A AUGA
September
13
O bagazo precisa de humidade para estar en óptimas condicións de dar unha boa augardente. E no noso espectáculo político todos/as semexan estar enxoitos coma uvas pasas
O bagazo precisa de humidade para estar en óptimas condicións de dar unha boa augardente. E no noso espectáculo político todos/as semexan estar enxoitos coma uvas pasas
As vacinas non inmunizan según a oficialidade, ademais non evitan a transmisión do polémico virus. A situación epidemolóxica no estado español é boa, non hai saturación no sistema sanitario e a propia administración expulsa a traballadores contratados pra manter os servicios extraordinarios. Aínda así os medios, untados cos cartos dos grandes grupos multinacionais, apoian medidas como a vacinación masiva sen prescripción médica ou a instauración do pasaporte covid nesta situación epidemolóxica, preparan á opinión pública para que os políticos apoltronados nos gobernos autonómicos implementen medidas que atentan contra os dereitos humanos e constitucionais. Nada que dicir ao respecto, serven aos seus amos, uns e outros. Pero se a lóxica desaparece dos organos xudiciais todo está perdido. Perseguir ao disidente pertence a reximes totalitarios, onde a lóxica desaparece e a linguaxe retorcese para convertir en verdade lóxica a pura senrazón. Isto choca con calquera das formas de razoar do ser humano: Lembren señor@s da xudicatura…. se P entonces Q, Non Q, ergo Non P…….Isto é o que se chama en lóxica Modus Tollens que é unha das reglas principais da lóxica humana descrita xa por Aristóteles. A premisa é no caso que nos ocupa: se nos vacinamos entón non contaxiamos, máis si hai contaxio ergo non precisamos de vacina pra evitar o contaxio. Non hai moito máis que dicir señor@s xuices.
“Oe capitán, meu capitán!”
de anchoas ceibes
no malecón das desesperanzas.
Sen o egoismo de pensar
que seremos eternamente.
Oe capitán, meu capitán!
costou o verso o invertido,
un verao sen ti.
O primeiro.
Oe capitán, meu capitán!
aquí me tes,
ante as nosas lembranzas,
que endexamais fuches máis meu:
nen cando compartiamos
todos os chollos
que a feira nos prescribía.
Escoita capitán, meu capitán!
estás conmigo,
tranquilo.
(Ao Miluchín: estamos no que ti queiras)
Escribir para ninguén!
Presto a voz para a nada,
pro absoluto esquecemento.
Escribir para ninguén!
E non poder parar o pulso
que turra pola contradicción continua,
polo absurdo de pensar constantemente.
Hoxe outra vez a vida
volveume toco.
As agarradeiras queimaron
á miña man que buscaba.
Onde vai a luz daquela apalpadela?
onde o son da serodia harmonia?
Loucura ou submisión
ante os acordes eternos da Pel de Touro.
Miro pro feixe e digo:
“estamos apañados”
no volver da vida aos mesmos quebrantos
recollidos na vella anormalidade,
que decora e encripta
o mirar de cada instante.
Nunha pinga de auga,
que a Natureza fará bágoa,
viaxará a vida polo universo.
Coma unha nao (bíblica)
portará a mónada primixenia,
onde todo ADN será cousa de futuro,
o eterno empezar do soño feito signo.
Só nós sabemos de pobreza, de miseria,
e nesa eiva empurra
a dialéctica do espirito argallante:
dubidamos entre o ben e o mal,
entre a negación e o “si”, agora
circuito de ceros e uns,
unha apertura e peche de enerxías,
animalidade da ciencia
irracionalidade científica
que nos ha sepultar como humanos.
Nisto anda a vida
como fixo sempre.
Non hai máis verdade
que a que se busca,
unha rede de pescador:
que sempre deixará pasar a auga
por moi pequenas que sexan
as mallas do seu tecido.
Na realidade do ser humano,
todo é falso de pura falsidade.
Sobre ela érguese
o orgullo e a sona
dos clans, dos pobos,
das clases.
Non hai máis verdade
que a utopía,
que sen ser real,
desvela,
como forza e esforzo humano,
a podremia inmensa
na que se asenta
toda cultura.
Somos coma nenos,
non sei se para ben
ou para mal.
Na infantilización da vida
deixamos depositados
os medos que nos meten.
E os números coa súa máxica
previsibilidade
embotan o noso coñecemento
desta vida dirixida.
O vocabulario da poesía
reduciuse a un “buenismo” romántico,
sentimental:
Mirar pola fiestra,
ver a rúa baleira,
quizás un coche,
vólvese unha estampa,
un fotagrama da soedade
que, por certo, sempre foi nosa.
Se non berras estás morta,
porque neste encerro, relativamente, cómodo
para uns e letal pra outros
entregámonos a un Estado
que segue a sinalar
quen si
ou quen non,
morre.
Un dos problemas máis imporantes aos que se teñen que enfrontar os dous grandes partidos do Estado Español é o de carecer dunha idea que aplicar á cuestión da territorialidade. Un PSOE sometido á proba do algodón da españolidade por parte do PP fala de federalismo nas campañas electorais para logo, xa no gobernó, gardar a dita idea no fondo do caixón sen outra política ca da mera cesión de transferencias ás autonomías. O PP, empuxado polo “una, grande y libre” do franquismo transmutado en VOX, cala e non aporta cousa ao desenvolvemento e modernización do estado das autonomías, sen proxecto algún coñecido para desenvolver una política territorial que achegue ao cidadán á realidade política na que vive. Por un lado someteron ás autonomías aos recortes cando gobernaron e por outro engordaron uns ministerios recentralizadores dende Madrid facendo medrar considerablemente o gasto que significou a subida da débeda do estado dunha forma preocupante; sabendo que estes ministerios estaban e están case baleiros de contidos, lembrar que case todos eles, os contidos, están transferidos xa ás Comunidades Autónomas (Educación, Sanidade, Traballo, Cultura, Deportes e tantos máis que fican no tinteiro). Na crise que vivimos, estes ministerios, como digo, foron os grandes despilfarradores e os causantes da suba da débeda pública ata límites oscenos.
Fora do 15-M é certo que a cidadanía do Estado Español estivo bastante distraída a conta dos políticos axitando a causa nacionalista, tanto a española coma a periférica e parte desta crise tivémola que comer co adobo deste problema coma xa se fixera nos anos oitenta coa reconversión industrial. O nacionalismo tapou e tapa mediáticamente outros problemas polos que os cidadáns teriamos que ter actuado na repulsa da perda de dereitos e calidade de vida.
Sen ser un analista político, nin político tan se quera , permítanme un consello ao PSOE e ao PP, ou máis ben dous, un a cada un:
Ao PSOE que traballe no federalismo, profundizar nel non ten porque cuestionar o modelo de réxime, o Rey pode ser xefe de estado dos diferentes estados, xa o é de feito.
Ao PP diríalle que relean ao seu fundador Manuel Fraga Iribarne e aquelo do que falaba, A ADMINISTRACIÓN ÚNICA, lembran? Que non era máis que dar un paso grande na descentralización e acabar coas duplicidades do Estado Español en canto Estado das Autonomias, propiciando a total descentralización do estado para o cidadán, e a asunción por parte do goberno central do Estado de verdadeiras políticas de exteriores que fortalezan a España no contexto da UE e no resto do mundo.
Con esas dúas propostas Estado federal e Administración Única quizás se podería desbloquear a situación neste caos que representa una acción política que mutila constantemente o estado de benestar social polo que loitaron e loitan estes españolitos de a pé que cada catro anos (é un dicir) van coas súas papeletas a encher as ” furnas”(non o digo eu que foi Fraga) dese burato negro da democracia española. Xa sei que non é o mesmo federalismo que administración única, pero si un camiño para aproximarse e entenderse, e tamén avanzar na triste realidade política e económica que nos tocou vivir.
NA PREGUIZA
Acidia, doca, farona, galbana, indolencia, inercia, lentitude, lorana, maiola, morlana, morosidade, neglixencia, nugalla, ociosidade, pachorra, vagancia e xostra, moitos sinómimos que desvirtuan o ser do home. Concepto negativo que eu quero recuperar para a positividade da vida, a Preguiza é ante todo incomodidade polo que se fai ou se nos manda facer, é unha revolución calada, algo que garda ós nosos pensamentos da acción directa dos outros. A Preguiza pon orde no atropelamento da acción, medita a vida e mide a importancia de tódolos aconteceres humanos. Na preguiza instálase o corpo pero a mente atopa a lucidez e desafía a calquera tipo de gravidade.
-1-
Que sono teño.
Como todo
Deixareino para mañá.
O derradeiro verso
É un terrible esforzo
-2-
Coma onte,
Á mesma hora,
Teño sono.
Aínda que a imaxinación
Pinta inspirada.
Apagarei a luz
E soñarei coa primitiva.
-3-
As mesmas horas
De sempre
Din que os versos
Van saindo.
Aínda que nada
Digan de como.
-4-
Apaga a luz,
Apaga a luz,
Non verá que teño
Que pousar o lápis
E estirar un brazo.
Fágome o tonto
E fico durmido.
-5-
Xa deixei ver
Que non vivo so.
Se así fora…
¿quen mantería
a miña pluma?
-6-
Sexto día
No segundo,
Tocan a traballo
E non sei
Onde meterme.
Estirarei
Os
Versos
E
Aparentarei
Ocupado.
-7-
Moitas lineas onte.
Hoxe case calo.
-8-
Mirando o fume
Alimento os soños
Que me dan a vida.
Saboreando o fume
Dispoño do tempo
Nas formas da Preguiza.
Escoitandoo ó fume
Que sae do meu respirar
Reforzo a miña nugalla.
O fume dilue
A súa masa no ar
Coma fai a miña alma.
-9-
Onte era todo fume,
Hoxe, escuridade e silencio.
-10-
un non pode pensar
na verdadeira xeometria
deste noso pensamento
mentres outros pensan
en botarme outra volta
cara os montes.
Nin ser nugallán te deixan.
-11-
¿A quen amolamos os humanos
que temos que aturar
a corruptos mentirreiros,
da carroña forxadores?
Non hai vergonza
Todos son luxos.
-12-
A nugalla converteuse en paixón
De escreber
O que dos collóns me sae.
-13-
De títeres e cabezas
Quixera ter unha valixa chea,
Facturala pro inferno
E pedirlle a deus
Polo demo.
-14-
Nin odio, nin hostias,
Só que a merda cheira,
E a humanidade xa non ten maus
Para os seus narices.
-15-
Estaba cabreado,
Hoxe no vin televisión,
Nin xornais,
Podo adicarme logo
Á filosofía contemplativa.
Sei de ninguén nada
Pero o de onte…
Aínda canta.
-16-
Por moito que lle poña rima,
¿isto será poesía?
Vou contra corrente,
Pero como me gusta.
-17-
Espacio hai dabondo
Pero hai tamén que pasar unha folla.
Deixao e durme.
-18-
Vivo na cama
Coma se fora de sempre;
¡E falo da eternidade!
-19-
Venme un reflexo da Lúa
Que me di que estea calado
Se empezo a tirar do fio
Sairá a Verdade,
Cartas á vista,
Xogo acabado.
-20-
A renglón seguido escribo
Do que ferve no meu sangue
Que ando sobrio nestes días
Por saber o que se sabe.
-21-
Ven outra vez
A aloumiñarme Preguiza.
Ceibame deste fondo pensar
Aínda que sexa pola rima.
Volve música do medioevo
Que quen deixou os teus acordes
Pide de bon grao amiga
Que o ceibe dos acoples.
Ceibame a min
E tamén ós homes.
Deixame amar
En cantigas de amigo
E maldicer e facer escarnio
De quen se meta conmigo.
Ven Preguiza do medioevo
Que con este tempo non atino.
-22-
Releo o vinteun
E non penso trocar unha letra.
Algúns removeranse
Nos cadaleitos,
Outros nos cómodos sofás.
-23-
Non chove ahí fora
E parece un milagre.
Cambiar as sabas tamén.
E mudar o pensamento.
-24-
Hoxe non teño poesía.
Mañá, se existo, pode.
-25-
Existín,
Mais escribo sen poesía.
-26-
A nugalla veu
Coma se foi a poesía,
Sen eu darme de conta.
-27-
O mundo anda revolto,
Coma sempre,
Sendo nós
máis virtuales ca nunca.
-28-
Non hai palabras
Porque a estética é unha trapallada,
É coma vender cazolos por teléfono:
Se atopas primos, conságraste.
-29-
Voan para mín as anduriñas,
Coma esta tolemia de mundo
Que contemplo.
A lembranza do teu riso
Dalle a xusta ironia á vida.
(Á Sesa, porque se riu de todo para que eu o garde.)
-30-
Xolda no pensamento
Cando, en ensoñacións,
Ven o retorno eterno
A engailorame co seu conto.
-31-
Volverán, sei que sempre,
Estando ahí,
Volverán as mesmas cousas.
-32-
Eternamente rirei cos mesmos contos.
Eternamente chorarrei coas mesmas cuitas.
Por forza, para min, só hai unha existencia,
A única, a eterna.
-33-
Teño tempo para disfrutar,
A eternidade non ten presa,
Unha e outra vez
Volverán os mesmos rostos.
-34-
Sempre que falta alguén
Ven a min
Unha arela da súa presencia.
-35-
Moitos días de eternidade:
Compre voltar á materia
Da que endexamais fuximos.
-36-
Recupero o sono
E soño mil paraisos.
-37-
Cando bebía
Da túa flor,
Vertias.
Cando bebía
Da túa flor,
Vertias esperanzas.
-38-
Os soños
Que a realidade
Cala.
-39-
As verbas
Tran silencio
Que aproveita.
-40-
Estilo no alambique;
Xa só sae
Zarangalla.
-41-
o alcol
enchoupa o fígado
e as neuronas,
o seren poucas,
andan sobradas,
tocan a moito.
-42-
O ceo abriuse para min,
Xa sei a quen máis quero.
Xa sei o que me quixeron.
-43-
Ante tódalas posibilidades
A vontade confórmase coa que lle toca
Ou desaparece.
-44-
Estamos por necesidade
Abocados ó único destino
Que por azar nos toca
De entre tódolos posibles.
-45-
A vontade resiste
Facendo chirigotas
Ou desaparece.
-46-
Saber para salvarse
Das posibilidades posibles
Ou desaparece.
-47-
Cremos que desaparece
O que nunca apareceu
E desaparece.
-48-
A Lúa move o mar
Dos meus caladeiros.
-49-
Lévame ó silencio Lúa,
Ós recantos
Das ondas máis pequenas.
-50-
O científico
É esceptico
E o esceptico
Desconfia da ciencia.
Non digo nada.
A matemática:
Credo ideal
Dos que de fins
Andan fartos.
-51-
A preguiza
Enche de filosofía
A estética
E ésta revive
Como fixo sempre.
-52-
A Forma da Materia
Ou a Materia da Forma.
Doce xugada de homes
Labrando ó seu tempo.
-53-
¡E a Liberdade!
¿Onde está o lene canto
das sereas?
-54-
Libertade,
Materia e Forma,
Causalidade toda,
Todo son flores da preguiza.
-55-
Co sangue do engano
Non rimo rimas
Rimo pedradas.
-56-
Preguiza,
Xusticieira da plusvalia,
Cobrirás occidente
E mudarás o mundo.
-57-
Nada e Todo,
Ben e Mal
Nacen na túa música.
¿Quen te corre
do meu lado?
-58-
Sen ti, que es flor,
Ningún froito
Será posible.
-59-
Soa o despertador,
Erro, azar,
Para matarte Preguiza.
-60-
Só es tempo, Preguiza,
Coma todo.
-61-
Escrita expresión
Poderías ser aniquilada,
Esquencida do colectivo imaxinario
Que ha saber de min
Aínda que sexa por outros.
Todo canto digo
É a mesma voz,
O mesmo pensamento,
Que estades a ter todos.
-62-
Non hai relacións matemáticas,
Nen teoría explicativa de conxuntos.
A álxebra é deus
Aínda que non sexa nada.
-63-
A lóxica é o que comparto
Sen dar nada a ninguén.
-64-
Aínda fica unha forza,
A vida imponse.
Quero viaxar
Coma unha gota de auga
Polo universo.
-65-
Xa non entendo cousa
Porque non hai cousa que entender
Todo se resolve en ondas.
As partículas son quimeras.
-66-
O fresco que deixou a treboada
Lévame lene
E as alucinacións esváense.
-67-
Volve a calor
E con ela o desacougo.
-68-
Hai calores
Que posuen o corpo
Para compartir con outros
Ese desacougo.
-69-
O desacougo no verau
Deixa erguerse á vida.
No inverno é outro conto.
-70-
A música fúndese
Co bruar de motores
Que dun lado para outro
Buscan o Agosto en Agosto.
-71-
Desacougo e calor
Tran arrecendos
Doutros tempos.
-72-
Cando tes a idea
Surxe o erro.
Principio sólido
Que se esvaece
Para deixar todo
Onde estaba.
-73-
Xogar a ser
O que non somos.
Topicazo verdadeiro,
Aceno do absurdo
Para deixar todo
Onde estaba.
-74-
Non hai máis facer
Que os soños que tecemos.
Vivo do bico
que non dín,
do paxaro que fuxiu
¨en lontananza¨(ao lonxe).
Vivo do arrecendo
daquel bico,
do silenzo
que forxou,
do medo
e da esperanza.
Vivo do bico
que non dín,
nel afogo
a saúdade
que repuna,
o insistente
volver do que non saio
DAZASEIS POEMAS DE AMOR SEN CANCIÓN.
A MONFORTE.
-Ó ARSENIO-
Xun, Xun, son o conde de Le…mos
Xun, Xun, Arsenio Alvarez Pedri…do
No rio Cabe de ferro,
Embaixo da Ponte Nova
Apareceu meu cadavre
Cun sorriso nos bei…zos
Xun, Xun, son o derradeiro con…de
Xun, Xun, chamado o Ca…ñon
Porque toda a metralla
De verbas e xeitos
Levaa no peito
Botabaa co corazón.
Xun, Xun, pasaron os a…nos
Xun, Xun, agora eiquí estou
Por medio do Pa…co
Poeta maldi…to
Que foi quen de escoitar…me
Moitas das miñas preferidas canci…óns
Xun, Xun, Mejico lindo y boni…to
Xun, Xun, si muero lejos de… ti
Xun, Xun, que digan que estoy dormi…do
Xun, Xun, y que me traigan a…ti
Xun, Xun, Monforte lindo e boni…to
Xun, Xun, se morro lonxe de…ti
-O JACO E A PARCA-
Pola Ponte Vella
Levei o branco corcel
A pacer entre salgueiros
A descansar ata morrer.
Á beira do Cabe querido
Sentín o corazón bater
O bombeo do sanque revolto
Era bon cabalo aquel
Canta xente me miraba
Sentín a alma renxer
Centos de anxos viñeron
Prestos a me socorrer
Pola Ponte Vella
Na ribeira do Cabe querido
Onde o camelo pariu potros
Alí onde se perdeu tanto sentido
Esa ponte, esa ribeira
Tan miñas coma túas
De tanta vida, de tanta morte,
Son testemuña.
O ARRECENDO
Era aquel arrecendo
A molladura ácida
A sardiñas asadas no Alegría
A barrica vella
De escumoso viño
Era aquel arrecendo
A aserrín no húmido chao
Da comprice brétema,
Frio intenso,
Calor no peito e nas palabras
Era aquel arrecendo
A vómito compartido
Mexadas abundantes
E limóns murchos
Nas fondeiras dos vidros esnaquizados
Era aquel arrecendo
A suor adolescente
Nos portais escuros
Con calados bicos
Maos ardentes
Era e É aquel arrecendo
O que estará en min eternamente
A FE
Naqueles buratos
No mirto
Había fe.
Nas espionaxes perfectas
Dos vaqueiros dos maiores,
A música sen luz
Cheiro a incenso
Había fe
Nos tres acordes malditos
De verbas que non entendiamos
Había fe.
