O metabolismo é algo esencial aos seres vivos. Xa o dí o refrán: “de grandes ceas están as tumbas cheas”. Pero o metabolismo no ser humano é algo máis que un proceso dixestivo. Unha reubicación da enerxía non significa só unha transferecia física ou química sen mais, producida pola inxesta de alimentos. O metabolismo no ser humano é tamén metafísico, no senso de ser algo que por agora, ainda que nos imos aproximando,non pode ser catalogado como propiamente físico: a información. O espirito, por outro lado, é iso que se nos agacha por tras, iso que non somos capaces de situar como puramente informativo: esa dúbida intelectual, moral e humana da cal non somos capaces de informarnos gustosamente.

      A metabolización informativa produce en nós ese crecente “só sei que non sei nada”; é inevitable, e intoxicámonos con cada unidade, bite de información, que introducimos nas nosas neuronas.

      É normal que un xestor de seguros, un banqueiro ou un albanel manexen ou posean fontes de información diversas, unhas coincidentes, outras non. Pero cada un manexará o seu espirito, a súa dúbida, conforme ao seu interese e proveito; cando este é satisfactorio, caralludo, cando non, esa dúbida, ese espirito é desconfianza.

      A teorización da loita de clases pon de manifesto o estado de desconfianza e recoñeceo históricamente, somos informados desta realidade e faisenos patente no noso propio contorno. ¿Que é o que impide logo, nestes momentos, que o estado de espiritos dispares teñan tan pouca desconfianza, esa morte da historia que anos atrás profetizaba Fukoyama? Moitos están conformes no estado de dereito, nas democracias ben instaladas; sen se dar conta, metabolizan esa información que nos baixa á realidade(fames, enfermidades, guerras, matanzas)sen que produza nin un leve ardor de estómago. A información é engulida e o espirito loita sen convicción. Comemos, bebemos, fumamos, vivimos “como dios” mais ou menos, sen nos decatar sequera de que o cambio sempre é posible. Ese cambio, esa revolución, está nos nosos espiritos, na nosa dúbida. Se loitas, loitas, senón deixarse de gaitas e a beber calquera clase de bicarbonato.

A tarde caeu silandeira mentres o Luis apuraba outra caña mais.

-Estou morto de sede -dixera derramando unha pouca escuma  na súa barba graxenta.

Mentres falaba, pouco a pouco íase xuntando ó redor del unha chea de ointes cautivados polo seu discurso meloso. Enredaba e enredaba en prolegómenos e circunloquios sen lle dar entrada ó tema que xa bislumbraban os siareiros do Apolo; quiza fora de sexo a cousa, pensaban uns, quiza de violencía, outros, e outros, os máis distraidos, simplemente agaraban o gran conto, a grande nova que xa case que asomaba  nas verba do Luis.

-Vai o gran dunha puta vez -por fín dixo o Agra, impacente coma un noivo na espera da amada.

Con parsimonia o Luis pediu outra cervexa, logo de lla servir e meterlle un bó grolo, fixo unha pausa  solemne. De seguido falou e narrou todo o conto.

-E para ese conto de merda tanta ceremonia- dixo un de Monforte con cara de escéptico infirmizo.

-Tocate os collons co tipo este- foi o dicir do de Forcados mentres daba media volta decepcionado , dispersando ó grupo .

Só se escoitou a subida de volume que lle meteu o Paco á música e o: “Pois foi así, sen mais” do Luis, pondo cara de inocente inantes de beber o derradeiro trago do vaso que o pousalo bailou na cima do mostrador.           

As mulleres ateigadas de castañas entraban á praza con mirar prosmeiro. ¿Quen faría o mellor mercado?  Unha delas, sentada a carón dunha estufa onde asaba castañas, por misericordia e o meu hábito, ofreceunos unha presa.

Fixemos algún tempo admirando o castelo e logo procuramos a casa de Don Álvarez de Trabada, onde eu tiña por seguro que estaría o Padre facendo as veces de galeno. Non tardamos moito en dar con ela. Tiña unha fachada de trinta metros, toda corrida cunha solaina na que abrían pequenas fiestras e tres portas. A parte de abaixo estaba ocupada por unha corte, e a carón dela tiña instalado o posto un zapateiro que foi o primeiro a quen  preguntamos se alí vivía o xuíz Álvarez de Trabada. A resposta non puido ser peor: o señor xuíz morrera anteantonte despois de pasar varios meses agonizando, que nin a visita dun frade franco que  acudiu na derradeira semana puido evitar a traxedia. Quíxenlle preguntar tamén polo frade, mais xulguei que mellor me ían referir na casa.

Impaciente batín no portalón saíndome un criado vello e trenco que compunxidamente confirmou o que viña de escoitar. De Frei Nicolás díxome que fora un home moi  piadoso, que por todos os medios reparara na enfermidade do seu amo, mais nada estaba nas súas mans senón todo nas de Noso Señor. No referente á súa partida veu dicir que marchara antonte despois de ter dado sepultura ao finado. Seica acordara ir a Hospital de Órbigo onde tiña unha visita que facer para proseguir ata Francia seguindo o Camiño de Santiago.

Vinme na obriga de contarlle ao criado o porqué da miña busca, e este conmoveuse polos meus fins, produto da invención dunha historia, sobre de que o bispo Quevedo de Quintana, nome que eu usei por moito tempo como o santo de axuda ás miñas mentiras, padecía un mal no fígado, e enviábame polo frei Nicolás por ser home entendido neste tipo de doenzas. O bispo sufría moito, e polas mañás cuspía sangue e  bilis que enchían un caldeiro. Na encomenda, a min, o seu mandado, atracáranme polo camiño e roubáranme o cabalo. Mataran a un meu compañeiro e eu co criado salváramos os coiros gracias a unha aparición celestial que espantou ós nosos agresores, que eran mais de nove. Tal foi a miña interpretación que o Lisardiño, despois de que nos encheran unha fardela con comida e nos emprestaran un cabalo coa condición de llo devolver cando voltáramos para Galicia,  non puido conter a súa pregunta  de se eran verdade tales acontecementos e por que non llelos referira antes. Eu fixen coma que non escoitaba, montei, empurrei ao rapaz que sentou na besta por tras miña, e esporeei ao animal obrigándoo a afastarse do lugar non sen pouca présa.

Non fixeramos sono aquela noite e o cansanzo notábase nas nosas falas, mellor dito, na ausencia delas. Iamos sempre dormiñando e só cando cruzabamos por algunha poboación escoitábase ao Lisardiño: “Isto é Bembibre, isto Albarés, isto a Torre do Bierzo e aquilo o Alto do Manzanal”. Atravesando este último o meu corpo deuse por satisfeito e empecei a sorprenderme ollando aquelas inmensas chairas, descubrindo unha paisaxe da que nunca fora observador. Quizais fora a natureza axudada polo descanso merecido, a que me inspirou a falar dun xeito melancólico, mentres admiraba o silencio atento do meu novo compañeiro. Falei dos vales estreitos, dos seus ríos rebordados de auga, dos verdes ourizos dos castiñeiros, dos camiños entre as fragas escuras: o cheiro a fento e maltrastes, o ouvear do lobo nas serras; dos pazos e lugares, das súas construcións obsoletas e sinxelas, das falas tan diferenciadas, das xentes, das mulleres. Todo no meu discurso cheiraba  a Galicia, cheiraba a amor no meu alento. Tedes que disimular, mais éntrame a poesía cando lembro aquel momento. É como se o mundo se me amostrara tal como era, como se todo o que vivira ficara nunha illa á que nunca voltaría. Déronme ganas de desistir do meu empeño, de virar o cabalo pondo dirección contraria á que levaba. Aínda non sei porque non o fixen, se cadra porque andaba ao Lisardiño medio durmido e deume vergoña espertalo  e apresentármelle como realmente era: un sentimental.

Foi neste soliloquio, achegándonos a Astorga, que topamos con outro galego que montado nun cabalo, e levando atado ao rabo deste unha mula, semellaba ser comerciante. Seguía o home a nosa mesma dirección e ao  ver que eu o saudaba na nosa lingua freou un pouco a marcha, póndose á par de nós.

