olmillos de  Sasamón, que xa tiña el ganas de ver ós seus.  Opinaba coma un home seguro de si,  canso de andar polos camiños. Sen folgos, esporeei o cabalo e este, como oíndo ao meu criado, colleu cara á longa ponte e cruzouna nun suspiro. Levaba camiño de León, e eu a alma encollida.

SER HUMANO

 

 

 

Nós os galegos foramos os defensores da idea que outros visionarios xa predicaran: “É o verbo o  que fai a carne”, e aceptámolo. “É a carne a que fai o verbo”,  agregamos. Nós miramos para o pensamento e fixémolo verbo e carne.

Fundamentamos a idea na idea da carne, e a materia na carne da idea. O pensamento é a física . O home é a natureza. A màquina é o cosmos

Fomos os portadores da verdade incuestionable que é a supervivencia, motor da realidade. Buscamos crear un espacio; e demostramos como se crea. A idea era crear unha estrela, unha estrela idéntica  á que estamos a piques de extinguir hoxe, vendo como as modas nos arrastran á supervivencia inxenua do baleiro, e desaparecen perdidas na unidade eterna.

Non dar vida, desaparecer nela e acaparala por uns instantes máxicos pero incomunicables; o eterno monólogo da soidade escura.

Fomos, nós, condenados polo resto da humanidade a seguir sendo eternamente humanos.

Voltará lene encamiñar

a terra ferinte,preta,

fortalecida no entendemento

que apagará fames

que xostregan a esperanza.

O tempo vai cachazudo

na procura da grande espera,

e rompe,abafando,

a faceira da liberdade

que agarda no pensamento.

E estraga toda razón,

murcha o medo agachado,

amola desafiando ren

mentres a historia atende.

Ó abrigo dos negociantes

a caridade espectaculo

sosega ás simples conciencias,

o concepto mudaba de dono

mentre o grande muro morría.

A solidariedade é agora capital

nos grandes centros de finanzas,

e a coca e o teléfono

van arranxar o grande desatino.

Voltará lene encamiñar

a terra ferinte,preta,

virará a morte cara nós,

nosa inseparable compañeira.