Había fe
No fume do costo
Na nube branca de polvo
No regusto a amoníaco
Daquela propaganda de bermes.
Había fe
Nas miradas mudas, enxoitas,
Nos acenos calados, mentiras,
No doado diñeiro, calote.
Na vida libre,
Nos balados ruinosos
Na violenta tranquilidade
Había fe..
Eramos pasotas…
A RÚA DO CONDE
Levei na túa doce costa
Milleiros de mancaduras,
Rolei pola pendente
Todo canto a mamá Maruxa
Permitia. Que era moito.
No cemento quente e fresco
Fun peón da miña primeira basca
Pelexei,aprendín a xurar,
A maquinar sabotaxes
A dar caladas de tabaco
Tragando fume, e broncas, e infernos.
Busquei nas túas solainas,ó serao,
O derradeiro sol do inverno
E nin soñar podía
No que por nós agardaba.
A imaxinación, nas túas beiras,
Era como o noso nadal de brétema,
Mirar para aquel fato de pedras
En San Vicente achantado,
E, no medio da borracheira,
Enorgullecernos do que fumos e xamais seremos.
-OS CHAOS-
Meneo,Contra Meneo,
No Pinar, no Alegría
No Carademerda ou no Rabeno.
Meneo,Contra Meneo,
Viño da ribeira, viño de Castela
Sardiñas no San Xoán, pementos, cachelos
Meneo,Contra Meneo,
Húmidas gorxas
Xolda, cachondeo
Meneo,Contra Meneo,
Líbido quente,miradas
Luxuria que sae do peito
Meneo,Contra Meneo,maos que baten ledas
Cantares prosmeiros
Meneo,Contra Meneo,
A voz quebra enxoita
Xa nos bota o taberneiro
Meneo,Contra Meneo,
Na noite pechan as portas
Nas paredes cheira a mexo
Meneo,Contra Meneo…
TODO CANTO SEI
Embaixo do palco,
Música, trompetas
Do inverno falso
Daqueles tempos.
Embaixo do palco,
Sostén subido
Pola miña man
Inocente, ignorante.
Primeira apalpadela
Que me ía condear ó inferno.
Alí, mirando á xente,
Mirando ás bragas, ás pernas,
Os calcetíns caidos
Nos zapatiños de festa.
Alí mirando á xente
Que rumbosa danzaba
Na calor de corpos suorosos,
De ilusións que nunca chegaban.
Alí mirando á xente
Embaixo do palco
Aprendín todo canto sei
Que non é pouco nin moito.
Mirando á xente
No palco, embaixo.
O TREN
Moitas vias
Na retina do ollo,
Daquel ollo neno.
Movementos de vagóns,
Caixas solpresa
Que ninguén sabía o que agachaban.
E homes ferroviarios
Que nos corrían
Entre berros e gargalladas.
Dende a pasarela
O disco duro
Da miña testa
Foi gardando agullas
E travesas e semáforos.
Dende a pasarela
Despedín trens e soños
E aprendín a falar
Para dentro.
Moitas vias
Na retina do ollo.
Moitas vias acuguladas,
Indiscernibeis,
E só tres sentidos:
Norte sur e leste.
A Fisterra ficaba para nós pechada.
O SAN ANTÓN
Que non bebía viño
Decíanos a copla
Daquel San Antoniño
Que había de darnos forza
Coma o porco no fuciño.
Mais o San Antón que coñecímos
Colexio para moitos esquencidos
Non nos deu forza
Que nos deu arrepios.
En aulas frías
Un escudo, un crucufixo,
E hostias para todos,feixismo.
Franco no dicir
Franco a cotio
O profesor adoctrinaba
O aluno repetiao.
Cantar e rezar
Na outra banda do rio,
Alí o relixioso
Esculapio señorio,
Lembro que nos deportes
Case sempre gañaba
Ós probes do San Antoniño.
Esculapio e San Antón
No Pobo santos mandóns
E alí, embaixo da terra,
San Francisco.
NOMES
De cada pedra un recordo.
De cada pedra un nome.
Da rinconada, onde
Á beira da madeira
Tecín os primeiros soños,
Ata a costa de Seoane
Na que vín desaparecer ó castelo,
O mundo mudou
E con il eu xa fun outro.
Alá ficaron durmidas,
Por un tempo,palabras,
Visións e cheiros,
Ledicias e desencantos.
Sabía que voltarían
Mais non podía predecir cando.
Sabía que voltarían
Coma as anduriñas ó meu faiado.
Non vos enganedes
Non se trata de buscar
Unha rima doada,
Aínda que no meu auxilio salga.
Só sei que mirando o que xa non é
Gardo nos meus adentros
Un recordo de cada pedra
De cada pedra un nome.
NA FIESTRA
¿Que era o meu mirar
dende aquela estratéxica fiestra?
¿Que eran os meus ollos,
espello ou filtro
dos movementos dos monfortinos?
Aquela calada muller
A pasar coa vista gacha.
Aquel procurador teimudo
De paso curto e acelerado.
Aquel run-run festeiro
Á hora imperdoable dos viños.
Son imaxes daquela ventá calada
Daquel silencio das dúas
Cando o tráfico paraba,
E as tapas,
Nas portas dos bares,
Arrecendían.
¿Que era o meu mirar?
¿Que era o meu pensamento?
Pecho os ollos e sigo vendo,
Pecho os ollos e o marco
Daquela vella fiestra
Encadra o mundo,
E nada máis pode existir xa
Máis que aquela luz
Aquela luz que non se vai de dentro.
EXILIO
Marchei,
Aínda que nunca marchara,
Fun buscar algo
Que non sei se atopei.
Ás portas de Santiago
Miro no meu vello mapa
Ese puntiño mouro
No triángulo máxico
Das nosas sacras ribeiras.
Coa mao sinalo o seu nome,
Monforte.
Coa boca arrinco verbas
Sen ser entendido por ninguén.
¿Quen pode entender o que sinto?
O que sentimos os monfortinos.
Nun bar, no bar, busco a Xabier,
Il si que sabe canto digo,
Adiviña nos meus ollos
Todo canto gardo, gardamos
Os de Monforte.
E na noite, borrachos,
Ímos a Osebe a mirar
As vias do tren.
Se cadra pasa un,
Se escoitamos o canto da máquina
Pechamolos ollos
E estamos como na casa.
A CHURREIRA
¡ Dona Adela un viño doce!
E a velliña, coa xarra branca
Escanciaba un nectar que nos sabía a gloria.
Co seu paso e a mirada fuxidía
Levaba a vida a rastras.
Mentres, nós, liabamos un canuto para catro
E as risiñas viñan na nosa axuda,
Ceibaban-nos da liviá preguiza do inverno,
Da rutina de clases, dos espellismos.
¡ Dona Adela traia agora unha xarra!
Boa falla facía para quentar as ideas,
Para que o punto morno do costo
Collera un toque máis do país.
Entre grolo e grolo dous canutos,
Xa eramos seis, dous acoples.
¡ Ai o viño, ai ise viño da Churreira!
Os ollos adoecen,proen, o fume enriquece
E a conversación muda para un lado
ou para outro, según conveña.
E as risiñas xa son risos abertos, a liberdade.
¡ Dona Adela, señora Adela, poña outra xarriña branca!
¡ E dous vasos!
Dous acoples máis, un so canuto a calada americana.
Xa se acaba o medio talego e hai que andar lixeiro
A mente debe resolver o duro dilema:
¿ Viño ou costo cos cen pesos que nos quedan?
CORTO-RAXO
Unha bomba para un vello café,
De barra alta e estreita,
Mesa de marmol e televisión en branco e negro.
Mexadeiro cutre de paredes esnaquizadas
Do salitre dos mexos botados por fora.
Ardeu o Raxo e no seu lugar
Unha mole noxenta érguese fachendosa.
Boa rúa era aquela en tempos,
Inantes de que os mozos e mozas
Viviran na nube branca.
Ardeu co Raxo o Espía
E moito antes o Mezquita
Onde a Loli agarimaba a miña testa
E roubaba chupachús para que eu non chorara.
Nesta vida arden tantas cousas,
Que se souberamos do pouco que duran
Andariamos a bicarnos os uns os outros
E tódolos enoxos serían imposibles.
O SILENCIO-BELESAR
Escoiteino
Que non o puiden ver.
Porque a vista retén cores,
Ilusións que se artellan na nosa retina.
Formas e arquetipos
Sombras que se enchen de naif
E que entreteñen ós falsos sentidos.
Escoiteino,
Porque nin a vista, nin o gusto,
Nin o olfato, nin o tacto
Poden aprehender a verdade das cousas
Que para iles non foron nadas.
Escoiteino,
Naquela noite de brétema húmida,
Na ribeira, no Miño,
Mentras as cepas choraban a derradeira poda,
Escoiteino,
Sentín o silenzo
Que me falaba mainiño,
E o vacío, o escuro baleiro
Que tantas veces roubara a miña alma
Falou co silenzo propio, imperativo,
De quen posúe todo o sentido
Amo e siñor da eterna existencia.
QUIXERA
Quixera volver a nacer
Para cheirar os mesmos cheiros,
Para palpar as brevas vermellas
Que untaron as miñas maos,
Para ollar as mesmas cores
E o brillo de tantas miradas.
Quixera volver a nacer
E que os meus oidos
Se deleitaran , oura volta,
Con aquiles adormeceres
Entre alcois e palabras
Fiadas en contos e coplas esquencidas.
Non pediría outra vida
Porque o que agora somos
Non é mais que as cousas que vivimos.
A morte foi compañeira
E tamén a vida.
Quixera volver a nacer
Para chegar o mesmo punto,
Para mirar para vós
E dicir as mesmas trapalerias,
E castigado ou aplaudido
Quixera volver a nacer
Para rimar o que agora rimo.
Ao final son eu
o que amarra a pluma.
Nun arrinque de furia
espétoa ata que amansa o xenio,
ata que a idea que sempre perseguimos
segue a alumarnos.
Paciencia
e vocabulario.
Paciencia
e gramática da vida.
Cadea incondicional
e sen fianza
na roda que nos traspasa,
e libros e faltas continuas.
Todo comeza outra vez
despois de…
Non quero ver a mortalla
que te amortalle,
ti quixeras que fora de viño,
pero non será.
Nin o caixón
será a cuba que tanto arelabamos.
Quero lembrarte vivo
coa forza que nos dabas
a cambio de nada.
Quero lembrarte soñando camiños,
ceibando gargalladas a cachón
erguendo a moral da basca
enchendo o baleiro dun silencio.
Pero por moito que insistas
non marcharás de eiquí,
da túa casa aberta para nós,
a todas horas, sempre.
Ao Mario,
Ao noso Tigre.
Se foramos consciente
ollaríamos florecer
en todas as primaveras.
Se foramos consciente
o ouvear do ser sería aviso e blasón
pra todas as pelexas.
Se foramos consciente
os bicos que soportan as meixelas
serían lume e forza das nosas entrañas.
Se foramos consciente
o que non nos din
sería patrimonio doutras esperanzas.
Se foramos consciente
este arrecendo, esquecido e fuxidío,
volvería ser solpor e arreo constante.
Coma unha borraxeira inútil
viaxa a pantasma de tempos esquecidos.
A medida da historia
xira coma un trompo incontrolado
e leva a paixóns
que sangran o sur pobre do noso planeta.
Fendas de cemento e arame
esgazan a pel da Terra
e firen corpos e almas
e matan ilusión na miseria concibidas.
Quen viaxaría polas augas encabuxadas
dos mares privatizados,
sen a premura da fame
petando a cotío?
Coma unha chaqueta elegante
vendida nun venres mouro
seguiremos a mercar
o calote que nos ofertan,
o medo que nos inoculan,
a merda que botan por riba nosa.
Lede nos ollos da humanidade humillada
a carraxe e a senrazón
que se amosan nas apagadas pupilas
e levantade o puño
pra defender o pouco que nos quede
de decencia.
Que máis dá
que a man faga
o que a alma non quere.
Só é a carne
a que move o mundo.
O futuro será material
sen selo nunca,
e a razón boura nas verzas
ao tempo que o unto
nuns poucos persiste.
Todo foi un conto
contado na taberna
ou a carón dun lume.
O espirito resiste,
mais só é real
nas verbas que compoñemos,
freba de ondas e de signos,
carne de compromiso,
carne de persuasión,
lixeiro e lene
subsistir de toda entelequia.
Que máis dá
que a man faga
se o seu sino é podrecer eternamente
como eterna é a alma na súa arela.
Parir contra “vento
e marea”.
Parir arrumbando os tempos
que amolan
coma endexamais o fixeran.
Parir pra “seguir vivindo”
con plaxios e complexos.
Parir pra millorar
o gen, a réplica requintada
do que “somos, fomos e seremos”.
Parir,
non queda outra.
O espirito dixo:
Se tivera que deixar
o seu colo,
nostálxico da quentura
da enerxía que me levou,
volvería ser ceibe
no intre do abandono.
A razón contestou:
Sinxela elucubración
despois de poñer o ovo.
lóxica de supervivencia
ou de consumo existencial.
A carne, atenta, retrucou;
só quen non ten niño
pode ser ceibe,
a saudade pode co sedentario,
a morriña co nómada.
A vida sentenciou:
Toca, toca outra vez,
e deixádevos de lerias!
Caeu a flor dos beizos;
abandoados polas verbas
medrou neles edra marañenta
de algoritmos e funcións
que manexamos a eito.
Di: onde está a verdade?
dime? onde se atopa
a metafísica secuestrada?
onde foi a exaltación da vida
pola vida?
por qué migrou a palabra
da lingua aos nosos ollos?
A verdade! A verdade!
ceros e uns.
Non hai máis cousa?
POEMAS PARA ALMA
-1-
“O gozo abrolla da liberdade do corpo e a tenrura.”
De “Alma e o mar” de Francisco X. Fernández Naval.
Sabor de ollos espreitos,
fritidos no aceite reparador
dunha visión interior
sinxela e desconcertante.
Un espertar que axilmente,
e sen estrondos,
condúcenos polas beiras
da universal conciencia,
da confusión do amor
mal entendido.
-2-
“… a nova realidade estaba tan fondamente ligada ao pasado, que só por el se podía comprender quen era e que facía alí.”
De “Alma e o mar” de Francisco X. Fernández Naval.
Quedo, inmóbil na túa ausencia.
Non somos máis que pasado
proxectado na carne e na constancia,
ilusión por espectativa
e presente desolador e morno.
Teño algunha idea: préstamo
alleo e asumido.
Só o esquecemento demostra
a nosa bestial animalidade.
-3-
“estou núa na madrugada á procura da luz.”
De “Alma e o mar” de Francisco X. Fernández Naval.
Sempre agardando ao raio verde
do fondo dalgunha mirada,
procurando a calor
dunha humanidade da que renegamos
como seres do si e o non.
Teño friaxe e busco un abrigo,
deixo de lado
o que non hai moito daba acubillo.
E logo soño
co que se foi de balde
na historia que sempre persiste.
-4-
“a lúa sempre é muller”
“baixou e achegouse ofrecida nun sorriso”
De “Alma e o mar” de Francisco X. Fernández Naval.
Todo é muller,
porque elas non só ofrecen sorrisos.
A vida, a consciencia, a palabra
son por elas enxergadas.
Nada nin ninguén pode evitar
a realidade do seu creacionismo,
aínda que a masculinidade
busque esmagalo a cada intre,
como Pedro renega de Xesús,
mais volvendo a el irremediablemente.
-5-
“Foi golfiño e onda. Alegrouse do gozo, do intre sen futuro, dos saloucos.”
De “Alma e o mar” de Francisco X. Fernández Naval.
Non hai verbas para tantos aloumiños,
a infinidade da reprodución
enche de contido o relato
pero non o esgota.
O sexo esténdese e restrínxese
coma as ondas no océano
misterioso e incomprensible.
A forza que nos dá
e nos quita a vida.
-6-
“Buscas a calor dun sol que no existe….pero o sol e a súa calor aínda estaban alí, procurando a liña do horizonte e buscábanas”
“I am waiting for the moon rise”
De “Alma e o mar” de Francisco X. Fernández Naval.
Todas e todos buscamos
a calor dun sol
que existe e non existe.
Non existe cando les os xornais,
cando vives as ausencias,
cando a crueldade esmaga as nosas vivencias.
Existe cando atopamos man amiga,
cando o arrecendo doutro corpo
agarima a nosa conciencia.
Só o sentimento é seu combustible.
-7-
Poemas e enxertos.
Gromos e verbas.
Cepa
Billa pechada
cando o viño sabía.
Viña.
Un tobo ben adobiado
raposa vella.
Un POEMA.
Fuches ti
a miña primeira elección consciente,
empurrado pola angustia
da morte certa
e a palabra como balsamo:
cura dos meus medos.
Fuches a vontade absoluta de ser,
e por ti formouse
todo o meu pensamento.
Lingua que me diches todo
na vida…
como podo eu renegar de ti
na eternidade.
Quixen verdes amapoulas
nos aneis da túa boca.
Mais ti dixeches: BASTA!
E deixei que a túa VONTADE
fose imaxe absoluta
de todo
canto arelaba.
No teu portal doadamente
dixen cinco palabras:
Adeus
Entendo
Non
Pasa
Nada
-Puchi…no convoques elecciones porfa
– oye tu! Que Mariano me pone el 155
– En el culo te la hinco!!! Es broma Puchi..no te ofendas. Eso es lo que quiere Mariano, llegar al 155. Asi que tu de convocar nada…declaración de república toca…
– Coño! A mi desta me llevan pal talego…y que dan a cambio?
– Ni te lo imaginas Puchi…
– Dí, ostia!
– un dos uno al Madrid oye!
– Como?
– Un dos uno, tio, lo que escoltas Puchi: Girona dos, Madrid uno
– Donde hay que firmar, oye? Dile que hecho! OehOehOehOeh, Oeh Oeh Oeh Oeh
Human@s som@s
e no silenzo
nos atoparemos
silenzo compre,
outorga, calando
corpo de silenzo.
Que dicir de ti: que estando cego
non deixas de mimarme,
“Mi mamá me mima”
nin de revirar nos meus miolos
e alongar calquera verso.
Que dicir de ti,
cadaleito e vida
na mesma lata de conservar,
de turrar polas verbas,
en verdade xogo delas,
que rebentan na miña alma,
dando éxtase e dor do mesmo xeito.
Que dicir de ti,
que agromas no meu ser
cando menos te covizo…
Non hei dicir máis cousa de ti, xa que remata a folla,
e, coma sempre, eu ficarei inconcluso,
entre o xúbilo e a dor inmensa.
Que sería de nós sen o lume. Vote, que niso consiste a democracia. E vóteme a min, aínda que despois eu non cumpra con nada do que lle prometín. Eu son a tranquilidade do sistema, a xente está no paro porque quere, que emprenda coño!, eu son a estabilidade, aínda que os pensonistas estén na ruina máis absoluta , claro non educaron ben aos fillos e agora teñen que mantelos como cando eran nenos, e vóteme a min porque as cousas aínda poden ir a pior se eu non estou…iso si, a estabilidade bancaria é a miña preferencia, iso non se toca, os ricos teñen que ter garantido o seu poder adquisitivo, senón quen vai levantar o país, aos pobres dámoslle de comer e de vestir gratis, para iso subvencionamos a Cáritas. E xa está….dentro de catro anos, ou cando me pete, volvereinos convocar a urnas e volveranme votar, aínda que vostede estea pior que hoxe…eu garántolle que se irán facendo máis pobres pero amodiño, non de súpeto. As festas do verán non serán suspendidas e poderá fartarse se se achega aos nosos actos de partido, onde se ofertarán maravillosos pinchos. No caso de non votar ao meu partido, que isto é democracia, vote a esoutro que lle está a dicir o mesmo ca min. Son a oposición, mais no fondo son boa xente, coma nós. E un consello, non vote nunca por un partido que vaia facer todo o que lle prometeu, sonlle uns mentireiros de coidado, sonlle todos iguais.