Preguntarédesvos que como eu o saudei dende atrás en galego sen saber quen era. A resposta é sinxela, ía o mercader cantando unha copla que na miña terra é ben coñecida. Feita esta aclaración continúo.

 O home tiña uns corenta anos, levaba unha coidada barba sen bigode que facía aínda máis grande do que era o seu nariz. Os ollos entre acastañados e grises expresaban un bo ánimo, e a man ceibe das rendas non deixaba de moverse branca e fina. Nela notábase que non era o instrumento co que se gañaba a vida. Enganeime.

O seu falar era cautivador e falangueiro, cousa que ao primeiro me fixo desconfiar . Pero tan bo caldo fixemos que, nós, querendo andar camiño sen enredar en  ningures, vímonos na obriga de parar en Astorga convidados a xantar polo home nun mesón de moita sona.

 O Lisardiño ficou fóra atendendo das bestas, mentras eu lle sacaba talladas de carne con pan e algunha cunca de viño. Nós os dous, na mesa, falabamos das nosas vidas, da terra nosa, das mulleres, dos homes, cousas incluso profundas sobre moral e política, se ben eu desta non sabía ren. Unha vez fartos de comer e tamén de falar, o señor Perico, que así dixera que se chamaba, sacou do seu peto unha baralla, ergueuse da mesa e foi tratar co mesoeiro. De volta ao meu carón explicoume en voz baixa unha serie de señas que eu lle debía facer durante certa  partida. Chiscar un ollo, as ; torcer o bico, rei; tocar o nariz, cabalo; tocar a orella, sota, e así algunha máis. Nun intre montouse o xogo nunha mesa apartada no cabo do local, eu facía de paciente espectador e fun pasando, como viñan, os sinais conforme ao que acordaramos. As ganancias íanse pondo do lado do galego que non facía, nun mal castelán, máis que mentar á súa boa sorte. Os outros xogadores e o público que miraba canda min non repararon nos meus xeitos ou se o fixeron non dixeron cousa, porque segundo souben máis adiante, hai xente nos lugares que desexa que o veciño perda,  polo odio que se vén acugulando nas ánimas por mor de riñas ou dos anos.

Enganárame ben, o Perico traballaba coas mans, e ben que manexaba as cartas. Xa escoitara eu falar destas artes noutrora, no muíño do pazo, onde os homes contaban historias de aparecidos. Mais esta arte das cartas parecíame ben sabida por todos, que  non entendín moi ben como as persoas podían  picar en tal calote. Por primeira vez na miña vida deime conta de que a sotana era unha arma forte e respectuosa diante dos homes. Non é que non soubera xa das diferencias de clases, o que quero dicir é que ata daquela eu non utilizara o hábito coma un poder. Alí, con aqueles coitados ao redor dunha partida de cartas, empecei a  sentir como me deixaban  ver o xogo, como ninguén interfería cando eu cambiaba a vista cara ós naipes doutro xogador, como me respectaban a distancia, como me ofrecían continuamente outro vaso de viño, como me achegaban unha cadeira para me sentar. Pero ante todo ese trato de respecto, onde un querer meu era resposta servicial de calquera dos que alí estaban. E ninguén se decataba do calote gracias o hábito. Ó comprender isto unha suor quente e pegañenta subiu polo meu rostro, e sen dicir cousa saín do mesón.

 Berrei polo Lisardiño e marchamos do lugar atravesando a muralla ata coller camiño de León. O neno ollaba para min coma para un becho raro e por máis que porfiou en saber o que acontecera, nada me sacou. Era coma se tivese desnortado o pensamento, coma se milleiros de reproches morais caeran na miña testa. Pensei nas dúas mulleres que posuíra, pensei na violación a que fora sometido, pensei nos meus desexos de vinganza, nos roubos que fixera, nas mentiras que contara, e ollaba para a sotana coma se ela fose a causante. Absorto, sentíaa coma unha áncora que me lembraba que tiña que estar preso dela, purgando polos dislates cometidos.

Alá por tras viña o Perico  berrando por nós. O Lisardiño miraba para el e para min estrañado. Eu, xordo e cego, só escoitaba a conciencia que me daba tormento sen sosego, indo e vindo, flaxelando o pensamento que semellaba terme cun pé no inferno. Os mozos, cando tentan ser homes, vense a si mesmos con milleiros de ollos que tanto aproban como condenan, e mudan de parecer tan lixeiro como o rousar dun cataventos enrabexado polo ar.

Pero volvo ao Perico. Aínda tardou un chisco en nos dar alcance, rifoume por facer o que fixera e deume varias razóns polas que o puideran descubrir, e non conviña  coller sona de caloteiro. Logo foi amainando inquedo polo meu mudo e forte comportamento, e ofreceume  algunhas moedas que segundo el eu merecía por telo axudado. Nin me inmutei, mais o Lisardiño que nestas cousas andaba habelencioso, botou a man e dixo que el se encargaría de gardalas. Eu só tiña orellas para os meus adentros que confundían toda razón do que acontecera nos últimos días. O sexo, a mentira, o odio, a desconfianza,  que foran mudando o meu espirito dábanme noxo, e as ladaíñas eclesiais barullaban na miña cabeza condenándome ao sufrimento eterno. Sentía a necesidade de atopar ao Frei Nicolás e pedirlle confesión, estaba convencido de que el era o único capaz de me dar sosego.

      Como diría Frei Nicolás, Giussepe Balsamo, máis coñecido por Cagliostro, fixo un bo “change”: levoume o cabalo e cedeume a manta. Por un cacho matinei  que todo ía moito mellor cando era eu quen fuxía coa luzada, e non cando algúen aproveitaba o meu sono para facer o propio. Ó primeiro incomodeime moito, pero resigneime inspirado pola idea e o desexo de que ao cruzar por Lemos lle recoñeceran o animal, e que cun pouco de chance lle darían a el tamén un disgusto. De alí en diante a desconfianza pasaría a formar parte das miñas cativas pero ben cebadas canas de pecador.

Ceibei un riso, a pesar de todo, e collín o camiño que me conduciría ata o río Valcarce. A paisaxe era inmensa. Dende o alto centos de vales cos seus regatos enchían  coma veas de sangue a xeografía. Os carballos e castiñeiros tiñan pouca follaxe e daban un ton pardo ao lugar, contrastando co verde dos prados máis cá neve branca que gardaban os curutos. “Para baixar todos os santos axudan”, pensei, mentres o meu paso apuraba nas costas sen eu pórlle ningún atranco. Non tardei moito en dar  co río, que pola súa magnitude, maior cá dos regatos que me fora atopando, xulguei era o Valcarce. As súas augas eran parecidas ás do Lor, cristaliñas e frías, e a súa escuma nos cachóns lembraba a neve que fora non había moito.

Bebía del con sede, cáseque con gula, cando oín unha manada de cans ladrar. Berros rexos saían da gorxa do que se me apresentou coma unha batida de caza.

 E de caza si que era. A alimaña que buscaban era un rapaciño miúdo, de pel renegrida e cuns grandes e mouros ollos que ao topar comigo ficou mudo e inmóbil. Os cans a cada intre parecían estar máis preto de nós. O mociño fíxome un sinal co furabolos pegado á boca e botouse á auga. Primeiro apareceron os cans; por tras os homes. Estes retiveron ós animais que, encirrados por unha rabia asasina,  botábanse a min sen chegar a trabarme. Gracias a que eu,  nun primeiro momento,  fíxenlles fronte cun pau de amieiro movéndoo dun xeito ameazante. O encontro sucedeu de forma fugaz. Según me ollaron, os homes preguntáronme se vira a un demo pequeno correr por aqueles lugares, ao que eu respondín que si, que había un cachiño pasara por alí mesmo, e erguendo o brazo dereito sinalei o outro lado do río. Déronme as gracias de contado, e vadearon o río xusto por riba das dúas penas onde se acobillaba o fuxido. Axiña os perdín de vista, e os ladridos oíanse máis e máis lonxe acalados polo rumor da auga que baixaba con forza.