Todo pode ser destilado, mais todo o que se estila non é apto para o consumo humano. Digamos que hai cousas tóxicas, cousas que só escoitalas ou consumilas prodúcennos patoloxías de dificil curación. Ábrese a boca do político e unha tanda de tópicos impresionante alcanza os nosos oidos e amólanos o día. Falta ilusión, faltan ideas que xeneren en nós gañas de implicarnos na cousa pública. Proba: Meses sen goberno e o público nen o sente, é máis, ao público séntalle ben esa non presencia do corpo lexislativo e executivo. Porque agora que non hai política económica en aplicación, curiosamente a economia mellora. E a xente irá votar o 26J cun nó no bandullo, co peto máis lixeiro, pero no fondo cunhas ganas de rir e de berrar a todos os ventos: ¡que se jodan !
O alambique está furado, e como é ilegal , habera que estañalo en Portugal.
O alambique onde tiñamos que estilar algún tipo de goberno perde presión…e xa o diciamos, onde non hai gramática non pode haber comunicación, e onde non hai comunicación non pode haber acordo senón é de tipo sentimental. E os sentimentos son contrapostos… canción popular: “Goberna ti, goberna el, todos queren gobernare…cando gobernen os meus o viño non ha faltare ai lalala…” E xa estamos en campaña…e as imprentas de festa, seica os chineses xa queren entrar no negocio…por algo será. Mentras, o pobo di: Todos andan ao seu, menos eu que ando ao meu… e volverá gañar a abstención, e aos parados dalles a risa e a risga…que non lexislen máis, que se estean quietiños. Da medo dicir isto, logo xa sobran os políticos e veñen os sables, aínda que pra sablazos facenda.
O bagazo está enxoito e a lúa non serve. Deixemos a estila e estilemos coas palabras.
Non se trata de ideoloxía. Trátase de linguaxe e pensamento. E digo eu: como se van entender os nosos políticos, se non saben falar? Bueno, digamos que pronuncian palabras, ïmoslle conceder iso. Máis as palabras sen unha gramática que as articule pouca cousa din. EHH Bueeno! Ya le digo! Talante! Austeridad! Democracia! España! Europa! Glovalización! Conciliación! e outros, outras, cousos, cousas.
A todo isto é reducida calquera ideoloxía ideoloxía…bueno a deles…palabras, e frases feitas que tamén funcionan igual, que enchen boca pero que sen gramática que as conecte non son máis que cantos de xacia. Porque o contido deses conceptos non se relaciona con nada senón consigo mesmo. Quen máis palabras pon na súa boca gaña e o pobo traga. Que máis dá o que queiran dicir con elas. Exemplo:
Presentador: Señor Rajoy, que lle diría vostede a Otegui?
Rajoy: Que lle pida perdón ás vitimas?
E aí queda,vaia orixinalidade…pero se xa o fixo!
A frase, “Que lle pida perdón ás vitimas” é un unha couso e cousa da que antes falabamos.
O silencio nin se escoita,
nin se sinte,
só é intención pura:
no humano puro instinto
que arrola a razón
que ven no seu seo
ao mundo.
Non penetra a ciencia
no silencio
por ser indemostrable.
Nada é silencio,
só ausencia.
Que sería do silencio
se non houbera
ruido nas nosas voces?
Que sería da música
sen o silencio?
Xoga o silencio
a templar
as cordas de toda guitarra.
Se non hai Ver,
as augas fanse profundas
no pozo do silencio.
A nada do silencio
é o todo da mirada.
Sen silencio,
a mirada
fica en nada.
Non habería voz
sen silencio
e silencio sen mirada.
Miradas e silencios
fabrican
tódalas palabras.
Dicimos coa mirada
o que gardamos en silencio.
Dicimos co silencio
o que gardamos coa mirada.
Só a mirada
incomoda ó silencio,
supera o seu espacio,
ráchao.
O silencio,
coma un neno agachado,
guicha ó barullo
en silencio.
Non hai segredos
nin no silencio
nin para o silencio.
Neste estado no que vivimos parece que non chega con ser pacífico, senón que un ten que andar dando mostras de que o é, declaracións que non sempre chegan. Se non se fai, correse o risco de que as palabaras sexan mal interpretadas ou mesmo incriminadas nun proceso xudicial. Todo isto ven a conto de que para falar de terrorismo en xeral e da ETA en particular, compre deixar claro que un non pertence a organización terrorista algunha, nin apoia teoricamente ningún suposto violento. E, dito isto, imos ó conto que é o que interesa.
Chámame curiosamente a atención que, aparte de moitas outras cousas, para falar da democracia en Euskadi, os partidos constitucionalistas, que así se autodenominan non sei moi ben porque, como se os outros partidos legalmente constituidos non o fosen, digan que nese pais a coacción de ETA non faga posible que os cidadáns vaian as urnas con total libertade. Quizá teñan razón, non o sei, todo o mundo sabe que o medo é libre e a violencia, calquera tipo de violencia, fai que este se manifeste de moitos e moi variados xeitos. Teño que dicir que non creo nesta democracia formal, no voto cada catro anos, nas maiorias que son minorias nen nas minorias que son maiorias. Penso no dito popular “dos cans cos mesmos colares” e dame certa vergonza ver confirmada a chanza tódolos días en tódolos xornais. Pero máis coraxe me dá que me digan que ETA manipula, que o Plan Ibarreche separa e que nada de tocar á Constitución Española por tódolos ciudadáns votada. E dame coraxe porque ¿A caso cando se votou esta Constitución non estaba a inmensa ciudadania coaccionada polas armas do antigo réxime franquista? ¿Non eran os mesmos políticos dese rexime os que a confeccionaron e pediron, cando non obligaron, a que tal carta se aprobase?¿A que ven entón que a coacción de uns sexa un atentado contra a democracia e a imposición de un monarca e unha constitución sexa un exercicio de ciudadanía responsable? Eu teño hoxe trinta e oito anos e pódovos dicir que nin tansequera tiña idade para votar cando se aprobou. Supoño que coma min haberá, uns por medo e outros por idade, unha inmensa maioría que ten direito a poder dicir se ese pacto sigue lexitimamente en vixencia. ¿Que medo hai na política española en xeral e na dereita en particular a someter a referendum un contrato en igualdade de condicións para todos? Os feitos, no ser humano e na política, sempre gardan relación con algunha que outra intencionalidade, con certa ideoloxía se se quere. As palabras dos políticos morden na realidade e tratan de facer pasar por decente aquelo que non o é, endexamais o foi. Agachan as intencións de uns poucos por seguir mantendo o seu poder e privilexios, mentres ó cidadán se lle ofrece pan e circo, e continuamente se lle agasalla con máis miseria. A ficción sempre supera a realidade, na contra do que se pensa comúnmente, e o fai porque esta última é só unha suma de ficcións, de mentiras, que aínda que xa non enganan a ninguén neste occidente, sopórtanse como mal menor, como realidade virtual natural, corrente, pola imposibilidade material de fuxir dela. E isto mesmo é o que lles salva o cu ós políticos, o conformismo de clase media que todo o atura e soporta mentres non se perda o “status quo”, aínda que á nosa porta estean millóns de humanos esfameados a mendigar unhas faragulliñas da tarta.
O silencio cala:::
xa o dixo todo
Agarda o silencio
por nós
no tobo
Palabras
imposibles
no silencio enxoito
Silencio,
esteiro
no que afogo
Silencio
e miradas
falan
Nada
silencio
Todo
Nada
o silencio
en Todo
Navega
o silencio
en tódalas augas
A vida
só no silencio
se entende
Amor e odio
no silencio
fermentan
Do silencio vibrou
a palabra e o pensamento
Só o silencio
revela
a impotencia
e o medo.
Desacouga como a infinitude
o silencio.
Só o silencio penetra
o cerne da existencia.
Un Tuis é coma un “dron” de verbas que planea sobre as nosas testas, calquera momento é bo para que caia sobre elas.
Un exemplo:
O silencio di
o que non queremos que cale.
Xa en Chambery, logo de hospedarnos os que puidemos e os que non a durmir de campaña, eu sentía no ar a presenza do meu amigo Nicolás, pero apoderarase de min un deasacougo estraño. Tal vez temía a reacción do meu frade ao verme, ou quizás medo a que tan sequera non me recoñecese. Eu ficaba calado e os meus compañeiros non facían máis que curiosear nas miñas angustias, cousa que me incomodaba e facía que me pechase aínda máis. Visto o meu estado, o Xulián comezou a me incitar a beber mentres ceabamos nunha pousada ao pé dunha grande casa. A miña copa non se daba baleirado por máis que eu tentaba. Non vos podo relatar o que aconteceu, o derradeiro que lembro foi cantar a coro con todos os siareiros do local unha cantiga na lingua de Francia. Espertei con día, estarricado non medio da praza, e fun convidado por dous soldados franceses a identificarme. Cando lles mostrei o papel, un deles, fraco coma unha agulla, abriu coma dous mares os seus ollos azuis e acenou para que o acompañase. Leváronme diante do capitán e eu, que sempre pensara que o francés era doado de falar, que bastaba con trocarlle os acentos ás mesmas verbas, tentei explicarlle ao oficial que pertencía ao séquito do príncipe de Masserano. Debéronse mobilizar todos os exércitos da Francia para vir facer de intérpretes. Polo despacho pasaron soldados, cociñeiros, algún crego, mulleres… Ninguén me entendía ata que un nobre vello foi avisado e mal como puido foi traducindo. Eu, sen dúbida polos nervios, non dera unha palabra nin en galego, nin castelán, nin tan sequera en latín que dominaba case á perfección. Cando fun consciente de todo xa me vin metido nunha caixa de madeira feita por riba dun carro, e na que entraba un poco de luz polas xuntas que unhas táboas facían coas outras. Alí, tirado na palla, fun entendendo que me metera nunha boa lea. De nada me valeu invocar ao Príncipe de Masserano, que segundo souben por un dos soldados ficara en Fontenebleau e non chegara a Chambery.
Eu ficara atordoado, e non entendía cousa cando cheguei a “La Force”, gran fortaleza que se ergueu de súpeto diante do meu ollo que guichaba por un dos furados da madeira.
Sen defensa de ningún tipo, fun confinado durante tres anos. Alí alternei co melloriño de cada casa francesa. Chulos, rateiros, mangantes, lerchos, caloteiros, cregos pecadentos formaban a inmensa grea que moraba dentro daqueles anchos muros. A sorte miña foi ser crego e por tal puiden disfrutar dunha cela para min só na que un leito, unha cadeira e unha mesa a modo de escritorio compuñan todo o seu mobiliario. Tamén había, xusto na fronte da porta, unha xaneliña labrada na pedra que deixaba pasar un poco de luz e na que moitas veces tratei de imaxinar, no anaco de ceo debuxaba, libertadores españois que voaban en cabalos alados, albos e fortes, que derrubaban os muros e facíanme ceibe coma o fora ata esta desgracia. Vingaba a miña cadea pelexando con todos os franceses que se me puñan no camiño. Gustaba de imaxinar ao capitán que me prendera, de xeonllos, rogándome clemencia e eu fronte del, coa espada ergueita. Foron tres anos amargos da miña vida, aínda que hoxe semellen un sopro de vivencias necesarias no decorrer do meu tempo.
Gustaríame coñecer o significado desta expresión e tamén os motivos que a puxeron de moda en ámbitos de autoproclamado carácter progresista. Confeso que a busquei en varios diccionarios en non a atopei por ningures. Claro que isto non é problema para min pois sei de certo que a linguaxe é unha estructura viva porque vivos estamos os que a utilizamos para expresar, ou debería dicir intentar expresar, o noso pensamento. O que si me preocupa dun xeito intelectual é coñecer o significado e mesmo as intencións que hai para chamarlle ás cousas polo seu nome.
Polo que podo ver, na contextualización da expresión en determinadas bocas ou plumas, é que a Memoria histórica, como expresión, enténdaseme e perdoade que reclame con redundancia a vosa atención, é un concepto creado para recuperar, e isto e suposto, aqueles feitos que se gardan na memoria de algúns superviventes do noso pasado máis recente, deses feitos ou opinións non recollidos na historia escrita máis ou menos oficial e popular por estar publicada.
A historia, ó meu xeito de ver, é moito máis subxectiva do que parece. E o é por que dende sempre a información se recompilou por individuos dunha forma lineal, cronolóxica, e por conseguinte estructurada. Pero no fondo todos sabemos que os feitos da vida e os acontecementos humanos desta non se producen illadamente como para que sexa posible alcanzar a verdade ordeandoos nunha secuencia temporal que é imposible desligar da propia percepción individual. De aí que todos saibamos que cada un escribe da feira como lle vai nela. A historia, segundo este planeamento, convertese nun mero relato literario que con mellor ou peor fortuna describe percepcións, non cabe dúbida que moitas veces influenciadas por poderes ou certas concepcións culturais, e imposibilita a constitución deste saber en rigorosa ciencia.
Pero non é o caso de que eu sexa un fanático do pensamento científico, nin que menosprece os saberes por non entrar na esfera da ciencia. O que me amola e despista é non chamarlle as cousas polo seu nome, e aínda me anoxa máis o invento intencionado de expresións que por moda se impoñen na nosa tarefa intelectual e que están desprovistas dunha significación polo menos consensuada.
O que eu saco en limpo, ó meu modesto xeito de entender, é que lle estamos chamando “Memoria histórica” ó mero intento de facer historia, de historiar, de discutir versións, datos e documentos, e mesmo o xeito de darlles a todos eles un sentido. “Memoria histórica”, é unha expresión redundante e desafortunada, só é un flatus vocis que enche a boca de moitos e desanima a quen quere tirar os ídolos que, polo poder reinante, foron aloxados na nosa individual memoria. Paréceme interesante que os nosos maiores ilustren con feitos que gardan na súa memoria á historia, pero me preocupa cal sexa a historia que queren ilustrar, prefiriría que esa memoria fora para desenmascarar as trampas de facer pasar por dogma un saber que só é conxectura.
Todo ocurriu nun lugar remoto. Xa non lembro ben nin como nin porque fomos parar alí. Eu levaba o meu plumífero preparado para o frio que por aquela época do ano facíase insoportable. A taberna estaba rexentada por un matrimonio de velliños seudofamosos na bisbarra porque un ano protagonizaran un anuncio televisivo para unha famosa marca de turrón de Xixona. Esta fama resultaba ser, segundo dicían, un bo reclamo. E así o testimoniaban un par de carteis cos seus rostos retocados e sorrintes, e nas mans unha pastilla do esplendoroso doce. Cando chegamos debían ser as doce do medio día, o reloxio da igrexa daba unha chea de badaladas que eu non me molestei en contar. “Serán as doce” pensei. Cris miraba a decoración, mentras eu arranxaba a comida coa señora. Estaba de sorte, non había nada de peixe, a non ser de lata. Acordamos as dúas como hora propicia para dar conta desa comida caseira de sobrada reputación.
– ¿Queres tomar algo de beber? – pregunteille a Cris, máis por cortesía que por gañas de ficar alí.
– Non. Ven ver isto – díxome sinalando os cadros publicitarios.
Non lle prestei atención e limiteime a insistir coa pregunta, ela fíxose a distraida e ignoroume totalmente. Ó non obter resposta dirixinme cara a porta e saín, non sen antes despedirme da velliña. Fora senteime nun tallo de madeira e deixeime acariñar polo sol que empezaba a dispersar a brétema rapidamente por aqueles rueiros de montaña. Surxindo coma unha aparición pantasmal apareceu, rodeado de matóns, una figura a que recoñecín inmediatamente. Era Rodolfo Ramos.
A Rodolfo Ramos coñecerao no colexio. Sempre fora un pelota nato, desa clase de tipos cun afán desmedido por servir a quen máis poder tiña. Nada do que se facia entre compañeiros o podía saber el, pois senón de contado haberiao saber toda a dirección do centro educativo. Eu ben lembraba que áinda lle debía do sétimo curso tres canicas que me fiara nun arrouto de bondade que a bon seguro, eu iso si que xa non o gardaba na miña memoria, había ter un interés agachado. Débeda que me fora relembrada enfermizamente cunha sonrisiña cínica ata ben entrados na universidade. A Rodolfo Ramos sentáralle ben ser ministro. Aquel aire de superioridade que sempre adoptara cos do seu nível social, non decaera co nombramento. Pola contra xa tiña argumentos e incluso razóns para pasarnos polos fuciños os que só chegaramos a ter un modesto bufete nunha rúa secundaria en calquera cidade. Pero a mín todas estas cousas dábanme igual. Prescindía del porque endexamais me metera en política. E eu coido que isto lle amolaba. Xa todos sabemos como ós homes de poder lles gosta facer favores e logo se certa cobralos.
– ¡Coño Bananas! – díxome o ministro chamandome por aquel vello alcume da xuventude.
– Hola Pelotas – contestei eu sen moito convencemento mentres un garda me miraba con gana de espetarme dúas hostias.
Eu con Cris aínda non tiña nada. Xamais nos deitaramos xuntos. Confeso que aquela viaxe non deixaba de ter para min un contido sexual máis ben que romántico. Ela estaba boa e ben que o sabía, eu era o seu patrón e aínda gardaba un certo aire de “play boy” que podía atraer ás mulleres. A verdade era que me daba igual. Eu só quería deitarme con ela sen importarme se eu lle gustaba a ela. Aquel encontro casual co ministro cheirábame mal. Cando me vira coa rapaza había de poñer un ar de condescendencia para logo venderme o seu silencio como se tal cousa. El ben coñecía a miña muller e sabía contar as cousas dun xeito especial, non en van era político. Habíalle dicir:
– Mira Elena, eu querote ben, tamén ó teu marido, pero non podo aturar a mentira e menos que che fagan dano.- Aquí faría unha pausa longa, estabao vendo-. Por iso debo dicirche que o outro día na montaña atopei o teu esposo nunha situación un tanto comprometida……
A saber o que este fillo da gran puta me ía pedir a cambio do seu silencio. Por un intre estiven a piques de botar a correr, e deixar a Cris alí tirada, pero como é lóxico non o fixen. Se hai algo que odio é comportarme como un histérico cando vento algún mal agoiro. Así cando el me preguntou que que facía por alí eu con naturalidade lle contestei:
-¡Xa ves! Cunha empregada que está boísima e que aínda por riba lle dá igual que estea casado.
O ministro miroume coma se eu estivese bromeando e dándome unha palmada nas costas díxome:
-Ti sempre coas túas bromas.- e con aire de autosuficiencia, espetoume- Xa mo contarás outro día que hoxe levo moita presa, que quedei a xantar na montaña cuns paisanos de importancia.
No momento de botar a camiñar, pechado polas súas escoltas, saiu a Cris da taberna facéndose a distraida. Estaba máis guapa que nunca co seu pelo revolto e aqueles pantalóns axustados. Contar a verdade librárame de ser collido infraganti, quizás tal cousa foi a que me deu pulos para ser sinceiro con ela. Apreteina contra min e bicándoa na orella faleille así:
-Estás como un tren e teño unhas gañas tolas por te facer o amor.
Ela separou un pouco a testa para poderme ver os meus ollos e coa súa cara de pícara bicoume na punta do nariz decíndome deseguida:
-Crin que non mo ías propoñer nunca.
Coas ideas
hai quen fai un rico caldo
que logo disimulando
dá a beber.
Coas ideas
hai quen fai revolto
cos ovos alleos
dos que van ledos comer.
Coas ideas
hai quen fai ensalada
co rabioso vinagre
que na xente cultivou.
E nesta ben posta mesa
Uns cantos hai en número
que coas ideas
porcos e fartos son
Ó me reincorporar á comitiva, agardaba por min o Xulián, un rapaz de Córdoba axudante do cura de campaña e ademais adicado á distribución das provisións, e cun sorriso amplo preguntoume que tal me fora a cousa. Mostreille o papel e botándolle unha ollada principiou a despedirse de min dicíndome que tivera sorte por París e moita precaución, xa que alí as cousas non andaban moi ben, senón bastante peor que no resto do territorio. Desveleille que de ningunha maneira tiña pensado ir a París, como era certo, senón que seguiría con eles ata Chambery. E tiña razón el, ¿ a que fora buscar un salvoconduto para París se non o ía pisar? A verdade é que non o sei aínda hoxe. Quizais son desas cousas que fas por non defraudar a un amigo malía telo enganado antes; quizas porque vía no papel unha carta de identidade, coma unha referencia por se tiña problemas coa xustiza; ou quizais foi unha tolura sen fundamento, desas que un comete atacado pola febre de atoparse nunha situación nova nun país descoñecido. O caso é que fun polo papel e sentinme algo importante por posuílo.
A comitiva do Príncipe era coma unha gran romaría. El viaxaba na cabeza escoltado por catro gardas dacabalo que rodeaban o cabriolé. Ó seu carón, sentada, ía unha muller moi nova, morena, de pel torrada, recollido o pelo cun peiteado moi abultado que lle deixaba ver a caluga. Non conseguira verlle a cara, era imposible acercarse a máis de cincuenta metros dela sen levantar sospeitas na garda, e máis dunha vez tornoume esta cara atrás, coma se eu fose un leproso ou un malfeitor que lle quixera facer dano.
Deste xeito ía a comitiva: nós, co de Córdoba, máis un cociñeiro, varias soldadeiras, que ían tanto para arriba como para abaixo, un asturiano, criado el, que prendía na fala, e algúns soldados que viñan gardando o carro das viandas faciamos a cola sempre barullenta de contos , gargalladas ou cantigas. E non se viaxaba mal con eles. Cando había fame non faltaba un cacho de touciño, ou xamón, sempre que sobrase algún do cortado para o Príncipe, ou queixo. E a sede apagábase con viño, do que ía a procesión ben provista.
Atravesando este inmenso país, entre camiños e paradas, funme percatándo un pouco do que acontecera na Francia nos últimos dez ou quince anos. En ocasións un dos oficiais, Somoza, coido se chamaba, viña buscando ás noitiñas algo de conversa intelixente fóra do ambiente da tropa. En min descubrira un contertulio disposto tanto a falar como a escoitar. El foi, aos pòucos, introducíndome na política que se respiraba entre as xentes que iamos cruzándonos polo camiño, nas aldeas, nas vilas, nas cidades. Todo empezara, segundo el, nos excesos que cometera a nobreza nas costas dos pobres, que chegaran a vivir nunhas condicións de fame e enfermidade case permanentes. O Rei dos franceses sen renunciar ós seus luxos cortesáns quería manter contento a todo o mundo, así foi entregando o Estado nas mans de outros que non fixeron máis que acrecentar as súas fortunas e deteriorar as relacións entre as clases. Cando en 1789 son convocadas as Cortes Xerais, é porque non se concibe outra saída para os conflictos violentos que se estaban a vivir. O primeiro estado, a nobreza, semellaba unido e pretendía seguir dominando nos homes coma se foran bestas de carga, e aínda por riba matalos de fame. O segundo estado, o clero, de liorta en liorta entre eles: as altas xerarquías defendían ós nobres, e as baixas, ós pobres e ós labregos. E o terceiro estado, onde se aglutinaban ricos burgueses con ansia de poder, intelectuais idealistas, labregos e o chamado menu peuple (obreiros sen traballo, prostitutas, bandidos, mortos de fame…), que ao remate foi manexado por todo o mundo.
Así o 14 de Xullo tomouse a Bastilla, a Asemblea Nacional declárase constituínte e os sans-culottes fanse co poder. Andado o tempo faríano outros. E o que parecía que era a fin do réxime feudal e a panacea para resolver todos os problemas foi coma ir á devesa e levar co pau na testa. Períodos de asasinatos violentos, linchamentos indiscriminados sen saber moitas veces do lado en que se estaba. Ó cabo, un período turbulento ao que agora lle estaba a poñer coto un xeneraliño que se fixera co poder chamado Napoleón, cuns delirios de grandeza que cobizaban o título de Emperador.
Pero isto son historias das que os libros estan cheos, e seguramente estarán en moitos máis que quedan por escribir. Eu penso que nada teño que aportar á grande historia da Francia e por iso vou calar.
Queridas amigas e compañeiros:
Quizás non sexa este o lugar nin eu a persoa axeitada para facer un discurso teórico sobre o que é ou deixa de ser o Anarquismo. Seguramente porque compriría moito tempo para desenvolver tal pretensión teórica, cousa da que non dispoñemos, e máis seguro todavía porque eu non son ningún teórico e moito menos orador, xa que como vedes tiven que escribir esto que agora leo para polo menos ser un pouco entendido por vós.
O que si vou facer, con toda humildade por certo, é contarvos un pouco o que para min significa o feito de ser anarquista, non no plano persoal, xa que penso que ninguén pode hoxe en día considerarse tal no senso pleno, senón no plano puramente ideolóxico, plano no que o meu pensamento moral e politico, centra o tempo das súas cuitas e preocupacións.
As miñas inquedanzas dende moi novo estiveron orientadas ós problemas existenciais, cun claro e marcado acento social. Quere isto dicir que me preocupaba a vida, e en especial a vida en comunidade. Pero para ter claro a nivel ideolóxico o que digo é esencial que saibades que de pequeno fun monaguillo, muy identificado por certo coas doctrinas de Cristo: O amor entre os homes, ese mandamento novo que o suposto fillo de deus nos propuxo. Andado o tempo, concretamente en 1977, as loitas sociais e nacionais que se daban na Galiza chamaron a miña atención e descubríron na miña adolescencia a hipocrisía da relixión. Ideoloxizaron e politizaron o meu amor á Terra que me viu nacer e metéronme na realidade social e politica que aqueles tempos traía.
Durou este soño da razón ata ben avanzada a adolescencia, ó comprobar que o que realmente amolaba a tódolos humanos, o que facía que os problemas que xurdian no seo de calquera comunidade foran irresolubles(ou polo menos non se resolveran a gusto de todos, para ser máis preciso)non era outra cousa que o uso e abuso de poder. Ese poder non xa abstracto senón concretado en cada momento das nosas vidas. Coñecín como a xente vai mudando a súa faz cando é tocada, coma se dunha variña máxica se tratase, polo poder, coñecín como se perdían amistades e mesmo amores por culpa dos seus influxos. Teño un amigo, moi querido por certo e que realmente non ten moitas inquietudes, nin políticas ni ideolóxicas, que me dixo unha frase que non esquencerei xamais: “Se realmente queres coñecer a unha persoa dálle poder”. A frase ten a súa enxundia. Quería dicir o home o que eu xa matinara había moito tempo: o poder corrompe e provoca enfrentamentos, conflictos de intereses entre homes e mulleres, o poder é insaciable, canto maís se ten máis se precisa, o poder engancha e arruina a dignidade de quen se lle poña por diante.
A proba de todo isto pódese atopar no vivir de cada día. Non son as leis as que nos opremen, é a xente que as controla, os que as fan, os que as aplican, quen fai que nos sintamos oprimidos. A lei, a norma en sí, e necesaria para convivir, pero o uso e o abuso fan desta unha arma, arma que os poderosos manexan ó seu antollo para perpetuar o seu poder ou no pior dos casos para acrecentalo. O vivir de cada día amósanos a cruda realidade da política, a ideoloxía ó servizo non do benestar público, senón do poder de xentes que viven ben, que dicen ser xente de paz cando aceptan e promoven guerras e fames para seguir mantendo o seu poder, aínda que este só se nomee como poder adquisitivo. Xentes que pechan os ollos ás desgracias mentres eles poidan seguir conducindo o seu carro, mercando no hiper ou desgastando o seu corpo en enchentas infames; cheos de prepotencia e de cartos.
Quizás de tódalas teorías de tipo social dende Rouseau, é o Anarquismo o que persiste en ter unha visión optimista do xénero humano. Pese a ser desprestixiado hoxe en día nos círculos intelectuais desta cultura occidental por utópico, o Anarquismo segue a ser un movemento que aparece como atractivo sobre todo as capas sociais medias que ven a política actual coma unha mera comparsa ós dictados daqueles que se enriquecen sen escrúpulos a costa dos máis pobres, sobre todo no chamado terceiro mundo. Estas políticas que por un lado propoñen unha moral xudeocristiá, facendo seus tamén tódolos ideais da ilustración, están por outra banda machucando coas súas máquinas de guerra vastas rexións dos continentes chamados pobres. O famoso lema “a Deus rogando e co mazo dando” faise carne na política internacional que hoxe impera no noso planeta. O neoliberalismo, que curiosamente propón como principio a liberdade total do individuo como o fai o Anarquismo, busca no libre mercado a solución para os males da humanidade e agacha, con certa malicia, que ese libre mercado é o que propicia a venda de armas a países que, cos seus gobernos corruptos, prefiren sacrificar matando de fame a grande número da súa poboación que deixar de controlar mediante a forza a todo movemento que pretenda liberar da pobreza ós miserables. Ese mesmo neoliberalismo nos mercados occidentais dótase de mecanismos estatais para protexer os seus intereses e impón cotas á producción e á comercialización, mentres nos centros de finanzas os “ricos homes de paz” enchen os seus bandullos e van á igrexa os domingos.
Estas mesmas políticas utilizan medios de comunicación de masas que aparvan a humanidade mentres outras ideas seguen soterradas pola imposibilidade de propagarse ó seu mesmo nivel. “Pan e circo” é todo canto cómpre para que a xente esqueza o sufrimento que a maior parte da poboación mundial padece. Mentres, as súas consignas, propagadas por literatos ou intelectuais ben mantidos, seguen a desprestixiar o idealismo e a utopía como fenómenos caducos, propios da xuventude e dalgúns tolos adultos que non queren medrar.
Fronte a isto, e moitos aldraxes máis que non caberían neste pequeno discurso, os anarquistas seguen a proclamar o seu ideario, que aínda que se poda tachar de utópico, é unha reivindicación de todo aquelo que o ser humano ansía tanto individual como colectivamente: a felicidade e a irmandade de tódolos pobos da Terra na procura da supervivencia da Vida na Natureza.
Por iso o noso ideario segue a partir dunha visión de boa vontade, unha visión optimista do xénero humano e propugna:
Non son moitos puntos e somos conscientes da dificultade que entraña levalos para adiante. Que sexamos utópicos non quere dicir que sexamos parvos, pero, polo que sabemos, cousas que noutro tempo parecían irrealizables hoxe son cotiás gracias ó teimoso esforzo de moitos. Tal vez nós non vexamos logros, pero ó que si non estamos dispostos é a que os nosos fillos perdan certos principios ós que ó ser humano lle custou tanto chegar. Con esa ilusión e coa forza que nos dá sabérmonos infinitos na nosa intelixencia, loitaremos polo que ansiamos xa nas nosas pequenas vidas.
Farto quedei da relixión, da hipocresía que utiliza a mensaxe de Cristo para manter un sistema inxusto de ricos e pobres. Farto quedei do Marxismo politizado que propón dictaduras burocráticas dun Estado absoluto, farto quedei da mensaxe dun nacionalismo que brota de politizar sentimentos de apego á terra e que propón pechar ollos e sistematizar as diferencias, perpetuando non se sabe qué. Non hai autoxestión nos nacionalismos, senón poder duns poucos, chámese élite intelectual, chamese élite económica. E farto quedei de que as propagandas subtilmente publicitadas manexen a conciencia e a vida do común das persoas.
Non vou dicir aquí, que o anarquismo e os anarquistas sexamos a conciencia verdadeira da humanidade. Os homes e as mulleres ácratas son seres humanos coas súas contradiccións e os seus medos, cos seus erros e os seus acertos, coa súa habilidade e a súa ineptitude para mover o mundo. Pero o que si quero que saibades é que a nosa ideoloxía bebe nas fontes máis puras e xenerosas de todo saber humano, propón un método e un estilo no que o poder queda reducido o que emana da comunidade, das súas asembleias e acordos comunais. Non hai delegación de poder, non hai hipoteca dos nosos actos, non hai hipocrisía á hora de recoñecer os nosos erros. A vontade do pensamento anarquista mira lonxe, mira ó tempo no que o ser humano poida ser ceibe sen soportar por riba del a carga de infelicidade que un sistema xerárquico, inxusto e cruel, está hoxe en día a botarnos. Por iso, eu dende aquí, coa humildade do ignorante, non vos pido nengún voto, non vos pido que sintades tan sequera o que eu sinto, senón que recibades as miñas palabras, as escoitedes e actuedes en consecuencia.
Nin Deus, nin Patria, nin rei.
Todo por ningunha patria.
Saúde e Anarquía.
Distráeme da existencia
FONDO PENSAR,
Labra cos mesmos signos de sempre
Os sulcos do meu cerebro,
Que a vida é outra cousa.
E lévame de vagar
Por ises camiños de soños
Que agardan impacentes
Ó meu insistente lembrar.
Recolle o que ti creas a ben deixarme,
O pouso que mañá restará ou dará folgos
A esa vontade que agacha
Ruinas e orgullos eternos.
Nun lugar de Compostela do que me lembro a miudo, existen unhas galerias comerciales e no seu interior un bar recollido e atípco. Ó primeiro fora unha cafetería de moda, moito antes de que eu o frecuentara, logo cando chegamos nós, a basca, convertímolo nun refuxo de convivencía pacífica e divertida. Xógase as cartas e mantéñense conversas animadas nas noites de chuvia. Café, Alcol e porros son as drogas preferidas sen prexuizo de quen as rexeita. Pero…un día “chegou o comandante e mandou parar”, aprovouse a Lei Corcuera e veu o Xacobeo, parece ser que eramos molestos para a sociedade e de súpeto a policia foi o siareiro mais asiduo do local… “multa por aquíii, multa por aláaa, multa, multa, chachacha cha chá”. Pero non conseguiron máis que afloxarnos a todos un poco a bolsa, e algún buscavidas fudilo na miseria. O Bar pese a tódolos pronósticos segue aberto ó público, mudando de cando en vez parte da xente que o frecuenta. Vexamolo exemplo de algún dos seus máis soados siareiros:
Movia os brazos en circulo, e como avezado karateca invitaba á xente a unha loita sen violencia, mais ben un baile coreografiado. Pero non todo o mundo entendía tal convite, por iso ó Paco tiña que lles explicar ós forasteiros que non se amolaran, que o Chileno era inofensivo, e que o seu comportamento respostaba a unha ducia de cervexas frias engulidas sen compaixón.
-¿Está tolo, non?
-¡Que va!- soia respostar o Paco, con cara de chiste- O que pasa é que o rapaz é tímido e non ten outro xeito de facerse notar. Pero logo falas con el e é unha boísima persoa, moi razoable e discreta.
Outras veces o Chileno miraba fixamente para a nada ata que outra mirada se lle cruzaba coa súa. Isto mosqueaba a moitos, incapaces de manterlle a ollada insistente e infirmiza.
-¡De que vai ese tipo!¡Vouno matar!
E o Paco voltaba a sair fora da barra para calmar os ánimos do que se sentía ofendido.
-Tranquilo home, está un pouco pasado. Non lle fagas caso. Mira.- E o Paco púñase a fitar para o Chileno, que impasible lle aguantaba a mirada, ata que canso desistia en seguir co xogo-¡Ves! Non hai deus que lle poda coa mirada. Pero tranquilo que nunca se chega a mais.
Logo, o que se considerara ofendido, volvia a repetir o xogo de ollos esperando a que o Chileno dera unha mostra de humanidade, pero nada, era imposible. Había que aceptar, non sen gañas de espetarlle unhas hostias, que o tipo era o máis forte en canto a aguantar coa vista. Ninguén xamais fora rival para el, e todos ignoraban a capacidade real da súa resistencía.
Mais de un lle comentara ó Paco que o tipo ese era un incordio, que non entendía porque non o tiña posto xa na rúa. Pero o camareiro chegaba no seu saber onde non chegaban os outros. Sabía que no fondo todo o mundo admiraba ó Chileno. Pouca xente quedaba que non se lle tivera arrimado nunha noite de depresiva borracheira a contar a súas cuitas, pois o home tamén aguantaba todálas palabras, foran as que foran e así se prolongaran ata o absurdo. Parecía un confesor e en máis dunha ocasión tiñao imaxinado con colariño e sotana. Pero había unha razón que predominaba sobre todas pola que non o botaba do bar: Os cartos. E é que a parte de gastarse tódolos días unha chea deles era un reclamo publicitario que as veces daba a impresión que enchia o bar de bebedores, e ata parecía que animaba ó consumo. Uns miraban para el divertidos, outros, con mal disimulada actitude, espiaban os seus xeitos, e os que máis viñan tódolos días empeñados en arrincarlle unha palabra, en descobrir, en fin, que por tras daquela pose había alguén que falaba e ría como todo o mundo. E uns dicíanllo a outros, e os estudiantes viñan a comprobar insitu que tal persoaxe existía, que non era un persoaxe inventado. E quedaban maravillados. O que esperaban multiplicábase por cen e despertaba unha admiración inaudita. E é que non había no país outra persoa coma aquela que desplegara tal enerxia, que aguantara tanto a facha.
A Mariquiña querendo ou sen querer, nunca se soubo, aproveitábase do Chileno, acariciáballe os biceps cunha luxuria de comedia mentres o outro sen inmutarse seguía coa mirada fixa e perdida cara onde fora. Logo collíalle a man a calquera mociña inocente e leváballa canda a súa ata pousala naquela pel fina e forte. A rapaza, entre escandalizada e gustosa apartabaa rapidamente fixindo medo, e logo, ante a insistencia da Mariquiña e a impasividade do musculoso, volvíaa pousar buscando a aprobación do público que entusiasmado animabaa por ver se espertaba no inmóvil algún aceno. Todo terminaba nun rubor de silencio entre groliños fuxidios de cervexa e a mirada cómprice da Mariquiña que sempre era convidada a un tubo agradecido e áxilmente apurado.
O truco do café era moi festexado polo Madruga, empedernido bebedor de carajillos. Este sempre traia trescentas cincuenta pesetas no peto, cartos que só lle chegaban para tomar un, pois costaba dúascentas cincuenta, pero lonxe de amolarse agardaba felmente polo Cheas que acostumaba a chegar e tomar un café rápido. O Madruga apresurábase a convidalo á consumición que só lle costaba cen pesetas, o xusto que lle sobraba despois de pagar o seu. O Cheas, home xeneroso onde os haxa, correspondíalle ó envite:
-¡Gracias! ¿Tómaslle outro ou que?-dicíalle amablemente o invitado.
-Pois bueno, se insistes- contestáballe o Madruga pondo cara de pillo.
Total que o home polo precio de un e pouco máis, tódolos días tomaba tres, pois xa se sabe que en este bar á terceira sempre convida a casa.
Andado o tempo aquí seguimos, mirando como as pernas da xente atravesan e cortan a luz que entra pola fiestra, apenas se ve si chove ou si é noite, aquí no Apolo o tempo parece que se detén entre os sons melancólicos dun blues, ou tal vez da desgarrada verdade dunha rancheira.
Pacientemente estiven horas escoitando ao bo do Baltasar falar do Padre Xilberto que andaba sempre co dedo no nariz, ou das porcalladas que facía o Sereo co pito, que botaba mexadas que alcanzaban a regar catro ou cinco metros; das arrasadeiras que organizaba o Tucho nas noites de maio; das horas de estudio na sala de lectura onde o Padre Lourenzo topeneaba por riba de calquera libro. Todo fora deliberadamente esquencido para ter que vir este home a espertalo. Ademais non facía pausa. Xantamos, merendamos, ceamos, e o Baltasar seguía nas mesmas, coma se a súa vida non tivera cousa para ser contada, coma se a súa existencia xirase sempre no entorno daquel Seminario onde sufriramos a nenez.