Coa mesma vara coa que azuzara ós cans, toquei o corpo do fuxido. Este, entendendo o sinal, saíu de embaixo da fervenza con cara de frío, batíanlle os dentes producindo unha música que tentei parar poñéndolle unha manta enriba. Sen dicir cousa collino polo ombreiro e botamos a andar cara Augasmestas polo camiño que trouxeran os perseguidores.

¿Sabedes quen era o rapaz? Non o imaxinariades: era o criadiño do tolo de Veiga das Brañas, do Cagliostro. Chamábase Lisardo, aínda que o seu amo alcumárao “Liberté”. Eu non fun menos, e erixíndome no seu novo amo púxenlle “Lisardiño”.

Falaba o mozo a fala de Castela, o que non foi atranco para nos entender, mais mesturaba algunhas palabras do seu antigo amo e mais outras que eu lle escoitara ao meu querido Frei Nicolás. Contoume que era natural de Olmillos de Sasamón, fillo dun criado do señor daquelas terras posuidor dun castelo, que cando era máis neno lle semellaba ser o máis grande do mundo, pero que despois de ver as murallas de Astorga e o castelo de Ponferrada, mudara de parecer téndoo por ridículo, anque moi xeitoso. Fora o Cagliostro quen o levara a percorrer Castela despois de pór ao seu pai en encontro cunha avoa súa á que quixera moito. Este, en agradecemento, entregáralle o fillo como criado e discípulo por ver se melloraba en algo a súa educación. Co tempo, o Lisardiño foi aprendendo o oficio e era quen de poñer unha voz oca e grave, simulando a dun morto coa que o seu amo enganaba ás xentes. Xa o fixeran co seu pai.

O Cagliostro coñecera ao Lisardiño no camiño de Burgos, antes de entrar en Olmillos. O neno andaba a roubar ovos de paspallás e poñendo estarrelas a uns paxaros, que pola descrición que me fixo supuxen que serían papuxas. O home de seguida fixo bo caldo co rapaz que lle informou de todo o que acontecía no castelo. De aí  pasou  a ser o seu compinche e armáronlle a do pai coa avoa, coa promesa de ver  mundo.

Andou con el cabo dun ano, ata que o outro día tiveran problemas nun mesón onde pararan un mes co asunto de que unha das fillas do mesoeiro ficara preñada. A rapaza soltara o bico e dixera que o pai era o italiano, cousa que non agradou a ninguén e ben menos á nai, que así mesmo se entendía co estranxeiro. Tiveron que saír correndo coma ladróns e cando os tiñan cercados nunha pequena chousa, fuxiu deixando o rapaz de cebo, o moi langrán.

O pobre do Lisardiño levaba máis de dous días sen probar bocado cando lle saquei aquel anaco de touciño. Os ollos agrandáronselle e as tripas do estómago parecían tocar unha muiñeira con acento castelán. Fíxeno esperar un pouco por bendicir os alimentos,  mentres vía como as mans lle tremían e lle bulía a lingua no interior da boca. Apurei a oración e convideino axiña.                                                                                

Endexamais tivera un servente, e a verdade, aínda que ao primeiro me fixo ilusión, pronto me cansei de telo como inferior. Así, nun alto do camiño pasado xa Augasmestas e Vilafranca, díxenlle moi claramente que só seríamos amo e criado cara á xente de fóra, que entre nós poderíamos ser amigos. Non fixera máis ca rematar e xa o tiña colgado do pescozo. El só tivera un amigo na vida , Félix; era aínda moi novo cando o pinchou unha cóbrega no tempo da sega, a morte levárao de seguida. Co italiano pensara que tamén tiña un amigo, mais as cousas da vida desenganaranno. Ó rematar prometinlle  que nunca o abandonaría; el pola súa parte xuraba cumprir a súa parte, así que quería saber a miña decisión. Cando a miña face foi suficientemente crible, el asentiu e ofreceume a súa man que estrelei compracido e aliviado.

Despois de andar por unha chaira infinda toda a noite, cun frío estraño que eu xamais sentira, arribamos a Ponferrada de amencida. Andaramos rápido como único xeito de espaventar a xeada, e non paramos en ningún mesón do camiño polo medo do Lisardiño a ser recoñecido. Eu consolábao dicíndolle que non se preocupara, que el ao cabo non tiña que ver coas trasnadas do seu antigo amo. Mais así e todo non o dei convencido para facer parada, aínda que fose nun palleiro. Saírame mal iso de declararlle amizade. De todos os xeitos resigneime e consolábame do frío e da dor nos pés,  pensando que canto antes chegara, antes daría con Frei Nicolás.

Podo ensombrar os cristais

         sen a presencía da noite,

         bastan as feras ideas

         que a traer están a morte.

         Non hei forzar máquina,

         nas entrañas,desfeita, queda a miña,

         quiza que fora por unha lembraza

         que sempre volve sen ser querida.

         Lixeira vai a guitarra

         das miñas mans perseguida,

         garda grandes silencios

         coma a ialma resentida.

    Debía chover moito pois o Lolo chegara ó bar mollado coma un pito. O cigarro apagáraselle na boca  e el facia vans esforzos por reanimalo, ata que, canso, decidiu cuspilo, e filxoo con tal brio que foi petar na cara do Randín, mozo forte e fanfurrileiro que gostaba de darse a valer máis ca ninguén. Ó  Lolo  endexamais lle deran medo as brabucadas do tal Randín, pero  nembargantes lle tiña un grande respeto que non sabía moi ben de onde lle  viña.

-¡Ostia perdoa!Non sei moi ben como fixen -apresurouse a se disculpar o agresor- foi sen querer, se conoce que non controlei a forza e escapóuseme.

                -¡Testa cadrada , pitapodre! -de moi malos modos contestou o agredido-Voute meter catro lampreazos que non te vai recoñecer nen a puta nai que te pariu.

  O  Lolo baixou a testa e como lle pasaba a miudo non soubo que contestar. Cando se vía ameazado por calquera sempre se lle bloqueaba a lingua e por máis que o intentara non daba atinado coas palabras, e un sentimento de culpa atoáballe o corpo sendo capaz de aturar calquer aldraxe por moito que este se extendera no tempo. Poidera ser que fora un trauma da infancia, cando lle puxeran o alcume de Testa cadrada, cando a dona Inés lle petaba cos seus cotobelos na cachola inpotente de ver a negadez do alumno fronte unha división de tres cifras. Poidera ser que fora de aquela cando por primeira vez se sentira diferente  dos demais que falaban de aquel xeito mixiriqueiro, cheo  de verbas estrañas ás que el coñecia. Pouco a pouco afixérase a estas cousas, pero a pesadez que lle entrara no corpo aínda seguia canda el.

E alí seguia o Randín co puño ameazante diante dos seu ollos, a barullar facéndolle ver ca sua testa, e volta ca testa, non servia para outra cousa que levar labazadas ou para mollarse cando chovia. O Randín, roxo de ira, buscaba a aprobación nos demais siareiros que pronto viron ca cousa non pasaba a maiores e foron mudando o seu rosto que de serioso e frio pasou a apontar algún soriso de bulra. O Randín, moi influenciable, deixouse levar pola actitude de todos  para seguir a meterse ca cachola do Lolo pero xa dun xeito de mofa máis que de agresión, e sen parar sentouse na mesa onde xugaba as cartas:

-Mirade se terá dura a testa que endexamais pasou da tabla do un -dicía con sorna mentres o Lolo se lle achegou dun modo raro  ó que era axeitado nel.

-¿Queres que che diga a tabla do un?Un por un…UN- e cando dixo”UN” deixoulle caer un testarazo na tempa que guindou co Randín ó chan coma se estivera morto.

Ninguén se moveu .Unha pausa silandeira  percorreu o ar sen atopar un disturbio, o Lolo arrimouse á porta facendo ademan de se marchar e mentres botaba man para abrila dixo dirixíndose a todo o mundo:

-Gracias o Randín xa sei para que serve a miña testa.

E virándose deu as costas á xente desaparecendo coa maior naturalidade do mundo. Endexamais ninguén lle voltou chamar Testacadrada, agora lle chaman o TESTAASESIÑA.