Só detivo o seu discurso ben entrada a noite, conduciume ao seu escritorio e fíxome un papel de recomendación para o seu amigo Urreberri que dobrou e selou con moito coidado. Logo de gardalo no peto, chamou ao criado e deume as boas.
Pola mañá nin o quixen ver. O criado ofreceuse a ilo espertar pero eu impedinllo. Asegureime de levar todo o necesario para a viaxe e partín de Burgos sen a penas saber como era.
Ía deixando de lado as torres, e rememorei o meu Santiago. Anos atrás afastárame do mesmo xeito que agora facía, mirando para o ceo, vendo como as súas torres gabeaban por el ata bicalo.
Seguín o Camiño de Santiago sen maiores contratempos. Pasei por Santo Domingo dela Calzada, onde a un neno que lle tiraba coios a outro desvióuselle un e case me chimpa do cabalo. Vaia forza tiña o rapaz, aínda hoxe cando hai cambio de tempo doéme o ombreiro de mil diaños. Logo foi Nájera, leda e barulleira, de xentes moi amables que me saudaban ao pasar como se me coñeceran de sempre. Logroño, onde un cego que non o era tanto quixo roubar o meu peto no mesón onde parara a facer noite, gracias que o viu o dono e de seguida lle deu uns lampreazos. Para ser cego non corría nada mal. En Viana outra muller me saíu ao camiño co conto de ser viúva, mais eu xa estaba de sobreaviso e finxín indiferencia. Estella e logo PuenteLa Reina, onde tiven a sorte ou desgracia, quen o sabe, de atopar unha comitiva presidida polo embaixador español o Príncipe de Masserano, e en cuxo séquito viaxaban máis de cen persoas con algunhas das cales fixen boas migas. Entón quedeime con eles e cruzei os Pirineos por onde Roldán loitara cos mouros. Sen sabelo, unha xornada máis de camiño e xa estaba en Baiona procurando o salvoconduto que me había abrir ou pechar, segundo se mire, as portas da Francia.
Cando cheguei a poñerme diante do Diego de Urreberri, este, sen mirar para min, colleu das miñas mans a epístola que levaba e abriuna apresuradamente. Non dixo palabra. Sentou na cadeira e avisou cun forte asubío ao secretario que se ocupou de facerme o salvoconduto.
Ben lle vía eu na cara de moucho que tiña, que era un queicoa. Desta xente que non serve senón para ostentar unha praza e deixar que todo llo fagan sen el ter preocupación ningunha. A suntuosidade do seu traxe, o coidado esmerado das súas mans, a mirada fuxidía… incitaban a botarse a el e meterlle unhas lapadas. É unha sensación estraña a que dan certos individuos, coma se pertenceran a outra especie distinta da humana, como se a súa presencia fora unha ameaza. Non é odio, pois normalmente non se coñece ao personaxe, non é ruindade, Deus nos garde de andar pola vida con ela, é algo case máxico, que provoca unha sensación de malestar en todo o organismo, mesmo no pensamento. Recoñezo que ao saír do pazo alivieme, foi como deixar atrás un perigo e a tentación de castigar con violencia a quen non embargante me fixera un gran favor.
Non poderíamos concibir ao ser humano sen o concepto de información. Aínda se podería ir máis lonxe dicindo que non saberiamos nada de nada se non fose pola información. Se podería pensar que isto é evidente, pero, ¿cantas cousas evidentes pasan diante dos nosos ollos sen nos decatar delas?
A importancia da información, dende que andábamos nas cavernas, foi tida en conta por tódalas culturas. A súa posesión era apreciada como un ben máis, como podían ser os alimentos, ou as ferramentas para procuralos. A mesma producción destas ferramentas, por exemplo, dependía da información que se tivera acerca dos materiais para a súa elaboración, así como das técnicas para construílas. Como ben de consumo, a información era unha cousa intercambiable, e o comercio desta sempre foi importante para todos os poderes. Espías había que percorrían o Imperio Romano para dar conta dos movementos de tropas, e persoas que se dedicaban a axitar xentes con só transmitir certas informacións. No século XIX, a información, as novas que acontecían no mundo, era controlada por ingleses e franceses que posuían empresas dedicadas a este negocio. Empresas que servían aos intereses dos estados e que axudaban a estes na colonización e control de territorios ricos en materias primas.
Hoxe en día, a guerra da información podémola atopar en tódolos recunchos da nosa vida. As cadeas de televisión loitan unhas con outras por acaparar audiencias, os xornais queren dar as novas máis frescas para chegar a máis xente, e a publicidade móstranos modos de vida preceptuados que empurran ao individuo ao consumo. A información é hoxe o ben máis prezado de calquera poder.
Se analizasemos os medios de comunicación mundial, veríamos que estes pertencen a unhas poucas familias do mundo, familias que son capaces de tirar gobernos ou poñelos, de marcar as nosas preferencias no vestir ou no comer, de manipular as nosas conciencias dicíndonos o que é bo ou malo para as nosas vidas.
Certamente existe algo que se chama liberdade de expresión. Pero a expresión no é libre, porque non conta cos medios( tv., prensa,radio, etc.) para propagarse. ¿Existe algo se non sae nos medios de comunicación?
Agora está Internet, a información viaxa dun lado para outro cunha certa liberdade. Pero, se nos fixamos un pouco, veremos que as grandes empresas de sempre premen os gobernos do mundo para poñer trabas a esta circulación libre. Os portais polos que accedemos a internet pertencen a estas mesmas empresas ou senón acábanos mercando, e cada vez son máis os filtros para que chegue a nós o que queren que chegue.
A propaganda, a publicidade, cumpren ese cometido; a loita polo control da información volve a ser, como o foi sempre, o eixo sobre o que xira o poder mundial, porque por ela chégase a pusuir todo poder. Non existe pois poder sen información, de nós depende facer consumo dela sen deixarnos engaiolar. A tarefa que se lle impón ao ser humano é saber descobrir o engano para así ser máis libre e quizás máis feliz.
Non é nada novo a importancia da información, é evidente, pero conven non esquencer que a súa importancia radica en que representa un elemento vital para o ser humano, agora máis que sempre.
Tenra infancia
vellez prematura
niño seguro
de inclemencias e medos.
Lisca e refuga
pesa e despesa
a dor dos cartos
que a tantos ofende.
Tenra infancia
vellez prematura
pecha os ollos
e escoita
como ruxen feros
os teus soños.
¿Que carallo querería dicir o tipo aquel co da mosca dentro da botella? As gafas deixaban ver os seus ollos pequenos de reprimido pensador, era mestre de instituto e debía crerse pouco menos que Hegel. A mosca na botella. A mosca na botella era el, revoloteando ó redor do vidro, intentando vivir no mundo e baendo sempre coa súa propia face, coa súa cara de moucho reprimido, si reprimido, non me cansarei de chamarllo, reprimido no seu pensamento superior e cunha linguaxe privada que non o deixaba comunicarse cos demais. O seu talante non era Kafquiano senón esperpéntico, digno persoaxe chepudo dunha novela de Valle-Inclán. E miraba para min, o moi cabrón, cun riptus de paternalismo que me chamaba inbécil, incapacitado, minusválido de pensamento. E eu imaxinábame collendoo pola gorxa, apretandolle a noz con pracer. ¿De que me serviu falar e falar, tremar, odiar, sentirme empequenecido, humillado diante de aquel insecto repulsivo?. Quixerao ver eu a el na miña situación, co corazón latindo a mil, suándome as mas e as sens, trabándoseme a lingua no padal e o pensamento buscando a memoria que coma sempre fuxe cando hai compromiso. Quixerao ver eu ganduxando un discurso comprensible e aceptable sen crebárselle a voz, sen pestañexar sequera. Imbécil, acaso non era humano aquel ser que sorindo esfaragullaba o meu esforzo. Se cadra pensaba que eu non miraba como pracenteiramente desfrutaba da miña ridiculez, pero el non sabía que eu sabía del o que só a súa esposa sabía, que cando chegaba polas noites á casa fracasaba unha e outra vez nos seus deberes conxugais e chorando pechábase no baño para masturbarse sen piedade e logo soñaba con ser un grande filósofo, o artífice do sistema que habería de revolucionalo pensamento. A eterna pregunta era sempre a mesma: ¿Como ía el pensar nada orixinal se ó único que podía facer era repetir coma un papagaio o discurso doutros autores? Porque el dominaba a historia do pensamento, aquilo que a tradición lle insinara, pero a súa autonomía no pensar só se proxectaba na man direita para machacar un membro rugoso e flácido.
Ó meu carón quedaba Burgos, e eu non coñecera máis que de lonxe as súas altas torres. Doíanme as pernas e os cadrís e o padal semellaba seco por máis líquido que lle metera. O curto treito que me separaba da cidade funno facendo a modo ata ir parar a unha ponte pola que se supuña que se entraba á cidade. Coma se me estivera agardando, un crego chamou por min, polo meu nome e apelido: “¡Xosé, Xosé Fernández Caamaño!”.
Tratábse dun tal Baltasar Cienfuegos. Foramos compañeiros no Seminario, era unha boa persoa mais un poco prosmeiro. Eu mantivera algo de amizade co home, porque o resto dos seminaristas renegaban del coma do demo.
O Baltasar tiña aspecto de mazaroco, cuns ollos simples, como de rata. O seu bandullo nin minguara nin medrara cos anos, e a voz, afrautada , seguíalle a contrastar co seu aspecto forte e rudo. Lembro que era do gusto de moitos compañeiros burlarse deste tipo de voz, mesmo diante del, ao que el replicaba se non se estarían a rir de Deus, pois el fora quen o dotara de semellante ton. Nunca cambiaba de argumento, o que aínda facía rir máis ós argalláns e espectadores. Eu, en varias ocasións, non podendo aturar semellante babecada, defendérao e gañoume aprezo. Estaba decote a regalarme cousas: algún libro das escrituras forrado en coiro, un crucifixo de prata, un trompo coa punta de ferreiro e máis cousas que agora non lembro.
Baixei do cabalo campaneándome, e case caigo de fuciños diante do meu amigo que termou de min. Preguntoume que diaños me pasaba e eu sen tempo a reflexionar púxenme a mentir coma un condenado. Volvín recorrer ao meu xa fantástico amigo Quevedo de Quintana. Dirixíame a París por mandato deste cando, chegando a Burgos non había máis ca unhas horas, fora atacado por uns foraxidos que despois de roubarme ameazáronme con quitarme a vida. Eu, aproveitando un descoido montei no cabalo e dei en galopar o máis que deu a besta. Como consecuencia dese infortunio perdera todos os cartos e a epístola que levaba, mais tanto tiña porque a sabía de memoria.
Acabei de meterlle o calote e o home quedou pensativo por un intre ata que curioso quixo saber se non me roubaran o salvoconduto para ir ata París, xa que tal como andaban as cousas sen un pase era difícil viaxar polo país veciño. Botándolle unha boa dose de sangue frío, finxín cachearme e respondín que efectivamente, que coa epístola ía adxunto o salvoconduto, e que non sabía como ía facer agora. Lonxe de se amolar o meu amigo botoume a man polos ombreiros e susurroume con voz lene e coidada que non me afrixira, que el tiña un amigo en Baiona, un tal Diego de Urreberri, que me faría un, así como tamén me emprestaría algúns cartos para que puidera continuar viaxe. De todos os xeitos iso tería que ser ao día seguinte pois tíñao que acompañar á súa casa, que era a dos seus pais xa falecidos, e alí pasarmos o día repasando vellos tempos.
Non quixera enredarvos cos detalles aquel día. Só hei dicir que era el o único que falaba. Eu, coa testa apoiada nunha man finxía atendelo.
O meu amigo Nicolás non fora apresado por bruxería e moito menos polo asasinato do xuíz aquel de Ponferrada, senón por andar a recabar datos para a Enciclopedia que se viña de publicar había anos na Francia. Eu non entendía como o meu frade non me dera conta de tal ocupación e pensei sen máis, coma xustificación, que mo agachara para non complicarme en ningún asunto .
Cando collín camiño enchín os pulmóns cun gran grolo de aire e esporeei o cabalo como se me fose topar co Nicolás á volta da primeira curva. Levaba renovada a alma que me impulsaba ao descoñecido, que bulía por me mostrar máis mundo, como se non houbera parada posible.
A noite caía cando vin ao lonxe as torres da catedral de Burgos, que, como as de Santiago, bicaban o ceo e recordábanlles ós homes o pouco que eran sen a magnificencia divina. Eu ía entretido na súa contemplación cando o cabalo foi detido por unha muller duns trinta e moitos anos.
Era viúva e daba pousada para unha noite, cun bo prezo que variaba dependendo do que elexira para cear ou almorzar. Realmente non dubidei nin un chisco en declararlle as ganas que tiña de facer noite; ela, aledada, sen soltar as rendas, deu volta e conduciu o meu cabalo por un camiño que se adentraba nun casar onde un vello debullaba chícharos un pouco apurado pola noitiña que xa entraba. Parou a besta nunha das casas do lugar que non parecía nin pobre nin rica, fíxome apear, e atou o cabalo nun cancelo que había a carón da casa e que daba paso a un corredor que ía ata a traseira. Por alí entramos. Cuberto cunha parra, o patio daba ao doutras casas onde xa alumeaba algún candil. Ela ensinoume un cortelliño onde metería o cabalo, e pasamos á cociña onde unha vella, súa sogra, preparaba unhas empanadas cheas de chourizo das que non lembro o nome. Unha lareira, o forno ao outro extremo e unha alacena chea de cruces e santos, limitaban a estancia; unha mesa baixa con varias cadeiras, todas diferentes, facían o centro. Alí, na máis cómoda, sentei o meu traseiro mentres a muller ía e viña e a vella seguiu a facer nas súas cousas.
Lucía, que así se chamaba, apareceu logo traendo un sorriso. Nas súas mans viña un vaso e unha xerra de viño, que logo resultou ser rexo e aventureiro. Moi servicial escanciou o mosto sen apartar os seus ollos dos meus. Eu, como se a vella fora unha pantasma, fitaba os xeitos da Lucía . Unha campá deu O Anxelus e a vella retirouse a orar, aclarou que lle gustaría facelo comigo pero que estaba moi cansa e ía para o leito repousar os seus ósos. Eu contesteille que fora, que Deus habíallo agradecer igual. Alí mesmo, dando corda ós instintos máis animais, fíxenlle o amor a Lucía, por riba da mesa, con olor a viño e graxa dos chourizos.
Fiquei na súa pensión catro ou cinco días ata que gastei todos os cartos. Pediume que non marchara, que se era por cartos ela mos procuraría, que eu non tiña de que preocuparme. Non estaba eu por escoitala. Apenas tiña fame, e ao meu rostro amarelado só lle facía ilusión escapar daquela muller que lle comera os folgos.
-Dame un bico con lingua- soia dicirlle con impaciencia, coma se estivera ansiosa de catar a humidade fresca e suave da súa boca.
-Non teñas presa – contestaba el pausadamente, queréndolle dar ó feito unha cirimonia ortodoxa- deixa que me lave as mans e me peitee, estou moi feo.
-Non sexas parvo, a min góstasme como estás- e mirabao con desexo, palpandolle o cú mentres se retiraba ó aseo, seguindoo ata porse diante do espello.
-Estoume facendo vello. Mira que chea de enrugas me sairon ó redor dos ollos. ¿De veras sígote atraendo?- marmuraba tristeiramente mentres, comtemplándose, tusaba o bigode con paciencia- Isto xa non é o que era.- ¿Lembras cando o facíamos a todas horas?
-Podemos facelo agora, a min apetéceme- Laricaba ela como se chorara.
-Pero estou feísimo- insistia el.
-Xa che dixen que a min éme igual.
-¿Ves? Estas recoñecendo que estou feo- recalcaba el con tristeza.
-Non dixen iso- desculpábase ela cansinamente.
-Si que o dixeches, xa non che gusto, recoñeceo, calquera día me deixas por un deses pelandruscos que hai na túa oficina.- parecía que lle ían caer as bagoas porque os ollos cintileban coma un mar de estrelas.
-Veña, home, non te me poñas así, parece mentira que penses a estas alturas en estas cousas. ¿Non confias en min?
E a muller quedou coa palabra na boca mentres o home fuxía cara a soedade do cuarto escuro. Xa non tiña gañas de peitearse, nen de recortar o bigode, nin de barbearse aqueles pelos da cara que tanto a mancaban.
-Deixame en paz- berroulle dende a cama- Só me queres para iso, non che importo nada, e ademais xa me fixeches doer a testa.
Toda a vida mirándonos o ombrigo. ¿Non somos capaces por máis que queiramos de sair de fora de nós mesmos?
Un día atrevinme a ler un xornal póndome no pelexo dun reaccinario de dereitas:”¡Hostias-dixen para min- como che cambia o mundo!-E seguindo na súa pel matinei- A moral patas arriba, xa non hai ética nin estética coma as de antes: exemplarizantes, serias, ríxidas e inflexibles.”
De súpeto dinme de conta de que un reaccionario é unha persoa romántica, que ten morriña daquel tempo no que as historias dos avós estaban concibidas para meter medo, para que os nenos non deran a vara á hora da sesta, para que non preguntaran cousas que non había xeito de expricar pola propia pobreza do pensamento. Dinme de conta de que un reaccionario non é máis ca unha caricatura, unha copia deses modais que por aburrimento ou por nugalla o ser humano non foi quen de mudar, un persoaxe que converte a ignorancia en dogma de fe, en esquema para dirixir a súa vida. E como resulta que proveñen da estirpe do poder, herdanza sanguinea ou contaxiada, amolan todo aquelo que cae baixo o seu influxo e tratan de aconchegalo á súa ignorancia:”Nada ten que cambiar agás o cambio mesmo”. E dicir, todo aquelo que incomode ó seu mundo, o seu pechado e insípido mundo.
A relixión, neste contexto, non é para el a busca de deus, senón tradición que pon orde e alivia o esforzo da razón para entender o mundo. A relixión convértese logo no ombrigo ó que mira con próspera compracencia.
Sen querer ou querendo,que non o sei, funme decatando de que todos os que miramos para o nosos ombrigos facemos deles unha especie de relixión, e aínda crendonos da esquerda máis progresista non somos máis que uns pobres reaccionarios.
“Reaccionar contra a reacción”, compre dicir; pero como non ergamos a vista do noso propio bandullo, a marea(máis negra ca do Prestige) afogará calquera esperanza, e sen esperanza só ficará o pensamento único.
Difícil empezar a soñar
cando non durmimos,
os ollos fican abertos
e son xoguetes consentidos.
Xa só ven imaxes
nos universos perseguidos,
de brancura, de rimas, de poemas,
nestes de tinta trazos tecidos.
O nacionalismo, coma ideoloxía, non é outra cousa que a politización dos sentimentos. Penso que vivir nun lugar concreto e asumir a súa problematicidade nada ten que ver co nacionalismo. O nacionalismo, como tal ideoloxía, nace nas clases burguesas de finais do século XIX, é unha resposta ó poder centralizado nas grandes metrópoles, e é a loita do pequeno capital local contra as vantaxes do gran capital que, instalado neses centros de poder, mantén estructuras de dominación supranacionais. Poderiamos facer unha análise histórica de como e porqué xurden estas ideas, dos factores idiomáticos e de producción económica, que impulsan a certos políticos a estableceren as súas diferencias coas rexións limítrofes, da débeda histórica etc. Pero todo este estudio penso que non nos corresponde a nós facelo.
Estou de acordo co compañeiro Eliseo Fernández en que o movemento anarquista non debe ser alleo á problemática local, allearse dela, pondo como escusa un certo internacionalismo, é pouco máis que un sinsentido. Agora, confundir o interese polos problemas da miña vila, das súas xentes, dos compañeiros e habitantes dun espacio que comparte moitas cousas, entre elas a lingua, digo, confundir iso co que significa o nacionalismo coma ideoloxía paréceme preocúpante. ¿Porqué? Pois por que o nacionalismo só busca a instauración dun estado, dunha máquina de poder dirixida por uns poucos, e da que debemos desconfiar coma desconfiamos de calquera que fai valer os intereses dunha minoría sobre os da maioría.