        Non sei exactamente cantos peregrinos chegaron neste derradeiro Xacobeo. Seica uns millóns. Todos chegaron a Compostela e foron, seguramente, ben recibidos. Comeron, bañáronse e tiraron  polo menos unha vez da cadea do retrete. Esa auga que corría polos seus sanitarios é a mesma que eu estou a ver agora no Sar, aquí por Bertamiráns. Esa auga que baixaba clorada e clara agora é coma “café con leite, cunha escumiña graciosa que mesmo dá gañas de beber dela”. Que milagre! Deus, o Apóstolo e o servizo de augas converten o líquido elemento en algo polo que temos que pagar preto dun euro en calquera cafetería.

            Non toleei, simplemente estou a citar malamente as verbas dunha nena que, coma min, contemplaba o río Sar nun bo día de outono.

            Que é o que pasa coa depuradora de augas residuais?

            Santiago é ecolóxico e ecoloxista. Colectores de lixo separados e soterrados para que non cheiren, grandes parques con lindo céspede e moitas cousas máis que abruman ao visitante. Mais quixera eu que moitos destes europeos, relixiosos ou non, que deixan os pés no Camiño, baixaran  cara Roxos e ollaran como vai o río Sar a partir da depuradora. Como, cando chove, a auga sae peor de como entra, pois a capacidade da mesma é para unha vila de 20.000 habitantes ou pouco máis. Moito Xacobeo, moita capitalidade europea, moita cidade da cultura pero o importante, o que en verdade fai a unha cidade digna dos seus moradores, e de todos cantos a visitan, é o respecto ao medio ambiente. Que pasa? Que non hai cartos para sanear e si para macro proxectos de formigón?

            Por favor, señores políticos, se isto é así, dígannolo abertamente, aínda quizás esteamos a tempo de facer unha subscrición popular ao pe da entrada da catedral, e sexamos capaces de recolectar o diñeiro que faga falta para construír aquilo que, porque non se ve, non lles preocupa.

            Sinto vergonza allea de facer este escrito, mais que nada porque ter que dicirlle a alguén que se lave resulta bastante desagradable. 

        A brétema non levantara aquela mañá. Eu sabía o camiño porque moitos dos lugares xa me eran coñedidos. Pasei por Reigada, Bascós, Chabaga, Cereixa, Póboa do Brollón, e  principiei a subir cara a Parada dos Montes. De súpeto, abriuse por riba miña un ceo azul que ao primeiro mancou os meus ollos mais que despois, coa calor do sol, veu dar pracer ao meu lombo.

 Deume a fame e parei para meter un bocado,  costa abaixo, un mar de brétema gris azulada asulagaba os vales, e algúns curutos  a modo de illas, sabresaían daquel océano de néboa. Alí ficaba Monforte, sepultado ós ollos do mundo, alí ficaba coma un pozo, coma o pozo onde tiñan cabida todos os vicios: Exércitos de siareiros nas adegas, asasinos, ladróns e puterío; viño, licor a morrer e ata herbas enfeitizadoras saídas de contos doutros tempos. Nese intre pensei: “¿Se pasei por aquí que outro lugar no mundo pode acabar comigo?”.

Non tardei en pensar no Frei Nicolás. Adiantábame semana e media de camiño pero eu  confiaba no bo cabalo que roubara e estimaba que daría  con el en pouco tempo. Debía de dirixirme a Ponferrada onde el faría un alto, polo que me contara sobre unha doenza que tiña o xuíz Álvarez de Trabada e que el, sabio curandeiro, ía de mirar de lla sanar no tanto que lle cadraba de camiño cara á súa Francia.

Despois de Parada dos Montes pasei por Vilamor. O seu nome pareceume de bo gusto, e máis a paisana que me indicou que así se chamaba o lugar. Daquela eu tiña unha teima coas mozas, que ben non ollaba unha xa me volvía tolo por tocala, e a verdade era que os meus hábitos non impedían o meu pecado. Andado o tempo  fun facéndome máis cauto, redimín os excesos e adoptei conscientemente o celibato. Mais naquel caso non enredei con ela, limiteime a lle preguntar polo camiño e díxome que se quería continuar cara a Castela debía  seguir a Folgoso, despois Seoane do Courel, Esperante, e por último Veiga das Brañas, sempre seguindo o río Lor. A neve cubrira os montes non había moito e algúns picoutos aínda a gardaban con abundancia. Pero tiña sorte, o tempo era bo e o cabalo lixeiro.

No último lugar coñecido, o Lor fixérase estreito;  o cabalo, ás veces, ía polo seu medio como agradecendo o refresco que lle daba a auga. As catro casas que había semellaban desertas e un formigueo amocábame na caluga. Atei a renda na porta dunha corte e berrei con forza por ver se alguén atendía. Dei a volta e alí estaba.  Non era un labrego, e tampouco un pastor. Vestía unha capa estraña e un sombreiro que  non o era menos, como tamén o seu falar. Chamábase Giussepe Balsamo, mais era coñecido como Cagliostro. Na súa fala, que ben se entendía, contoume que a xente desaparecera, e que seguramente algún espírito traicioeiro da montaña os levara para os altos cumes co gallo de se divertir un pouco. Eu contesteille que non cría nesas cousas e que me poñían máis medo os lobos, ou mesmo os homes. Riu amizosamemte e explicoume que viña corrido de Vilafranca onde non apreciaban a súa ciencia e ía camiño de Compostela reclamado por non sei que sociedade masónica da que na miña vida escoitara falar cousa. Indicoume por onde baixaba o camiño de Castela ata o río Valcárcel. Tiña que seguilo e  acadar  Augasmestas , logo Vilafranca e por fin Ponferrada.  Logo tiven eu que facer o propio , mais no sentido contrario. A verdade é que eu non estaba moi forte en xeografía así que lle marquei a rota que dende Santiago me levara  ata ese punto ignorando se esta era a máis apropiada. Obviamente eu non seguira o camiño máis axeitado para ir a Castela, do que me decatara ao adentrarme nestas inmensas terras do Courel.

Convideino a xantar e el accedeu gustoso. Chamáralle a atención a miña sotana e preguntábase o home que qué facía un crego tan novo coma min viaxando só cara a Castela. Resposteille que era correo do bispo Quevedo Quintana e que me dirixía á Corte cunhas novas para El Rei de moita importancia. Conteille tamén que tivera un percance en Monforte onde me quixeran asaltar, e que alí ferira gravemente a catro homes que despois ficaron presos da Xustiza. De pronto escoiteime falar dunha forma grave e mentireira, non sabía o porqué pero lanceime a un discurso  falso, mais non por iso aburrido. Disfrutaba  con cada palabra, ollaba a atención que puña o meu contertulio e eu seguía a inventar nomes e accións que foron formando unha gran bola que o outro non tivo a máis mínima intención de romper. Canso xa de falar deime conta de que o sol ía tocando os curutos dos montes e as sombras apoderábanse das vagoadas que ficaran caladas ao meu relato, como o fixera o meu compañeiro.

Determinamos pasar a noite no lugar e continuar a marcha ao día seguinte. O Giussepe encargouse de afundir coa forza dos seus pés a porta dunha palloza suxa e abandonada, e  no lar que alí había fomos facendo un lume cunha torada de carballo seco que estaba almacenada nun recuncho e que aguantou ata o día seguinte. Voltei convidalo á merenda, pois o home só foi capaz de sacar da súa fardela unha manta coa que nos cubrimos os dous durante a noite. Agora era el quen falaba. E facíao das súas terras de Itálica, da gracia das súas xentes e a forza e poder dos seus príncipes.

O italiano practicaba a ciencia nigromántica, que non era comprendida por moita xente e menos polos xuíces e alguacís do Santo Oficio, que en máis dunha vez quixeran botarlle a man para queimalo nos lumes purificadores. Acusábano de trato co demo e mais de, axudado por este, deixar preñadas a unhas vinte ou trinta mulleres. Cousa esta que non desmentía de todo. Pero el non tiña nada co demo, o que tiña era unha serie de teorías que lle permitían pórse en tratos coas ánimas  do outro lado, algo co que non facía mal a ninguén. Tentou demostralo cun defunto que nos rondaba dende había un cacho, mais a voz de ultratumba non aparecía por ningures e o home achacouno a que ao defunto, que se chamaba Rodolfo, non lle gustara que lle tirara coa porta da que fora a súa casa e agora deixábao quedar mal, coma un mentireiro e un falabarato. Eu, pola miña parte, dixen que non se incomodara, que non tiña  ningún interese en falar con aparecidos e que se quería seguira a contarme como era a súa terra.