Como anarquistas teremos que vivir ó día a día de todo o que acontece, non só no noso mundo máis próximo, que tamén, e con especial atención, senón en toda a orbe terrestre, pero penso que deberíamos estar atentos precisamente a esta politización dos sentimentos que non busca máis que mobilizar á xente en pro de intereses que non sempre están demasiado claros. Dende logo que diferencio o nacionalismo de esquerdas do de dereitas, pero o que non podemos esquecer é, que ás veces e en deteminadas coxunturas, a concepción de esquerda e dereita queda desdebuxada en aras dun interese nacional. E non vos esquecer de que a dereita tradicional, que é sempre nacionalista, endexamais regalou algo a cambio de nada.
Cada un é moi libre de defender o que cre defendible, pero non mixturemos as cousas; os nacionalistas que defendan os intereses que queiran, nós, os anarquistas, bastante temos con defendermonos da opresión que, veña de onde veña, sempre nos amola.
Paco Rubinos
Caeron as follas
dun outono estercado
de desolación e morte erma.
O sol, moi baixo xa,
pouco quenta o corpo
e convida ó alcol, fel sustituto.
Todo isto pasa no mundo
mentres a sabiduría dun que se foi
serve de ferramenta
para que un aínda non perda
o seu cómico orgullo.
A sabidoría dun que se foi
hai tantos anos…
Se hoxe, nos soños, ves buscarme
non haberá viño dabondo
para calmar esa sede fera,
e coma sempre, eterna.
A Agapito, ademais de matemáticas ensinoume a ser máis humano.
Entre os piñeiros un cheiro a herba seca, raiolas de sol que mancaban a cabeza, a líbido disparada, como se podía agardar da idade que profesábamos. E digo profesábamos, porque non só posuíamos a idade, senón que nos onorgullecíamos dela. Entre os piñeiros, por trás dunha silveira, estaba o pastor coa Vacariza. Ela xemía e el saloucaba, coma un can sedento. Nós, agachados, caladiños, e co afán de non perder detalle, fitabamos todo canto nos amosaba o que estaba a suceder por trás daquela silveira. Cando volvín a testa, o Pedriño xa esta a machacar o nabo coa mirada perdida nalgures, o Luis, co queixo desencaixado, díxolle que parara, que co ruido que facía coa man ía poñer en alerta á rapaza. Foi igual, de pouco valeu a cara de xeño que lle puxo, el xa saloucaba á par do Pastor. Ela ceibou un riso e díxolle a el graciosamente que parecía que tiña un orgasmo en estereo, que lle encantaba esa resonancia, que por favor lle dixera ós seus amigos que sairan da agachadela que xa abondaba, e que deixara de facer o parvo que xa se lle afrouxara o pito había un anaco. Tamén nós escoitaramos a súas palabaras, nembargantes esperamos a que o Pastor nos dese aviso. E así foi como nos arrimamos ós dous amantes. “¡ Veña!” dixo ela, “ ídevos espindo que vou empezar por ti” sinalando ó Pedriño. Pero claro, o Pedriño viña de meneala e non se lle levantou, logo tocoume a min e creo que cumplín axeitadamente, ou eso me pareceu pois era a primeira vez que o facía e non sabía de nada, pero o que trunfou de verdade foi o Luis, que coa súa gran verga erguida, como aquel faro de Hércules que eu fora visitar coa familia á Coruña, botouse por riba da Vacariza e comezou a berrar con carraxe. O Luis facía flexións coma cando estaba na clase de ximnasia, coa vista dirixida ó cabo do mundo metía e sacaba, a rapaza, cos ollos pechados, tiña un riso de placer inmenso. Como tardaban en acabar, puxémonos a xugar ó subastado cunhas cartas que levaba o pastor, claro que el gañou, pois ó final díxonos que tódalas copas estaban marcadas, que nelas limpara o pito na antepenúltima corrida, dando a entender que a última fora había un pouco, bueno un pouco non, pois o Luis xa levaba unhas dúas horas montando na moza. Aquelo parecía que non ía terminar nunca, de nada valeu decirlle entre todos que acabara, que xa era noite e que o sol xa se puxera había moito. El, entre afogos, contestou que o deixaramos en paz, que liscásemos se queriamos, que tiña que acabar fose coma fose. E alí ficou mentres nós lle axudamos o Pastor a levar as pericas cara a casa.
O día seguinte o Luis parecía un pavo real, rañou na entreperna e mirounos cun orgullo altivo:
-Chavales moito tedes que aprender nesta vida.
Foi o último que lle escoitamos dicir.
Ao día seguinte, a nai levouno ao médico e o seguinte interno para un seminario da capital. Andado o tempo foi cura e dín que anda pola África adiante, a saber a cantas feligresas terá xa namoradas.
Nunca lle puxera letras a ninguén. Mais confeso que cando chegou a hora non se me deu mal. O castelán non era alleo a min e dominaba tanto a escrita como a fala. Tamén quixen dar un pouco latín, contas e algo de historia natural na que me fun poñendo ao día nuns libros que para o caso fóranme prestados polo Don Francisco.
Os días pasaban de vagar, e os nenos ían repetindo as leccións aplicándose ben. Xa se decataran de que a escola librábaos de ter que andar nos traballos do campo, cousa que parecía non lles agradar moito. Sete escolantes tiven ese ano, contando ao Lisardiño , que era o mellor estudiante. Ó chegar a primavera viñeron cinco máis mandados dende Sasamón que distaba como media legua do castelo. No inverno non só adiquei as miñas forzas a ensinar senón que fun penetrando no mundo da lectura, e horas pasaba lendo clásicos mentres os rapaces facían tarefas que eu lles poñía e nas que os mantiña ocupados. Outras veces cando o tempo era bo, saía con eles a pasear polos campos e explicáballes os movementos do sol, da lúa, do cambio das estacións, leccións nas que quizais aprendera eu máis ca eles, pois manifestaban o que eu antes devorara nos libros e axilizábanme a mente dándome a coñecer o que retiñan os meus miolos e o que non, tendo moitas veces que voltar ós libros para despexar non poucas dúbidas.
Á luz deste vivir cultivándome, os problemas que tanto me atormentaran volvíanse insignificantes, pero non os esquencía. Seguían as grandes preguntas a bulir todos os días na miña testa e non trataba de tornalas de min, senón, moi á contra, tentaba teorizalas ata que ficaba durmido. Eran, foron e serán sempre para min os últimos pensamentos ós que dedico a fin do día.
Por varios anos quedei alí. O pobre cuarto encheuse de cousas ata abandonar a súa primeira fasquía tristeira e deprimente. Pronto se construíron os bancos e o meu escritorio, acompañado dunha cadeira de castiñeiro rexa e sólida. As paredes cubríronse de mapas, o grande crucifixo xa non ficaba só e os máis avanzados dos nenos lían textos manuscritos que eu mesmo compuña co fin de ensinarlles novas palabras. Todo semellaba en perfecta orde e os días repetían a rutina excepto nas horas do meu estudio, onde eu sempre estaba a descubrir pensamentos novos. Orientaba o tempo para o meu proveito, e en efecto que o ver medrar os cativos, non fisicamente senón intelectualmente, producía en min unha grande satisfacción persoal.
Os nenos facíanseme canciños ben domados ós que eu podía mover ao meu antollo, e por veces esta sensación de poder dábame arrepíos e facíame prender na fala cando explicaba algunha lección comprometida. Eu nomeaba comprometidos todos aqueles saberes nos que os sentimentos xogaban unha parte importante no seu desenvolvemento: ensinando sobre todo a igualdade cristiá dos homes ante Deus. Neses momentos parecía mesmo que traicioaba a relixión, e un sentimento de culpa mais tamén de xustiza, soaba nas miñas verbas.. Ás veces, sorprendíame lembrando conversas que mantivera anos atrás co Don Cibrán, co Frei Nicolás, e repetíalles ós alumnos as súas palabras integramente, sen esquencer punto nin coma, como se tan sabios pensamentos fosen meus, ou en todo caso dunha altísima e honorabilísima personalidade moral daqueles tempos.
Foi nunha mañá ben soleada do mes de xaneiro, aínda o xeo pingaba no alar dos tellados, cando apareceu aquel camiñante. Ó primeiro pensei nun peregrino dos que ían a Compostela, logo puiden comprobar que era un frade e por máis escolapio. Pasou por onda min e saudoume, parándose como se me quixera demandar algo. A súa voz evocaba aquela que me deleitara nos paseos de Oseira, o seu acento era francés mais soaba un pouco afrautado en comparanza co do meu amigo Frei Nicolás. Aquela fala trouxo arrecendos doutros tempos que eu gardaba con agarimo. Non tiven forzas para non convidalo a pasar á miña estancia e ofertalo cunha boa cunca de leite de cabra.
O home informoume de todo canto acontecera en Francia nos últimos anos. Daquel novo xeneral, Napoleón Bonaparte, que se fixera co poder. Eu, atento, escoitaba as novas e dentro de min gardaba a pregunta que, dende velo, loitaba por me saír ós beizos: ¿E logo non coñecería por casualidade a un frade da súa orde e do seu país chamado Nicolás de Brochón?
Efectivamente que o coñecía. Anos atrás caera preso por andar recopilando datos sobre xeografía e costumes para un traballo da Enciclopedia. A nova provocou unha febre húmida que inundou a miña fronte. ¿Por que non me tería confiado Frei Nicolás a súa ocupación? ¿Quizais era un segredo e preferiu agochalo? Contoume que fora liberado polo mesmo Floridablanca a instancias da Embaixada francesa en Madrid e fora deportado ao seu país onde lle perderan a pista mesmo os seus superiores. Aínda que el coidaba que andaba por Chambery, que lle dera novas del un deputado da Corte co que se atopara nun figón da Provenza non había máis dun mes.
Non pasaron máis ca uns segundos de partir o frade ,do que non lembro o nome, e eu xa estaba onda o Don Francisco explicándolle as doenzas que aflixían á miña nai, polo que debía como bo fillo ir darlle agarimos e axudala nas desditadas horas. Por un intre, artellando a mentira, sentín realmente que a miña nai non andaba ben da saúde e viñérome ganas de trousar, sentimento que aínda fixo máis crible o meu embuste ante o cabaleiro que me deu a súa benzón e instoume a saír sen apremio. Non fixen outra cousa que mandar enselar un cabalo e darlle instrucións ao Lisardiño, que como alumno avezado ficou ao cargo da escola. Non sei se non se estrañarían de que eu en vez de tomar cara a León puxera rumbo a Burgos. A verdade é que non me molestei en finxir, estaba seguro que non voltaría a velos.
Nada hai máis irracional que levar sempre a razón. A razón é algo peculiar do ser humano, un “non se sabe que” que todos sabemos. Quizá sexa unha ferramenta do noso intelecto que nos axuda a darlle sentido ó noso desenvolvemento natural, pode ser o mero cálculo, e, dependendo do filósofo, pode ser interpretada de diversos xeitos, incluído o de non existir sequera. Gustaríame distinguir dúas acepcións do termo “razón”; por un lado aquela que me atinxe a min como individuo: persoal, intransferible e íntima; e aquela que comparto cos demais: esa razón pública que elabora o discurso e que me permite comunicar certos estados de ánimo e de in-formación. E utilizo o verbo “gustar” porque esta dicotomía, que a primeira vista se impón como axeitada á hora de enfrontar ó problema da razón, non é, unha vez que afondamos nel, consistente co que a razón mesma nos sinala.
Cando penso no que é a miña razón, aquela que describín antes como persoal, non podo desligala da razón pública, da discursiva, en tanto que a obxectividade, a busca dese sentido que faga posible a comunicación, convértese en premisa fundamental ou principio do seu uso. A Razón só se me mostra coma tal cando penso que ha ser entendida, que ha ser recoñecida: aí se dilúe o problema dese dualismo que se impón como obvio.
A razón deste xeito entendida é unha construcción metodolóxica, un puro esquema que se reforza por e para os “outros”, unha construcción na que se vai dotando de sentido ese “eu”, que busca autoafirmarse no recoñecemeto que percibe dos demais. Non hai pois razón se non hai construcción indvidual discursiva, comunicativa, e os argumentos por ela elaborados serán menos comunicativos se no esquema que ela é idividualmente se ignora o recoñecemeto dos “outros”.
Seguro que a máis de un lle doeu ollar como ante tesis ou argumentos por el expresados, o seu interlocutor respostaba con incoerencias, no sentido de non entender ben o que un lle quería dicir. O feito da comunicación ten moito que ver coa razón, por iso compre construir unha razón entre tod@s, un esquema xeral que permita saber o que queremos e sobre todo o que dicimos. A razón, é verdade, usámola, pero nunca a posuimos. A razón é cousa de todos, outra cousa é que se nos entenda.
Á pregunta de ¿quen leva a Razón? Só nos restaría por respostar que tod@s, no momento que haxa un individuo ou un grupo que se arrogue a súa posesión, debémosnos dar por fodidos.
Por outro lado é moi humano pensar que, polo menos, algunhas veces a temos.
Raiola verde
corazón,
venme buscar á noite.
Cólleme da man
e lúceme entre as máis fermosas cores.
Paseemos na túa luxosa limusina
e coa fiestra de opaco cristal baixada
asomemos a testa
para espertar a vivos e mortos.
Eiche aprender un berro novo,
un son que niguén coñece,
e cando todos asombrados
se contaxien da nosa maxia
fuxiremos a camulo das nubes
ata esquencernos da eternidade.
O Anxo baixou á Terra, levaba un laúde no seu colo, viña coma levitando e reparou en que centos de humanos miraban para el cun cómico aceno de sorpresa.
-¿Que? -dixo cando parecía espertar do seu letargo, pero sen abrir os ollos que ata daquela estiveran pechados- ¿Nunca vistes a unha creatura divina?
O rebumbio da rúa parou, ninguén tivo azos para lle respostar.
-Pero….¿É así como recibides a un anxo do ceo? Se Deus me di isto non veño. O Innomeable mandoume para axudarvos contra toda esa chusma de descridos e arrogantes embaucadores que vos atan coas súas máxias ós receptores de televisión. Mandoume para que castigue a tódolos que con reprobables mañas ensucian as vosas conciencias e alimentan os vosos vicios. Mandoume para que mire polos puros de corazón que reciben educación pecaminosa, si, os nenos, eses seres tenros e sinxelos que han ser a semente do futuro….
A palabra futuro resoou nos grandes edificios mentres un ateo dobraba a esquina:
-¿Quen dixo futuro? ¿Acaso non sabe que non existe tal cousa?
-¿Quen es ti que interrompes o meu anuncio, non serás un deses manipuladores de almas? -increpou o Anxo dende as alturas.
-¿Que manipuladores? -contestou o ateo.
– Fala dos famosos da televisión, dos presentadores e esa xente, xa sabes …-Atreveuse a aclarar un homiño medroso con voz lene.
– Quita, quita, senón fora ateo diría que deus me ceibe de todos eses carroñeiros.
– Pero ti home ¿e que aínda non cres despois de verme?
– ¿E ti quen es oh?
– Son o Anxo de Deus.
– ¡Si home, si…!
-¿E logo como pensas que me sosteño así, no aire?
– Estarás enganchado con algo, ¿eu que sei? Pero tes razón, non vexo cable por ningures. ¿Coma o fas?
-Non che estou dicindo que é Deus quen me dá poder para voar.
-Tamén se só che dá iso ben pouco che dá -o ateo poñíase burlón.
– Non blasfemes -dixo cabreado o Anxo
– Que blasfemia nin que hostias: ¿Vasme ti a dicir a min o que teño que falar? Non, se xa te me estás parecendo a eses contra dos que tanto despotricas. Non hai deus, e ti serás o que queiras, pero non me toques os collóns que veño fodido.
– ¿E logo en que te baseas para dicir que Deus, o noso Señor, o Innomeable, non existe? -Suavizou o Anxo as verbas como queréndose encher de paciencia.
– Pois a primeira cousa é que nunca o vin.
– E como o ías ver se El non ten rostro, nin corpo. El é tódolos rostros e tódolos corpos.
– Máis o meu favor, ¿quen é logo, unha onda de son, unha luz, un raio gamma ou beta ou xi?
– Non te mofes pecador ou terei que amolarte -dixo o Anxo con voz firme.
-Anda baixa de aí e non me veñas con caralladas que teño presa, o traballo espera pero o xefe non, non sexa que me bote.
O ateo quixo seguir o camiño que levaba e non ben o colleu parou, virou as costas e mirou para o anxo.
– Por certo…¿Ti que anuncias?
– A Deus. Eu son a Anunciación. -respondeu desairado o Anxo.
O Ateo ollou para o ceo e voltando a retomar o andar pensou con cabreo:
“Parece que a iglesia estase poñendo ó día nisto da publicidade, claro que cos cartos que move e deus do seu lado, xa pode”.
Mentiu cando dixo que ía traballar. Non sabía por que, quiza fora un vicio social, odiaba dicir que estaba no paro. Por iso cando tiña oportunidade, xeralmente entre descoñecidos, presumia de andar sempre ocupado cos problemas do traballo, e adoitaba maltratar a ese xefe ficticio retratandoo coma un tirano, coma un energúmeno, en fin, coma el supuña que debía ser todo patrón. O Ateo pasaba o día no Apolo, un bar do ensanche fundido nunhas galerías comerciais que noutro tempo tiveran moita sona por ser o lugar elexido polos estudiantes para andar de esmorga. Aquel bar de luz baixa e música alta era centro de reunións de todo tipo. Calquera podía chegar e atopar naquel lugar soños frustrados, grandes proxectos, cabreos xustificados, liortas que se paraban cunha invitación a cervexa, pero ante todo, comunicación, absurda ás veces, intelixente outras. Calquera en poucos minutos podíase sentir coma na súa casa dando renda solta as súas obsesións, ós seus barrenes. A intolerancía só agromaba como indiferencia, e a tolerancia festexábase con estrondo de risos e o mexo silandeiro do grifo da cervexa. O Ateo, amaba ó Apolo, e coma non cría en deus, cría no bar como o único lugar de redención posible, redención existencial feita do home para o home. Aquel día entrou coa fronte alta:
-¿Sabedes o que acabo de atopar na rúa? -dixo, dirixíndose ó Farruco, propietario e camareiro do local, e ó Puma, un siareiro dos que tiñan callo no cu de non erguerse xamais do seu taburete mais que para festexar un gol ou ir mexar.
– Pois non -contestou o Farruco, mentres ó Puma lle fuxia un arrouto pola gorxa.
– A un anxo anunciando non sei que.
Os dous quedaron calados. Despois de todo cousas piores se vían no Apolo tódolos días.
– Pero…¿Non tedes curiosidade por saber como era? -insistiu o Ateo.
– Sería como tódolos anxos -contestou con ironía o Puma.
Collendo o periódico, o Ateo, sentouse e pediu un café con gotas. Para que ía el perder o tempo en explicar algo que non lle interesaba a ninguén. E con cara de resignación mergullouse na lectura do diario.
A aquelas horas entraba no bar unha luz amarela, de sol morrendo, aquel raíño que daba no espello e se lle pousaba no ollo impedíalle a lectura pero daba un pracer inmenso. Pechando a pálpebra, sentía como unha masaxe doce e quente adormecía o seu pensamento. O Ateo como home de ciencia sabía da rotación do sol, por iso froito da súa experiencia adoptara por costume ir cambiando de mesa a medida que andaba o ano, na procura daquel raíño que só por uns minutos invadía certos recunchos do bar. Uns chamábanlle tolo, outros nin caso lle facían.
– ¡Me cago en dios! -exclamou o Trompas, interrompendo a quietude do ambente- Como me volvas a poñer o café fervendo vaicho pagar María Santísima.
– Perdoa -replicou o Farruco- pero se non está quente xa me dirás como carallo cho preparo.
– Pero.. ¡foder!… podelo cortar co leite morno ¿non?
– O que ti queiras, machiño. Como se lle queres unha pedra de xeo.
O Ateo no se dera conta de que o Anxo seguírao ata o bar, baixo o aspecto dun “pés negros”. Tal vez vira nel unha ánima que gañar para o grande exército do ceo, tal vez o seu ego de ser celestial fora ofendido pola incredulidade daquel personaxe. O caso foi que o seguiu ata dentro e que o vixilou un bo cacho mentres este aproveitaba aquel sol miudo. Nisto, canso de agardar non se sabe qué, elevouse do chan e abriu os brazos en cruz tal como lle ensinaran na E.A.A.(Escola de Anxos e Aparecidos):
– ¡Queridos pecadores, producto do azar topei con ese ateo que me conduciu a este antro de perdición e vicio! ¡Eu veño a redimirvos coa palabra de Deus e a axuda da Providencia Divina!
– ¡Coño, pero si é o tipo do que vos falei! -exclamou o Ateo perplexo.- ¿Vedes o que vos dicía? ¡É capaz de levitar!
– ¡Outro redentor non, por favor! -dixo o Farruco, torcendo o bico coma se estivera canso de enfrontarse a cotío con feitos dese tipo.
– ¡Como!¿Acaso xa veu algún outro anxo por aquí? -apresurouse a increpar perplexo o ser divino.
– Si, -contestoulle o Puma- e sempre rematades por pedir algo.
– Eu non veño a pedir máis nada que vos xuntedes cos xustos e bos de corazón.
– ¡Dámonos por fodidos entón! -bromeou o Trompas.
– ¡Nos meus cincocentos anos de vida anxelical xamais vin tal descaro…!
– Mira chaval -falou o Farruco- que veñas por aquí, ó quente, que non tomes nada, que non coñezcas o que é o xabrón, pase. Pero non nos veñas con hostias e relixións que non estamos para aturar a calquera.
-¡Arderedes todos no lume eterno! ¡E logo xa non haberá perdón! ¡Reflexionade!
Pero o Anxo non sabía que Deus tamén “paraba” polo Apolo, que acostumaba tomar a forma de humano, e no ambiente era coñecido por Oscar; de súpeto apareceu pola porta coma un home máis pois non lle gustaba dar o “cante”. O Anxo, fiel ó seu adestramento celestial recoñeceuno e quedou mudo. O Oscar, ou Deus, ou coma queiramos chamarlle, colleuno pola perneira do pantalón e volvéndoo poñer no chan faloulle á orella, baixiño:
– Estou ata os collóns dos listiños que van pola súa conta. ¿Para que foche enviado, eh? Non, non me contestes e larga de aquí se non queres acabar de anxo da garda do Rappel.
O Anxo púxose vermello coma un semáforo e saiu por onde entrara, amoucado e avergoñado, escoitando os risos dos que quedaban dentro. Logo sentiu falar a Deus que era chamado Oscar:
– Seica vos veñen redimir, ¿non si?. O malo é que se cumple coa súa teima déixame sen puntos para a partida. E falando de partida, xa que estamos catro..¿dominó ou mus?
– ¡Dominó! -contestaron os tres siareiros a un tempo.
Instintivamente o Farruco colocou a caixiña coas fichas por riba do mostrador que pronto foi retirada polo Puma. Os tres homes e Deus, ou Oscar, ou coma lle queiramos chamar, sentaron á mesa e principiaron o xogo sen dilación. Entre bromas e chismes escoitouse a voz deste último dicir:
– Como para que se lle ocorra dicir a alguén que por aquí non vén nin deus. E logo eu ¿que? Que mando nos anxos coma ninguén.
Amenceu o día no que o dono do castelo soubo da miña existencia. Don Francisco era home de costumes vellas e moi tranquilo, cando entrou o Lisardiño fóra de horas, pois este encargábase de me levar as comidas, supuxen que algo quería de min. Ó primeiro refuguei a invitación, mais logo, créndome debedor de quen me daba asilo, tiven que renunciar ao meu illamento e prestarme a ser recibido por tan nobre cabaleiro.
Esperoume ata ben entrada a tarde, sentado nunha cadeira forrada de la ao pé da cheminea dun espaciososo salón, que cruzaba unha grande mesa de castiñeiro adornada cunha bandexa de prata moi bruñida chea de mazás e uvas tintas, froitos ós que mirei con desexo. O home reparou na miña actitude e ergueuse presuroso a me ofertar. Educado, rexeitei a súa invitación e louvei a clarísima calidade daqueles produtos. Facendo gala duns xeitos refinados fíxome sentar noutra cadeira ao par da del e berrou docemente polo criado pedíndolle un pouco viño. Acomodados na calor que mandaban as lapas bebimos a modiño, sen que o silencio fose roto por outra cousa máis que o tintileo da xerra contra das copas, ou un lixeiro borboteo na degustación do mosto. Logo dun cacho de ollar respectuosamente o un para o outro, Don Francisco rompeu a falar pausadamente, coma disfrutando do son da súa voz que atronaba a estancia posuíndoa sen violencia, como se tivese moi estudiada a resoancía daquel espazo. Non preguntou pola miña procedencia, nin polas razóns do meu illamento, nin tan sequera pola miña identidade, limitouse a falar dos tempos que corrían, da perda de moitas tradicións, da caída do mundo en que viviamos, dos avanzos do saber, de como todos os cambios cavaban nel un pouso amargo e á vez esperanzador, das súas lembranzas de neno desexoso de loitar contra o que fora, de medrar para salvar os homes duns perigos que hoxe non era quen de os nomear.
Do seu rostro branco, pálido, e ben barbeado , asomaban dous ollos vellos rodeados de enrugas, chispeantes como os dun raparigo ledo e pillabán. As súas mans trenzadas polos dedos movíanse ao compás da voz e parecían describir aquilo que non alcanzaban as verbas Os pés, un por riba do outro, acompañaban o ritmo do seu discurso, mentres eu, calado, trataba en van de concentrame para escoitalo. Estrañoume sobremaneira que non quixese saber cousa da miña vida. Parecíame un sensentido que mandase por min para intersarse simplemente por aquilo ao que eu andababa entregado, como se a miña persoa fose máis importante ca nada e ninguén. Sentinme o máis miserable dos homes e pensei nas verbas de Noso Señor, entregado en corpo e alma ós demais, sentíame cativo e podrido ao me ocupar só dos meus pecados. Non fora para iso que me ordenara no ministerio, senón para atender dos outros homes. Todo o meu pesar viu a salvación cando o home pronunciou a palabra escola.
O cabaleiro tiña o desexo de aprenderlle ós fillos dos seus criados e servos, e a quen se achegara, a ler e a escribir; unha empresa xusta e amorosa no cabo da súa vida. Quixo saber se eu estaba libre e disposto para lle axudar . O home non se decatara de que para min isto suporía un acto de contrición que me redimiría dos pecados que tanto me atormentaban. O lume fíxose máis vivo e ledo, o gran salón resplandeceu ante os meus ollos, e a miña voz rebumbiou un “si” forte e fácil, que era a primeira verba que ceibaba. Volveu chamar polo criado e deulle instrucións para acomodar un espazo nun antigo silo que había ao carón do castelo. Eu recoñecín a cara do servente, que era cagadiño ao Lisardo, este miroume de esguello facendo un aceno de alegría pola miña recuperación. Cando voltamos a ficar sós a miña tez debera mudar de cor pois o Don Francisco, sen andar con lerias, entrou a feito a preguntar pola miña vida. Quizais coidou que era o momento, pois o meu peito inchárase e os ollos abríranseme inquedos. Ante as súas demandas eu derrubeime a contar todo canto ata aquí levo dito, e sorprendinme da maneira en que o facía, sereno e sincero. El, coma ventando o que viña por tras de cada historia, movía a testa con comprensión e moitas veces sen intención, cun xeito forzado de contrariedade que fun quen de llo apagar.
Puxéronnos de comer na ampla mesa e eu seguía a relatar as miñas andanzas ao meu interlocutor mudo e preocupado.
O remate da comida concidiu coa fin da miña historia e o fidalgo xulgou conveniente que eu debía esquencerme de todo aquilo e marcharme a durmir e repousar para emprender con bo pé a tarefa que me agardaba. Eu asentín coa testa e dei por finalizado aquel encontro. Erguinme da mesa e dei as boas noites como era de educación, indo para o leito co corpo e mente áxiles e satisfeitos, como se me tirasen de enriba o peso dunha grande cadea que levara suxeita ao pescozo e que me tiña amarrado a un falso peirao onde xamais podería desembarcar sen a axuda doutros.
Todos, o chegar a unha idade, volvemos a vista atrás. Preguntámos milleiros de cousas: Que foi daquela rapaza que asexabamos sen que nos vira, que foi daquel amigo inseparable de copas e chapes, que pasou con aquelas interminables peroratas do profesor de turno(xa sei que é quenda), daquel tempo no que as primaveras eran primaveras e os veráns veráns, enfín, preguntas nostálxicas, e ó cabo, retóricas e tópicas.
E ven a conto isto de que, ollando os xornais, pregunteime o outro día: ¿que foi daqueles políticos carismáticos, rexos e duros de antano? ¿ que ten que ver Blair coa Thacher, ou Merkel con Kohll ou Zapatero con Felipe?
Lembrando aquela prensa dos ochenta, aqueles acontecementos históricos, aquela solemnidade transcendal de todo o acontecer político, remexín na memoria co afán de atopar unha imaxe que poidera ser a sintese desas comparacións irresistibles: Vin caer o muro diante dos meus ollos vidrosos nunha tarde de resaca, vin firmar o tratado de adesión á Unión Europea na barra dun bar tomando unha caña, e pasou pola miña mente a visión dos negros de Suráfrica saíndo á rúa mentres Mandela falaba polo televisor cun soriso prominente. Ese día non bebera ¿ou si?
Pero, entre as imaxes que saían, volvía unha e outra vez unha que aparentemente nada tiña que ver con todas estas inquedanzas: A estampa do Gordo e o Fraco.
Aqueles dous actores non tiñan nada que ver nen tansequera coa cronoloxía da miña pretendida retrospectiva. Entón, porque se repetía a súa presenza cando eu buscaba recordos daqueles anos.
Eu non son psicólogo, pero ás veces pásame coa psicoloxía coma coas meigas, non creo nelas pero habelas hainas. Así que da fase retrospectiva pasei a unha introspectiva que me levou a esencia metafísica do “quefacer” político.
Logo caín na conta. O problema dos políticos é precisamente iso: “que facer” co seu tempo para manexalo noso, sen que por outra banda o poder económico se sinta manipulado el tamén. E a imaxe do Gordo e o Flaco non é máis que a imaxe dos nosos políticos de hoxe. Se antes eran xente a que considerábamos fillos de Puta, pero os nosos fillos de Puta, ó cabo, parafraseando a non sei que presidente americano do norte, hoxe son tontos utiles nas mans dun capital crecido en poder e tan absurdo coma os diálogos dos dous humoristas.
Neste tempo que vivimos, xa non poden existir políticos coma os de antes, porque agora, pese ou gracias ao consumismo das masas, que non sei que son pero están, a xente xa non fai caso deles. Porque, coma o Gordo e o Fraco, de tanto velos e oilos, chegaron a cansar.
É máis, nunca ninguén fixo tanto para que tanta xente sexa libertaria. Pena de que a maioría nen se decate delo sequera.
Todos o saberedes, mais, por se non o souberades, agora volo conto. Un xacio é unha especie acuática, e deu en selo como continuación da fusión dos vellos deuses, nórdicos e latinos, con animais acuáticos que moraban nuns concretos ríos da face da Terra, ríos ós que se lles chamou máxicos.
Eran unha especie metade humana, metade peixe. Humana porque os humanos foran producto tamén da fusión de deuses antergos con mamíferos, moi parecidos estes últimos ós monos.
Teredes que saber que un destes ríos máxicos nos que viven os xacios é o Miño , que é un dos ríos orixinarios; pero os xacios, aínda que de aí partiron, habitan en tódolos ríos e mares que hai no mundo enteiro.
Chegan a vivir entre mil cincocentos, e dous mil anos. Cada trinta e tres, equivalen a un ano da vida do home, ou sexa, que cando chegan ós mil anos teñen como trinta anos humanos. Din que por isto teñen moita máis sabiduría cós homes, o que provocou que se lles tivera por demos durante moitos séculos, e aínda que a súa lóxica e poderes son superiores ós dos homes, o seu carácter é bo e sinxelo. Endexamais se soubo que fixeran mal a ninguén, a non ser que o merecese, neses casos collían ó desgraciado e mergullándoo nas augas dábanlle un grande susto.
A súa vida é coma eles, moi simple. Dormen polas noites onde atopan augas mansas e érguense cediño, co sol. Entón buscan alimento. Comen peixes e algas do río ou do mar, e tamén teñen preocupación pola gordura; moitos sométense a dietas alimenticias para estar lixeiros e nadar polas augas con moita rapidez e elegancia. Tamén se namoran; normalmente dalgunha femia da súa especie, mais non en poucas ocasións séntense atraídos por unha muller humana. Din que entón sofren depresións, choran polo día e pola noite, e as súa bágoas fan que as augas do río se volvan un pouco salgadas.
Lum é un xacio de mil doucentos anos, vive no río Miño e máis en concreto na presa ou encoro, como se queira chamarlle, de Velle. A súa tez é roiba e os sus ollos grises coma a auga do río. Ten unha longas guedellas brancas que empalman cunha gran barba, longa tamén, e tamén branca, que lle baixa ata o peito, este moi liso e despoboado de pelos. De cintura para abaixo, unha preciosa cola de peixe, chea de escamas azuis moi claras, remata o seu corpo. O seu tamaño vén sendo, entre torso e cola, duns dous metros de longo.
Como calquera xacio, Lum ten un bo carácter. É simpático e xoguetán, sendo moi difícil que se enfade con ninguén. Todo o contrario, é condescendente e sabe apreciar os problemas dos outros, ofrecéndose en moitos casos a darlle solucións prácticas e axeitadas a quen lle pide consello.
O que máis lle gusta é erguerse coa luzada, e ollar como o sol principia a quentar as augas, xeralmente frías, do río. Gusta de nadar a moita velocidade e esculcar tódolos recunchos do seu territorio acuático, cousa que lle permite a súa ultrapotente vista de xacio, aínda que ultimamente cos anos vai perdendo as súas facultades.
Lum coma todos os seres viventes, xacios ou non, aspira a ser ceibe coma a auga, coma o vento, coma os mares e as montañas. Aspira a ter sempre con quen falar mostrando o seu cariño e amor, mais tamén que llo transmitan, xa que gusta das boas compañas e dos grandes amigos. Pero a súa grande ilusión, é poder voltar a ver á súa familia: á súa muller, Bleza, e ós seus fillos Murun, Lasel e Ábera, así como ós fillos destes. Deles ficou separado cando fixeron o encoro de Velle, hai xa moitas lúas. El quedou por riba e eles por baixo.
A vida de Lum dende aquela é solitaria e monótona. Adícase a pescar para comer, e a tocar o seu clarinete. Nas tardes de verán, sobre todo, pódese escoitar axudado polo eco que fan as montañas. As súas melodías nos últimos anos son tristeiras e a máis dun fixeron chorar xa que as súas notas métense no máis fondo da alma e trócana en pura melancolía. O resto do día dedícao a pasear de arriba para abaixo tentando de espantar o pensamento que, lonxe dos seus, é coma unha agulla cravada no corazón.
A verdade é que Lum, non sabe que facer un e outro día, mesmo foxe dos humanos que pescan nas augas mansas do encoro. Non quere odialos, pero no pode suxeitar un sentimento de repulsa e carraxe por quen foron os causantes da súa ruína e desgracia, á que non lle ve amaño posible.
Todo principiou cando comezaron as obras do muro da presa. El vivía ceibe e moi feliz coa súa familia. Gustaba de nadar coa súa muller, facer acrobacias e dar grandes saltos a moita velocidade para divertila. Era moi amigo de falar cos seus fillos de temas importantes e contrastar con eles as súas opinións e pareceres. Pero en especial, amaba deitar os seus netos, ollar como estes ficaban durmidos mentres el lles contaba contos, longos e fermosos contos doutros tempos nos que a vida era moito máis silenciosa e sinxela. Así, nesta pacífica vida, as obras do encoro ían a máis.
O río cada día que pasaba discorría polos vales moito máis atoldado e suxo, de xeito que a duras penas se podían ver entre eles, que tiñan que sacar a testa das augas para comprobar onde se atopaban e poder así saberen os uns dos outros. Non era a primeira vez que tiña chocado fortemente con penedos, mesmo cos seus fillos, ante a imposibilidade da visión que os obrigaba a andar máis despacio e con moita precaución.
Un día no que a Lum se lle esquenceu o clarinete preto dos Peares, ó pé dunha pena, rematouse a construcción da presa e cando quixo ir buscar o instrumento, sen saber el nada, quedou preso no encoro e afastado dos seus para sempre. Ó primeiro, negábase a crelo, pero logo o tempo veu a confirmarllo.
O río, xa non volveu ser o que era. As súas augas axitadas e cristaliñas convertéronse en calmas e escuras, moito máis quentes e espesas, polo que a Lum se lle quitaron de cotío as ganas de nadar. Tentado estivo, en certa ocasión, de deixarse esvarar polas turbinas do salto cando estas traballaban, pero sabía que iso lle custaría a vida, e que a súa ética de xacio non permitía o suicidio, que está atrozmente visto pola Nai Natureza, e pode conlevar o castigo eterno, non só para quen o comete senón tamén para toda a súa parentela.
Ultimamente Lum está fraquiño e con poucos pulos. A penas come; unha, pola tristura que o abrangue tódolos días e outra, porque os peixes van desaparecendo de pouco a pouco. Especies como a troita, o salmón, a anguía ou a lamprea non poden desenvolver o seu ciclo vital, que depende do libre tránsito polo río deica o mar. A comida é, pois, pouca e mala e nin as algas como as oucas, forman parte xa da vida acuática.
Ó principio desta situación Lum tentou de falar cos homes que se achegaban á ribeira do Miño, contáballes o seu problema e todos, un tras outro, respondía o mesmo: que a solución estaba en construír canles que remontasen a presa e que permitisen a subida e baixada de tódalas especies. Tamén coincidían, por outra banda, en que esta solución, que parecía a máis xusta, non estaba nas mans deles senón nas das autoridades competentes, pero que estas ficaban sempre nos seus luxosos despachos, alleas ós grandes males da sociedade e ós estragos que se estaban a causar na natureza.
Solcitou Lum infindas veces entrevistas cos poderosos, mandando recado por xente de ben que se dignaba a escoitalo, mais o resultado fora sempre nulo. Unhas veces, as respostas eran positivas, e fixábase unha data para o encontro, pero Lum cansábase de esperar a quen endexamais aparecía e acababa retirándose ás profundidades máis escuras, magoado e choroso. Outras, as respostas traían mensaxes incribles, sempre apelando ó excesivo traballo que os políticos debían atender, así como o pouco tempo de que dispuñan para levar as súas tarefas a cabo.
Pasado o tempo, Lum foi perdendo a ilusión, e só en moi pocas ocasións se deixaba ver polos humanos.
Unha desas raras excepcións deuse nunha tarde de verán. Quentaba o sol polo curuto das montañas, e os paxariños, xoguetóns, voaban ó meu carón aledándome o día cos seus asubíos. Eu daba un paseo coa miña pirauga polo río, como gusto de facer nas tardiñas libres de domingo. Cando, de súpeto, apareceu aquilo na cima da auga. Por un momento fíxome dubidar se non estaría soñando, mais no momento en que Lum, que como tal se presentou, comezou a falar coa súa voz de ton grave e agarimoso, decateime de que estaba ben esperto.