      Eran dos que se poñian nas barras para beber. Os seus grandes bandullos confirmábano. Levaran ou non aneles non había que ser moi listo para saber que eran todos casados. Os fins de semana esperábanse no bar e buscábanse cos ollos os uns ós outros ata que facendo roda montaban a partida, sendo en demasia amables ca xente que casulmente miraba.

-¡Este é idiota!Tiñas que arrastrar cabrón.

-¡Vai a merda!¿como ía arrastrar se este cantaba vinte.Eh!

-Nin puta idea…non tedes nin puta idea…Ja,ja ,ja.

-¿sabedes que me pasou o outro día? Copas.

-¿que? ¡Merda,ahí vai ! É o segundo tres que me come.

-Pois que ía  co neno a escola e cadramos ca súa profesora polo camiño.

-¿E qué? Arrastro.

-¡Ah!Xa non levo.Pois que a tia está coma un tren: Xoven,delgadiña e …¡Ai miña nai!cunhas tetas que rompen. Estiven  a falar un anaco con ela do cativo e case que non daba dito palabra. Eu dicíalle a todo que si, mais a verdade é que non me enteiraba de nada do que ela falaba.

-Xa me imaxino a este apapaostiado sen sacarlle o ollo a esas  que todos sabemos.¡Veña,volvo a arrastrar,e as e rei de ouros firmes.Todo para nos!

-¡Non fodas, asi calquera!Tanto falar de tias e tetas que non me fosco de nada.

-¡Veña ,veña! Non chores, que sempre fas o mesmo.

-O que non chora non mama.¡Ja,ja,ja!

-¡Contos!Das ti.

Se algo lles gostaba era iso. As cartas, un bon viño, e falar de mulleres. Agora,iso si, as deles eran intocables.No moi fondo non sei se non serian uns maricons, no mal setido da palabra que ó meu pesar se lle dá moitas veces.

A que pon a traba, Lei.

         A que pon o consentimento,Lei.

         A que di o que é un aceno, Lei.

         A que di quen se somete ó tempo,inxenuo, Lei.

         Haberá Lei do sereno.

         Haberá Lei do violento.

         Haberá longa teoría.

         Haberá ciencia, negatif-positif,falso-verdadeiro.

         Ciencia cuadriculada, Lei.

         Intelixencia sometida,Lei.

         Entelequia da moral ¿que é o que debemos?, Lei.

         Noxo ó que se saia da Lei, Lei.

         Consentimento do máis livián que nos oprime, Lei.

         Iniciativa dos tontos autolimitados, Lei.

         Aparello para coller a historia, Lei.

         Principio da primeira realidade.

         Alquimia máxica dunha mitolóxica condición.

         Respostas medidas, Lei.

         Asombros socialhistéricos, Lei.

         Obras programadas,Lei.

         Sometimento informativo, Lei.

         Obstrucción ó non-científico, Lei.

         Oblicuidade emocional, Lei.

         Transitividade amatoria, Lei.

         Razón cargada de historia, Lei.

         Holocausto da idea infinito, Lei.

         Seguir, vivir, comunicar e morrer, Lei.

Eu son un burgués, un burgués pobre, consumista e intelectual. Pero son un burgués dos de aquí, dos que no mes de agosto apaña as castañas e dá ás viñas a última man de sulfato.

Coma min hai moitos. Algúns non apañan patacas pero lavan o coche ou ven televisión, ou adecentan o xardín que está murchadiño, mentres pensan na cea dos venres.

Ningún está en política, pois ben sabido é do burgués que a política só produce desgustos:”sonche de aquí pero militar non milito”.

 Ser burgués nesta terra é algo circunstancial, insignificante, como si foras un ninguén. En menos dun século pasou o labrego galego a burgués, e isto non tería nada de especial, xa o materialismo dialéctico prevera tal cousa, senón fora porque por primeira vez na historia universal todo un pobo( clases máis baixas porsuposto)muda a ser burgués da noite para a mañá.

Galicia, “Cidade única” que dixera Fraga, todos burgueses por decreto. Aínda que en toda maceta de calquera casa haxa unha horta en miniatura.

Son burgués de aquí e non me doe dicilo porque a honra de labrego e a indiferencia de fidalgo impregnan os meus xenes. Amansáronos, pero por embaixo desa mansedume latexa a idea de ceibar non se sabe que..

Os burgueses de aquí andamos nas altas construccións filosóficas, tratando de darlle sentido, non xa ás nosas vidas, senón á política global, as guerras de civilizacións,á conquista do universo. Levamos o penedo de Prometeo ás nosas costas coma se fora o chaveiro no que outros humanos levan normalmente as súas chaves.

¡Pero ollo! Aquí, en Galicia, ninguén dirá en público que é un burgués, a palabra en si está proscrita, mal vista. Así uns dirán que veñen do campo e falan galego de “toda a vida” e outros ensinaranche o brasón familiar dicindo que non poden co galego, que o importante non é o idioma no que se din as cousas senón as cousas que se din. Os uns mostraran automóbiles impresionantes polas estradas, os outros disimularán a súa penuria económica mofándose da ostentación dos demais. Pero, como pauta ben fundada, todos quitarán importancia ás súas pertenzas. E é que o burgués galego, malia todo, non ten envexa, no é español, o único que precisa é poder seguir gozando das vacacións pagadas e das tapas dos domingos.

Non é mala vida a do burgués mentres siga ilusionado coa súa propia mentira: “por riba de min só está o capital, que é impersoal, unha abstracción no intelecto”.

Mais isto acábase amigos, o engano xa non move a imaxinería, hai nomes e apelidos que manipulan por riba das nosas testas, e isto xa non o atura o burgués porque o converte en proletario, aínda que só sexa en conciencia.

 Abriu os ollos. Como se voltase da morte, o seu rostro estaba pálido. Ergueuse da cama e ficou sentado. A súa beira, a mesiña de noite sostiña do po e da desorde, dela colleu a papela abríndoa, e baleirouna sobre a culler, como fixo tamén cun limón que contiña unhas gotiñas de zume , as suficientes, logo a auga , e o chute estaba feito. O mono xa o curara pero non era dabondo, precisaba máis.

Saiu á rúa como sempre e colleu cara ó “Bilbao”. Pediu un café con leite que non puido rematar. Chegara cedo. Catro ionquis matizaban na terraza. Uniuse a eles.

-¿Quen ten material? -preguntou.

-Eu, pero a ti non che sirvo -contestou un deles, pálido coma el, pálido coma a morte.

-Veña tío xa che pagarei o que che debo. Ven comigo ó chigre que teño un asunto para ti ,e  achegándose á orella susurroulle: teño prata.

O Rubio ergueuse canda el e dirixiuse ó interior do bar. Xa no W.C. mudou a fala. Parecía enrollarse mellor, a súa linguaxe xa non era comercial senón máis amistosa:

-Nené, xa che dixen que non me entraras así, que se se enteira a peña que che sirvo vanse  mosquear comigo e non me vou  comer nada ¡foder!, que hai moita competencia. Aí van. Tres talegos.

-¡Toma…! ¡éche o que hai !

O navallazo deixouno mais pálido do que era. A súa repugnante cara pedía clemencia e  deulla. Outra e outra puñalada ata o número de catro.

-Menos mal -comentou despois de cachealo- un, dous, tres… Dez gramos.

A penas suaba ó voltar xunta os outros.

-¿Queredes material?  -dixo burlonamente.

-¿E o Rubio? -preguntou o máis decidido.

-Foise pola porta da calexa, deixoume a min para vender.

-Iamos pillarlle a el, pero se marchou… ¿É do mesmo? -El asentiu coa testa.

O tren agardaba, pronto estaría a mil quilómeteros, ninguén desa cidade o coñecía polo seu nome nin procedencia, e aínda que así fose… ¿QUE?

Quen fora para fóra

         soñar coa Aurora

         e mecer na súa luzada

         os ollos prisioeiros.

         Quen raiou a raia

         que se fixo na praia

         para marcar a fronteira

         das palabras ceibadas.

         Quen rachou a racha

         que dibuxou a facha

         que levaba o fado

         no devir do tempo.

         Quen roubou o roubo

         que endexamais se soubo

         daquela sombra compartida

         no verán mentireiro.

         Quen laiou o laio

         que naceu sicario

         da vontade serea

         que outros provocaron.

         Quen cantou a canción

         que por precaución

         ficou estrañamente esquencida

         asulagada polo medo.

         Quen soñou o soño

         que chorando eu poño

         no cabo da vida.

¿Ten que converterse a liberdade de opinión nunha relixión máis? Boa pregunta, aínda que absurda. É  como o chiste dos dous galegos que, atopándose no cabo Fisterra contemplando unha maravillosa posta de sol, lle dí un ao outro: “Manolo, todo nesta vida é relativo”, ao que o outro resposta: “bueno, depende”.

E é que afirmar a universalidade do relativo de forma absoluta vólvese un contrasentido que encerra toda a ironía do esceptiscimo, según o cal nada podemos saber, nada podemos entender nin explicar de forma absoluta, nin sequera a relatividade das cousas.

O escepticismo non é máis que unha visión do mundo conservadora, que non en poucas ocasións desenvoca nunha fe cega na tradición, na espiritualidade dos libros históricos como fonte de salvación. O escepticismo é predicado: “miña madriña que me deixen como estou, xa que non podo arranxar nada”, e este tipo de actitude conduce ao conformismo e ao sometimento.

            Por iso as relixións arrasan, xa que afirman a relatividade do relativo intencionalmente, sostentando ese mesmo sentir escéptico e reforzando a actitude vital de moita xente, levandoa, ás veces, ao fanatismo.

            A liberdade de expresión non debería, ao meu xeito de ver, atentar nunca contra o individuo, aínda que este sexa escéptico, pero moralmente é un deber o exercitala contra aquelas institucións que manexan  a existencia de moitos, conducíndoos incluso á morte. A liberdade de opinión, tan maltratada, vendida como un material de consumo igual que outras mercadurias, volverase contra os humanos en forma de miseria e destrucción, como xa está a pasar no mundo árabe, porque, manipulada e debidamente terxiversada, proporcionará o motivo perfecto para masacrar a moita xente.

            Pódese pedir perdón por múltiples cousas, polos aldraxes cometidos, polos asoballamentos, polas faltas de entendemento ou compresión, pero xamáis pola razón que se somete ao pensamento. Eu, dende aquí, quero pedir que se respecte aos homes e ás súas crenzas. Pero acaso as relixións merecen tal respecto? Non vou contestar a esta pregunta, só hai que fixarse nos mortos que se acumulan, uns tras outros, nas guerras das que foron coartada que non causa, o demais, é xogar ao despiste.

  Non sei como cheguei a aquel pazo. Espertei e o primeiro que vin foi unha cara forte e ruda cuberta por una fina e peiteada barba. Os ollos expresaban unha admiración contida nun velorio máis ben longo. O nariz prominente parecía uliscar a miña resposta e a voz de esperanza voltoume ao mundo dos vivos.  Así me achei no  Pazo de Espasante e co meu anfitrión, que me atopou estarricado e medio morto. Montárame  na súa besta e conducírame cara á súa casa onde unha boa cama deu alivio ás miñas doenzas. O señor teimaba en saber o que me acontecera, pero eu seguía mudo chantado no leito. Desesperado deume por parvo e abandonoume ós coidados dunha ama vella e simpática  que, tirando de aquí e de acolá, fixo que a mudez fora ceibando ao pensar.

Eu non sabía que lle contar, non tiña  verbas para describir todo o que me acontecera, e menos, a humillación á que fora sometido . Que palabras ía utilizar para tal suceso. Agora non era que non puidera falar, era que non quería. A testa bulíame entre mentiras que eu consideraba idóneas para saír do trance , mais unha sensación nugallenta tíñame asulagado naquel leito no que fiquei por varios días.

A experiencia nos montes de San Paio rompera a miña virxindade para ensinarme os praceres e as dores da carne. Asi como viñan uns, viñan os outros, e na maior parte das veces uns polos outros. O mal vén para o ben e o ben para o mal. Esta foi a primeira cousa que me ensinou a vida cando cheguei a home.

       O tempo de convalescencia serviume para repasar moitos dos consellos  que  me foran repetidos na miña curta vida. Repasei os pecados da carne que condenaba a nosa Santa Madre Igrexa e pensei: “Errare humanum est”. Cavilei en dar perdón ós meus agresores, mais,  o sentimento clamaba vinganza nun recuncho da miña testa, e cando asomaba tiña que apretar os puños e os dentes dun xeito que convulsionaba todo o meu corpo. Estaba disposto a encontralos.

Na mañá sentín bater ferros. Fóra , no patio, o fidalgo de Espasantes exercitaba o seu brazo  no manexo da espada loitando cun criado, que suoroso, mal  como podía , paráballe os golpes. De seguida me erguín. Puxen a sotana, que aínda que cheiraba a fume estaba limpa e seca, e uns zapatiños mouros cunhas fibelas douradas que me deixaran ao pé da cama, xunto con roupa interior  e un abrigo de lona vello pero limpo coma  unha patena.

O pazo non era de grande luxo pero o seu estado era impecable. A madeira relucía de limpa e as alfombras que cubrían o chan daba non sei que pisalas. Baixei por unha grande escaleira que me levou diante da porta principal; crucei a estancia  e saín ao patio. Ó verme, o de Espasante fíxolle un aceno ao criado e pararon o combate. Achegouse ata min e deume a benvida ao mundo dos vivos sen que puidera conter un sorriso. Eu correspondinlle. Aquel home era todo un guerreiro. O seu corpo era grande como tamén os seus brazos e pernas. As súas mans poderían coller a miña testa e abarcala por enteiro. Colleume polo ombreiro dunha  forma familiar e levoume á cociña onde comemos xamón curado, pan e unha boa cunca de leite.

Tras coñecer o que me acontecera, iso si, omitido o da violación, propúxome perseguir ós bastardos, que así lles chamou el a quen me roubara, e darlles un bo merecido antes de entregalos á Xustiza. A miña resposta non se fixo agardar. Era o que o corpo pedía a berros: vinganza.

Ollar a fouteza de quen se  aprestaba a axudarme fortalecía a miña decisión. Penso que endexamais coma naquel momento bebín da podremia do odio ata saciar. Hoxe tremo só de pensalo. Que sentimento máis ruín e á par tan reconfortante. Acordamos partir cara a Monforte e na súa casa de alí pasariamos a noite. Antes de nos deitar fariamos parada nos mesóns, beberiamos bo viño e mirariamos de saber quen foran os meus agresores. Segundo o de Espasantes só nestes lugares, onde todo tipo de xentes, nobres, fidalgos, curias, cregos, campesiños e maleantes tiñan encontro, podiamos atopar algunha razón.

E así foi. Primeiro paramos no de Vilamelle. Había dúas ou tres persoas no interior. Soubemos de que cinco homes mataran un xudeu que ía camiño de Monforte para roubalo, metéranlle tal malleira que ninguén deu en coñecelo non sendo na roupa e no anel de ouro roubado e logo perdido por un dos asasinos, que non podéndollo sacar do dedo, sen máis, cortárallo. A xente corríaos cara  Distriz e Piñeira pedindo xustiza. Estes, segundo dicían,  miraban de se refuxiar nas tabernas da muralla de Monforte, onde uns agochan a outros presionados polo “hoxe por min, mañá por ti ”.