El soubo de min que era escritor e gran amante da natureza, que gustaba dos animais e das plantas, dos ríos e das montañas, do mar, do vento puro petando na miña faciana. Foi falando disto e daquilo como me contou toda a historia que agora eu estou a relatar. E dígovos que chorei escoitándoo contaxiado polo nobre sentimento que este amigo puña en cada palabra e polo seu emocionado pranto.
Cando nos despediamos, cando a sombra da gran montaña ía asulagando as augas do encoro, Lum convidoume nun derradeiro esforzo de supervivencia a escribir a súa historia para pregoala ós catro ventos. Así me dixo:
“Eu sei que os homes son bos, que todo o mal que fan é inconsciente e sen premeditación, mais a natureza, nai de tódalas cousas, perdoa poucas veces. Os deuses, os nosos pais, ensináronnos a querela e obedecela, pero hoxe os humanos, no seu afán de consumo, de ter todo aquilo que se lles apresenta ou imaxinan, fan graves danos contra dela. Desaparecen paisaxes, animais, plantas …, nembargantes seguen cegos, actuando como se fosen os únicos seres vivintes do universo. Eu, dende a miña soidade e infortunio, prégoche que expliques ós teus irmáns a miña traxedia, que non só é miña, senón doutras especies e doutros miles de lugares e seres. Traxedia que tamén sufrides porque afecta á vosa perpetuidade na Terra. Pídoche que o divulgues con amor e agarimo, sen ningún tipo de violencia, na procura de facer a vida moito máis leda e agradable para todos. Non me importaría sacrificar esta pequena ilusión que me resta de ver ós meus, se esta mensaxe que agora che dou servira para que tódalas especies vivan xuntas e en harmonía, polos séculos dos séculos. Se así fose, a miña vida, malia a adversidade, servirá para que todo vaia mudando para mellor. Moitas gracias, meu amigo”.
Todo o camiño foi unha grande mágoa. O horizonte redondo sobre nós inzado de campo raso e ceo turquesa, vestido cunha luz imponente, deserto ás veces, cheo outras de casas apiñatadas. Ningún caserío, ningún pazo, só castelos, abandonados uns, a piques da ruína os outros. Carreteiros silenciosos que agochaban a testa e murmuraban un saúdo, espías tras das ventás cando cruzabamos os vilares, acento seco e forte nas verbas, fidalguía vella, cristiá, coas mans abertas pola terra. Nin o queixo, o meu manxar máis preciado, tan sabroso, tan rexo, tan sobrio nestas terras, facía gracia ós meus adentros. Anguria da infinita paisaxe coma o meu infindo sentimento.
Cruzamos La Virgendel Camino onde unha velliña nos deu un bolo de pan por lle dar a extremaunción ao seu enfermo marido. León, coa súa maxestosa catedral chea de cores marabillosas, de historia sagrada nos seus cristais impulsada polo radiante sol, de cregos, apresurados funcionarios, traballando en prol da fe, de xentes relixiosas e piadosas cos mendigos esmoleiros na procura da salvación, sepulcros santos de grandes nobres, de reis e raíñas, de principes e bispos. Santas Martas, onde un crego se preocupou por nós e nos deu pousada. Sabía moito do que estaba a acontecer na Francia, de como o pobo xa quería mandar máis cós notables e de como as xentes se amancebaban sen cumprir cos sacramentos. Falou de que o pan ía subir moito ese ano e outras cousas que a min me pareceron de interese.
Castro Tierra, que parecía unha fantasma no medio da chaira. As súas casas desoladas, escoitándose laiar dentro delas lastimeiramente. Sen dúbida algunha grande desgracia debía terse aboiado sobre o lugar. Sahagún, a carón do río Cea, que por un intre lembroume a miña terra, e coidei estar nela e que todo era un funesto pesadelo. Carrión de los Condes, do que o Lisardiño contou como as fillas do Cid foran secuestradas polos seus condes e logo violadas, e de como o pai as vingou. Osorno, terra de espiga ata nas súas casas, que eran de palla e terra, de xentes hospitalarias onde as haxa. Melgar de Ferramental, cruce de camiños onde unha rapaza era levada como bruxa a un tribunal de Valladolid, seica xa ía condenada á fogueira. Villa Sandino, lugar onde vimos unha cara coñecida que ía presa da Xustiza. Era o Perico, e eu sen decatarme vinme reconfortado de que así fose, que non estaba ben andar a sacarlle os cartos ao próximo sen compaixón , total para logo gastalos en viño e putas como se niso consistise o prebe da vida. E por fin chegamos a Olmillos de Sasamón.
Un fato de casas de pedra arrodeaban a igrexa. Dous niños desertos de cegoña escoltaban o campanario O pequeno castelo apartaba algo das casas, viña sendo un pazo señorial na entrada da vila. Alí atopou o meu corpo repouso nunha das súas adegas chea de palla. Nin tempo tivera para fixar os rostros que me eran presentados, só clamei por un leito. O pai do Lisardiño indicoume un sitio onde me deitar.
Pasaron días sen ver o sol, a non ser por unha fiestriña que había nun recuncho, e pola que entraba tamén ar fresco da noite e voces de traballo. Escoitei moitas veces a voz do meu Don Cibrán. Melosamente agarimaba a miña dor e sacáballe importancia á miña coita. Veume á cabeza unha vez en que, comendo uns figos, disertaba sobre a gula como un pecado menor que Noso Señor Xesucristo non había ter en conta no grande Xuízo, mentres devoraba na froita con grande entusiasmo. Aínda o podo ver: botado cara diante encol da mesa, apalpando os figos antes de dar conta deles, falando de seguido, rindo e rañando o bandullo como querendo renunciar á papatoria, pero sen poderse conter ante a provocación do manxar.
Eu quería imaxinar os consellos que me daría véndome desta guisa. Tentaba de lembrar o seu carácter e adiviñar que me diría. Víao rir, chorar, enfadarse, reprochar, e escoitaba as súas verbas de consolo. Pero cando viña a suor fría a envarar o meu corpo, a anguria apoderábase de min e vía ao Don Cibrán como endexamais o vira: serioso, ergueito e sen dicir cousa. A súa mirada era escura como o fondo do pazo do Raxo, onde meu curmán me dixera que estaba a entrada do inferno. E o seu desprezo xeábame o sangue, arrepiábame os pelos da caluga como o fixera o lobo de Oseira, e a brétema apoderábase da miña vista ata espertarme cun forte calafrío.
A Rosa, compañeira e amiga.
Na Moniña viches de mañá
a derradeira luz do día.
Rodeada dos teus e de lavanda,
de figueiras e castiñeiros.
Había rosais fermosos e puros
no teu xardín Rosa,
tan fermosos e puros
como o agromar das verbas
pronunciadas polos teus beizos
en milleiros de loitas
a prol dos dereitos humanos.
Que lembrar de ti
senón aqueles ollos pícaros
de amor e comprensión
por unha humanidade indefensa.
Gardo na memoria, Rosa,
o tesouro que ti me deches
e as cores das que os dous gostabamos.
Raposa que deixas a pegada nos piornos
para quen cheire o teu desafío
e roube a túa camada que morre famenta.
Raposa que buscas resposta nos rostros
laiando o teu grande desatino,
por mirar de ser quen sementa.
Rexerá o teu fado vougo roído
a cantiga que soa na sufrinte terra,
o esterco da vida crebada no lombo,
illa viciosa que gustaría do tolo que berra.
Doente raposa feiteceira do trono,
é o que tes un camiño choído,
abafa na carreira para ficar nun porto,
lene ollarás para o vento ferido
se alguén escribiu agachado na serra,
e non foi outro poeta elexido
mellor co que morre afogado no choro,
primeiro que desvirga e o que máis rabea.
Raposa cheirenta que eu sempre morro,
enredei na vida, meu camiño querido,
velaí meu soño, ousada parella,
outrora agarimoso amigo consentido,
laiante coma ti, coma o vento rumoroso,
tremante, louco, temeroso semella.
Arrebuñamos na prebe do eterno carozo,
raposa raposeira do que temos posuído,
alá vai a historia, máis intelixente por vella.
Todos, uns máis, outros menos, pensamos que os demais están instalados no consumo e que así non se vai a ningures. Ou que sinxelamente a felicidade no se atopa nos bens materiais. E, sen renunciar aos nosos cartos, traballamos para o mercado como o que mais. E é que a mentira só se atopa na relación cos nosos conxeneres, pero o noso pensamento estase a sustraer dela constantemente. Neste escaqueo é onde a conciencia nos marca. E cuestiónase a relación entre o pensar e o facer. Na situación de aparente benestar na que nos atopamos os que temos en sortes vivir na parte occidentalista do planeta, a conciencia rompe cos feitos e crea soliloquios que nos conducen sen remedio á loucura, á desesperación e á anguria. As drogas, con ou sen receta, parecen que amañan desafeccións e falta de comunicación, e en certa medida corrixen ese desfase, ese desconcerto entre o que os nosos pensamentos din e o que as nosas conductas provocan. A realidade, é a miña tese, só se atopa, en canto que representable, no pensamento, e todo o real é por definición verdadeiro. Os noso feitos, inducidos por unha convivencia forzada e extraña, non son máis que a negación da realidade e provocan no universo humano a destrucción da natureza, a destrucción da realidade. A vida é organismo, e o organismo humano desenvólvese por e para o pensar, se nos negamos esa capacidade en favor da praxis consumista estamos avocados a evoluir nun senso que deixa de ser humano para ser quizás de insectos nun universo limitado. Non se trata de cargar contra a responsabilidade que podan ter uns ou outros individuos en tal evolución, trátase de constatar o felices que poderemos ser os humanos actuando conforme a verdade dos nosos pensametos sen dislocacións entre o que realmente queremos e o que facemos, e seguir sen dúbida ningunha na saída espontanea que a natruraleza propia nos brinda. Evolucionemos pensando e non mercando, fagámolo pola nosa natureza.
Grande sorpresa foi cando cheguei a Órbigo. No hospital souben que o meu amigo caera preso da Xustiza acusado de artes diabólicas, principalmente do asasinato do xuíz Álvarez de Trabada. ¡Que tolemia! ¡Se mesmo o seu criado dixera que o atendera moi ben, pero que nada se puidera facer! Cando o home volveu repetir o recado, convencido de que non o entendera, as forzas abandonaron o meu corpo e o último que sentín foi o chan frío xelándome unha meixela.
Espertei sendo noite. Estaba deitado sobre unha cama moi rara de ferro, as sabas cheiraban a limpo e renxían cada vez que movía algunha parte do corpo. Unha luz entraba polo baixo dunha porta, e cando os meus ollos se acomodaron á escuridade puiden observar o cuarto onde estaba. Era unha sala grande, contei ata dez camas. Ó meu carón durmía o Lisardiño moi docemente, na de máis alá era o caloteiro Perico quen roncaba cunha cativa pausa entre os bufidos. Un dos homes que durmían por alí, non puiden precisar en cal das camas, principiou a se laiar. Debía estar ben doente pois a febre facíao delirar, e chamaba polo avó e mais pola nai. Outro home que eu cría durmido á outra beira da miña cama, díxome que disimulara, que sempre era así, que viña de camiño con el dende o Pilar de Zaragoza e cando durmía apoderábase del unha febre potente que o facía ás veces ata mexar na cama, e que por iso peregrinaba a Compostela, por ver de curar. Falaba baixiño e o seu ton semellaba coma se me quixese convencer de algo. Eu contestei que non se preocupara por min, que xa estaba afeito a esas e a peores cousas, contestación que me levou a ter que dar explicacións. O home estaba interesado en saber que cousas desagradables tiña eu visto así que sen meditar empecei a contar que vira resucitar a un morto logo de ter pasado polo verdugo, que vira a Santa Compaña en peregrinación nunha encrucillada de camiños. Tiven que explicarlle que este fenómeno acontecía na Galiza con moita frecuencia e que se trataba de almas en pena que purgaban os seus pecados vagando polo mundo, e que o seu destino era San Andrés de Teixido. Tamén vira un can con dúas cabezas, que con unha ouveaba e coa outra falaba coma un humano. Conteille dun gato que poñía ovos dos que saían serpes mouras coma o chamizo; do prodixio de Cibrán que enfeitizaba ás mulleres mirándoas ós ollos e non había unha que se lle resistira; do cura de Bascós que convertía a sagrada forma en carne e o viño en verdadeiro sangue de Cristo; da costureira que quedara preñada dun porco e tivera sete meniños dos cales tres tiñan fuciño de marrao; do sancristán que xurou en falso por Deus e encheuselle a lingua de pelos; do xastre que dunha capa facía catorce, e moitas cousas máis que eu xamais vira pero sentira de neno na aldea.
Considerei que o meu contertulio tería de abondo e que seguramente faría mofa dos meus contos. En troques, o home pedía máis. Eu, farto, díxenlle que outro día, que tiña sono e quería durmir. Nese intre xa non lembraba máis historias e o cansazo non me daba humor para seguir inventando. Así dei media volta e quedei cos meus pensamentos ata que me veu buscar o sono.
Varios días botamos en Órbigo. Alí saboreábase a quietude e o silencio. Non tiñamos présa nin tampouco onde ir. Eu pensaba na familia moi a miúdo, no disgusto que terían ao non saber do meu paradeiro. Por veces tentei de escribir, mais o pulso tremoroso, emborranchaba o papel e todo ficaba frustrado. Non daba co sentido das palabras, nin coas razóns que xustificasen todo o acontecido. O pensamento fuxía cando eu miraba de traelo a min e quedaba a mente en branco, baleira coma o papel que agardaba un principio.
O tempo íaseme en pasear pola beira do Órbigo, entre chopos que coma min estaban espidos, sen follas, nas que os meus pés rinchaban coma o barullo da miña conciencia. Xa non cavilaba nas cousas do saber, non matinaba nos meus pasados pecados. Só ansiaba razón para seguir o camiño. Os días pasaban e os meus paseos facíanse máis longos e esgotadores, regresaba baldado xa de anoitecida, e na cama apenas chegaba a conciliar un que outro sono. O Lisardiño estaba preocupado pero non dicía cousa, deixábame facer e convertíase nun espectador infeliz que sufría coa miña tristeza.
Eu non falaba con ninguén a non ser o necesario, e nun destes escasos momentos comunicáronme que non podía continuar a miña estadía, que debía marchar. Volteime a ver montado no cabalo, co Lisardiño ben agarrado a min, sen saber para onde coller, sen forzas para tomar ningunha determinación. Déronme ganas de finxirme enfermo e caer nun desmaio, pero nin para facer teatro estaba o meu corpo. Foi o Lisardiño quen puxo rumbo quizás vendo que eu non me decidía . Dixo de ir a Olmillos de Sasamón, que xa tiña el ganas de ver ós seus. Opinaba coma un home seguro de si, canso de andar polos camiños. Sen folgos, esporeei o cabalo e este, como oíndo ao meu criado, colleu cara á longa ponte e cruzouna nun suspiro. Levaba camiño de León, e eu a alma encollida.
SER HUMANO
Nós os galegos foramos os defensores da idea que outros visionarios xa predicaran: “É o verbo o que fai a carne”, e aceptámolo. “É a carne a que fai o verbo”, agregamos. Nós miramos para o pensamento e fixémolo verbo e carne.
Fundamentamos a idea na idea da carne, e a materia na carne da idea. O pensamento é a física . O home é a natureza. A màquina é o cosmos
Fomos os portadores da verdade incuestionable que é a supervivencia, motor da realidade. Buscamos crear un espacio; e demostramos como se crea. A idea era crear unha estrela, unha estrela idéntica á que estamos a piques de extinguir hoxe, vendo como as modas nos arrastran á supervivencia inxenua do baleiro, e desaparecen perdidas na unidade eterna.
Non dar vida, desaparecer nela e acaparala por uns instantes máxicos pero incomunicables; o eterno monólogo da soidade escura.
Fomos, nós, condenados polo resto da humanidade a seguir sendo eternamente humanos.
Voltará lene encamiñar
a terra ferinte,preta,
fortalecida no entendemento
que apagará fames
que xostregan a esperanza.
O tempo vai cachazudo
na procura da grande espera,
e rompe,abafando,
a faceira da liberdade
que agarda no pensamento.
E estraga toda razón,
murcha o medo agachado,
amola desafiando ren
mentres a historia atende.
Ó abrigo dos negociantes
a caridade espectaculo
sosega ás simples conciencias,
o concepto mudaba de dono
mentre o grande muro morría.
A solidariedade é agora capital
nos grandes centros de finanzas,
e a coca e o teléfono
van arranxar o grande desatino.
Voltará lene encamiñar
a terra ferinte,preta,
virará a morte cara nós,
nosa inseparable compañeira.
O metabolismo é algo esencial aos seres vivos. Xa o dí o refrán: “de grandes ceas están as tumbas cheas”. Pero o metabolismo no ser humano é algo máis que un proceso dixestivo. Unha reubicación da enerxía non significa só unha transferecia física ou química sen mais, producida pola inxesta de alimentos. O metabolismo no ser humano é tamén metafísico, no senso de ser algo que por agora, ainda que nos imos aproximando,non pode ser catalogado como propiamente físico: a información. O espirito, por outro lado, é iso que se nos agacha por tras, iso que non somos capaces de situar como puramente informativo: esa dúbida intelectual, moral e humana da cal non somos capaces de informarnos gustosamente.
A metabolización informativa produce en nós ese crecente “só sei que non sei nada”; é inevitable, e intoxicámonos con cada unidade, bite de información, que introducimos nas nosas neuronas.
É normal que un xestor de seguros, un banqueiro ou un albanel manexen ou posean fontes de información diversas, unhas coincidentes, outras non. Pero cada un manexará o seu espirito, a súa dúbida, conforme ao seu interese e proveito; cando este é satisfactorio, caralludo, cando non, esa dúbida, ese espirito é desconfianza.
A teorización da loita de clases pon de manifesto o estado de desconfianza e recoñeceo históricamente, somos informados desta realidade e faisenos patente no noso propio contorno. ¿Que é o que impide logo, nestes momentos, que o estado de espiritos dispares teñan tan pouca desconfianza, esa morte da historia que anos atrás profetizaba Fukoyama? Moitos están conformes no estado de dereito, nas democracias ben instaladas; sen se dar conta, metabolizan esa información que nos baixa á realidade(fames, enfermidades, guerras, matanzas)sen que produza nin un leve ardor de estómago. A información é engulida e o espirito loita sen convicción. Comemos, bebemos, fumamos, vivimos “como dios” mais ou menos, sen nos decatar sequera de que o cambio sempre é posible. Ese cambio, esa revolución, está nos nosos espiritos, na nosa dúbida. Se loitas, loitas, senón deixarse de gaitas e a beber calquera clase de bicarbonato.
A tarde caeu silandeira mentres o Luis apuraba outra caña mais.
-Estou morto de sede -dixera derramando unha pouca escuma na súa barba graxenta.
Mentres falaba, pouco a pouco íase xuntando ó redor del unha chea de ointes cautivados polo seu discurso meloso. Enredaba e enredaba en prolegómenos e circunloquios sen lle dar entrada ó tema que xa bislumbraban os siareiros do Apolo; quiza fora de sexo a cousa, pensaban uns, quiza de violencía, outros, e outros, os máis distraidos, simplemente agaraban o gran conto, a grande nova que xa case que asomaba nas verba do Luis.
-Vai o gran dunha puta vez -por fín dixo o Agra, impacente coma un noivo na espera da amada.
Con parsimonia o Luis pediu outra cervexa, logo de lla servir e meterlle un bó grolo, fixo unha pausa solemne. De seguido falou e narrou todo o conto.
-E para ese conto de merda tanta ceremonia- dixo un de Monforte con cara de escéptico infirmizo.
-Tocate os collons co tipo este- foi o dicir do de Forcados mentres daba media volta decepcionado , dispersando ó grupo .
Só se escoitou a subida de volume que lle meteu o Paco á música e o: “Pois foi así, sen mais” do Luis, pondo cara de inocente inantes de beber o derradeiro trago do vaso que o pousalo bailou na cima do mostrador.