Dirixímonos á vila de contado.  Os cabalos eran bos, dunha cepa moura polo grandes. De camiño contoume o meu amigo que un antergo da súa familia estivera nas Cruzadas, en Cafarnaún, e de alí trouxera dous sementais, un negro e outro albo, deles descendían todos os seus cabalos e eguas, e mesmo facía bos negocios emprestando a súa semente. Sen decatarse falou e falou do seu antergo. Do forte que fora co mouro, de como fora recoñecido polo Papa coa distinción de Cabaleiro do Temple. Gardaba del a semente dunha especie rara de arbusto que precisaba moitos coidados e  que aínda hoxe plantaba no seu xardín, e nas noites de inverno,  cando o aburrimento se viña deitar ao seu colo e o viño non producía alegrías, chamaba ós criados e queimando na lareira un bo feixe desta planta xa seca, dispúñanse todos a rir sen saber por que. A min estas cousas parecíanme estrañas, semellábanme meigalladas ou contos de burla. Prefería non dar creto, aínda que coa cara mostrara fascinación.

         O camiño ía á beiriña do río. O aire de frío, compañeiro das augas,  susurrábanos que a neve ficaba nas altas montañas. Cabalgabamos ao trote sorteando choupos que curvaban a senda , parecían coñecer ben cara onde iamos. Nin unha orde lle tivemos que dar para que de súpeto se parasen nun claro á vista da abraiante torre da Homenaxe. A súa amea perdida daba mostras dunha vasalaxe a Castela de moitos séculos establecida.

O derradeiro gran señor da nosa terra, o descendente daqueles que no medo pactaron con Castela e fixeron de gardiáns para ela, morrera había dúas ducias de anos sen descendencia. E todos os seus apelidos, Castro, Osorio, Andrade, Lemos, pasaran a ocupar un recuncho na casa dun estranxeiro.

Alí estabamos, mirando para a inexpugnable fortaleza mentres o meu compañeiro me contaba parte da súa historia. Unha friaxe entroume no corpo e esporeei o cabalo na arela de encontrar o que buscabamos sen ningunha demora.

Chegamos. A luz do serán era tenue e unha brétema espesa ía emerxendo de todos os recunchos da terra, como se ésta gardase tanta humidade coma o rio mesmo. Algún farol empezaba a acenderse cara a Oriente, mentres xentes de moitos signos bulían de arriba para abaixo con moita présa, non sen antes indagar coas súas olladas a nosa identidade. Por moito tempo, e falo dos días que alí pasei, a sensación de que non había cristián na vila que non soubese da miña desventura asulagou o meu pensamento, e todas as faces me parecían cómplices dos meus ofensores. Como se as culpas do acoso da xustiza, que por mor do xudeu morto estorbaba a vida normal das xentes, me foran imputadas a min.

Un carpinteiro que traballara para o arciprestazgo do Incio, na capela do Ecce Homo e Santiago de Rubián, achegóusenos despois de seguirnos por varios barrios. No cruceiro de San Antonio e acochado na brétema, que nunhas horas fixérase tan espesa que non se vían máis aló de dúas varas, o home parounos para facernos saber que os que procurabamos eran os mesmos ós que perseguía a Xustiza e que o xefe era un fidalgo pobre pero moi bravo chamado Xoán de Lemos. Díxonos  tamén que paraba en Monforte, nunha casa do barrio das putas  onde tiña recoñecida reputación e poder, recalcando con cara de espanto, como queréndolono traspasar,: “ moito poder ”. Vin  empalidecer o rosto do de Espasantes, non dixo nada e só cunha moeda contestou á axuda que o bo do carpinteiro non afrouxaba. De famillia cristiá e amante facedor de ben, o homiño seguiu a falar comigo da súa procedencia. Eu escoiteino, tamén calei, e dándolle as grazas cunha aperta nos ombreiros,  dispúxenme a seguir ao de Espasantes que pensativo, montado xa no cabalo, daba a orde de nos ir. Por min continuariamos a rolda, mais o meu anfitrión convenceume de que a noite era perigosa, e que amparados na brétema podíannos causar moito mal.

Na casa  estaba a Sarela, unha criada nova moi ben feitiña, que segundo nos dixo xa levaba unhas horas agardando por nós. Os seus ollos grandes fitaban os meus. Pero non de luxuria ou provocación,  senón de sorpresa e benvida sincera.

 O portal era grande, de pedra de granito. Dous farois alumeaban as escaleiras anchas e baixas que daban nun descanso onde se partían para a dereita e para a esquerda. O pasamáns era de madeira e contrastaba coas formas das pedras, pois era  vello e rústico coma se fose  caer cun sopro de vento. No primeiro andar, collendo polo lado da esquerda, abríase un grande corredor onde me pareceu contar infinitas portas, a pouca luz non permitía ver a fin. Nunha delas veu a criada a me dar acomodo, e deixándome o farol que levaba canda ela, deume as boas noites.

A chambra era tan vella coma o pasamáns. Nin a limpeza daba aspecto ledo ao seu mobiliario: unha cama raída  feita nun nicho da parede, e  unha cómoda que lembraba tempos de esplendor e luxo. A fiestra daba á rúa pola que chegaramos e mesmo parecía que a friaxe da noite traspasábaa coma unha alma en pena.

Varios días  pasamos polas casas de putas; ninguén sabía cousa. Tamén miramos por outras adegas de distintos lugares dos que aínda  lembro os nomes: Reigada, Vascós, Chavaga, Brollón, neste último sitio voltamos ver ao carpinteiro, mais el finxiu non coñecernos  e nós seguímoslle o fío. Os da Xustiza xa se decataran de que nós andabamos buscando ós mesmos homes. Cando nos atopaban, nun cruce de camiños, nunha taberna, enredaban connosco e preguntábannos se sabiamos de algo. As contestacións eran sempre as mesmas: nin pegada deles.

Ó fidalgo de Espasantes fóranselle baixando os ánimos. Cada día semellaba máis desganado, amosábase coma se o deber que se impuxera fora unha pesada canga e nin tan sequera falaba. Eu miraba para el e convencíame de que non era cousa miña, que  eu non o  obrigaba a nada, e  se cansaba que abandonara.

Unha noite espertei cunha sede de medo. Antes de me erguer da cama pensei no frío que ía fóra. Só sacar un brazo do cobertor facía arrepiar todo o corpo, mais  aínda así dei un chimpo e púxenme de pé, morría por un trago de auga. Ás apalpadelas  dei chegado ao corredor, alí filtrábase unha pouca luz das escaleiras e xa puiden ver algo. Collía camiño da cociña cando bateron na porta cun grande estrondo. A Sarela descendeu ata o portón  pasando ao meu carón. Eu, ao estar na escuridade, fun invisible para ela. Tamén baixou o de Espasante que levaba un camisón branco ata os pés  e un pucho da mesma cor, realmente a súa estampa era cómica. Preguntaron quen era mentres abrían a porta, e dous homes entraron embozados nas capas e na brétema, que coma unha fumareda  coouse polo portalón sendo atallada con  habelencia  pola Sarela que se apresurou a pechar.

¡Que vían os meus ollos! Un dos homes era o tal Xan de Lemos que sen miramentos  berroulle ao de Espasante que qué lle quería, que andaba tras del coma se fose a mesma Xustiza. O outro faloulle de min, de como me atopara, da axuda que me ofertou. Iso si, descoñecía que os asaltantes foran eles.  Falaba con voz baixa e servil cara ao outro, ao que polo visto coñecía de abondo. Xan de Lemos falou con voz grave, moi diferente á que puxera coa muiñeira,  contoulle ao outro que roubar non me roubaran  ¿Que me ían roubar? O que si, que o Trenco , que así se chamaba o violador, me rachara o cu. Máis nada.  Que eles non roubaran ao xudeu , cousa que lle imputaban por andar de troula por aqueles lugares no día en cuestión. Que xa lle gustaría dar co que fora, e non había tardar en facelo.

Oídas estas explicacións, eu, impulsado por non sei que forza, deixeime ver no cumio da escaleira. Insultei coma endexamais o fixera. Chameilles porcos, asasinos, ladróns, cotrosos, obscenos… que sei eu cantas cousas máis saíron pola miña boca. Eles sen poder evitalo principiaron a rir, e a cantos máis insultos, máis risos. Co xeito dun capitán, o Xan ergueu a man e pediu silencio. Tras dunha pausa falou polo baixo coa Sarela, que obediente, subiu as escaleiras e colléndome da man levoume ao meu cuarto. Alí mostrouse cariñosa comigo e as súas verbas sacábanlle importancia á miña violación ata que agarimados, despois de facer o amor, ficamos durmidos.

Un pesadelo terrible espertoume no momento en que cantaba un galo. Ó meu carón, ben apretadiña a min, durmía Sarela pracenteiramente, un sorriso sinxelo asomaba na súa boca, e mesmo o seu olliño pechado mostraba un estado de gozo. Eu corría por unha fraga mesta, batendo contra carballos novos que dobraban ao meu paso. As pernas doíame e pesábanme coma se cargase cun grillón dos da cadea. A pesar da carreira, a sensación era de moverme moi a modo, e por tras, sempre a piques de collerme, viña meu pai, miña nai, o Manoliño, Don Cibrán, a Paca , Frei Nicolás, o muiñeiro, Xan de Lemos, o de Espasande, meu tío o abade cos seus cociñeiros e frades. Era capaz de recoñecelos a todos. Por diante, espidos, ían a Muiñeira, a Sarela e o Trenco facéndome acenos de que o seguira. Cando a anguria dos meus movementos se me facía máis insoportable un carballo veu dar en toda a miña face. Aí foi o punto en que espertei.

Fiquei un momento quedo recuperándome na vixilia, e logo funme desfacendo do corpo da Sarela para erguerme. Vestinme rapidamente e sen pensar, dirixinme á corte onde enselei o cabalo. Dispúñame a saír e lembrei as palabras e risos de Frei Nicolás: ”Non botarse ao camiño sen comida”. Así que dei para atrás, deixei o cabalo por un cacho, e voltei cun fardelo ben cheo de víveres. Vin aparecer, cando abría o portalón, ao fidalgo de Espasante. Pedía explicacións do que facía e eu dende o limiar, xa montando, díxenlle que me ía e que o cabalo leváballo por traidor. Galopei pola rúa mirando para atrás por ver se me seguían, a Sarela quedaba asomada na ventá e pareceume ver brillar unha bágoa nos seus ollos. Entón,  virei cara adiante tomando o camiño a Castela. 

A mañá deixábase ver entre os punteiros mal cubertos polas tellas. Un raio de sol quentoume unha orella ata case queimarme. Cansos como iamos non me estrañou nada que durmiramos ata tan tarde. Revireime a modo e  comprobei que o meu frade xa se erguera e durante un intre o presaxio de verme abandonado asulagou o meu maxín.

Ós poucos minutos  confirmoume as miñas inquedanzas o muiñeiro, namentres a súa dona ollaba cara a min dun xeito lascivo. O demo  tentábame e eu estaba disposto a deixarme levar . Xa lle daría alcance ao meu compañeiro. Non me dei présa,  disfrutei do almorzo e finxín despois estar algo enfermo polo que lle roguei ao muiñeiro  que me permitira deitar para coller folgos antes da partida. 

Fun para o cortello, onde horas antes repousara e agardei ver a mesma mirada, coa que a muiñeira me regalara antes,  sen o marido diante. Non tardou moito. Veume coa escusa  dun pouco leite  para animar o corpo, e ao cacho, o líquido foi polas pallas dando ela nos meus brazos.

 Cando, xa cansos, repousabamos do noso folgo, apareceu o seu home cun pau.  Deume con el  en todo o espiñazo. Gracias que eu xa collera as de erguerme e saín escapado coma un lóstrego, poidendo agarrar alomenos a sotana. Lembro, aínda hoxe, que as pedras do camiño fixeran chagas nos meus pés e só cando reparei nelas fun capaz, non sen deixar de mirar atrás, de parar a carón dun valo moi baixiño. ¡Quen me diría a min que despois de liscar desa guisa, ía saír do paraño para o lume!.

Non puiden remediar sen embargo o riso que me veu á boca de xeito inusual en min, e de súpeto, sentinme satisfeito lembrando  a cara de moucho que puxera o muiñeiro, e facendo grandes esforzos, non fun quen de evocar nin unha miga de compaixón por el. Víñaseme  á testa tamén as verbas do fidalgo cando lle declaraba amor á dona e vin a cruz que o bo cristián do muiñeiro ía ter que soportar coa alfaia que tiña na casa.

Endexamais me rira de ninguén , e confeso que non sinto orgullo por telo feito desa vez. Mais a mocidade é de natureza ignorante, manifestándose sempre dunha forma malévola e desvergoñada.

Cos pés aínda magoados, logo de enredar un anaco nestes pensamentos, emprendín camiño. Non tiña andado ben unha legua cando unhas falas que me resultaron coñecidas viñeron dar ós meus oídos. Eran o fidalgo e os esmorgueiros  que facendo balance das súas trasnadas, comían e bebían entre barullo de risas e blasfemias. Eu fixen por pasar de largo seguindo o camiño, mais eles, estricados nun prado  baixo dun vello castiñeiro, percatáronse da miña presencia e impedíronme marchar como se tal cousa.

Alcumáronme o “santiño” e facían mofa do meu estado. Vendo os meus pes preguntáronme se facia algún tipo de penitencia ou se perdera os zapatos corrido por algún bandoleiro desalmado. Eu escoitaba con moito sosego e non respondía nada, pois xulguei mellor non incomodalos. Non pensei, ao primeiro, en cousa mala ningunha que me puideran facer, mais logo de telos aturado un cacho temín polo meu físico, sobre todo cando un deles, esbrancuxado e baboso, empezou a xogar coas miñas partes, louvándoas e agarimándoas de forma noxenta. Quíxenme escapar, pero no mesmo momento de intentalo xa tiña tres deles apreixando en min. Dous polos brazos e o outro, o pervertido, polo pescozo. Este, ao cabo, soltoume confiándome ós outros dous que presto se dispuxeron a turrarme ao chan, e nel fiquei de xeonllos coa testa  enterrada na herba e o cu revirado cara arriba. Nisto, escoitei ao que semellaba fidalgo dar aprobación de me inxuriar, e sen máis preámbulos sentín coma me erguían o hábito deixando a miña traseira ao descuberto.

Nunca souben que máis fixeran comigo aqueles. Só recordo a dor no corpo como se me afundiran coiteladas por todo el, e como se as chagas fosen queimaduras profundas.  Sen forzas para erguerme , arrastreime pola terra, e as verbas acugulábanseme na gorxa sen ser capaz  de ceibalas para pedir axuda. Sentín falar a varios camiñantes, pero deixeinos pasar sen incomodalos. Non era que non quixera berrar, é que non podía. Tal era o meu tormento.

  Cando era novo, tiña unha obsesión polas palabras. Non por todas, debo recoñecelo, só por algunhas que suscitaban en min certo desacougo. Unha destas palabras era “liberdade”.

Un rapaz que vivía nunha situación típica daqueles tempos, preocupado por todo canto estaba a acontecer ó seu carón; desde as músicas que non entendíamos pero nos gustaban ata os acontecementos políticos que sacudían estas terras,nada nos era indiferente. Daquela se nos chamaba sen mais “pasotas”. Non era un pasotismo aquel que fixera honor ao concepto que a sociedade manexaba. A verdade é que non se desentendía un de nada; o que si pasaba era que de ser conscientes da porcallada da sociedade só nos quedaba fuxir. Cando a esquerda empezaba a poñer garabata, a ser escoltada e se fotografaba compracentemente co máis “Jet” dos “jet”, os nosos adolescentes bandullos revolvíanse de noxo e odiaban a hipocrisía a que nos víamos abocados. Nos pequenos cafés das vilas, creábamos un mundo á nosa medida, onde caladamente se esquencía todo o que acontecía fora. Nada nos movía máis que meternos por onde fora aquelas drogas novas que nos ía poñendo o sistema a tiro e que enriquecían a tanto sinvergonza. Era como se dixeramos: “Queredes matarnos, pois morreremos, pero por favor deixádenos en paz que en paz marcharemos”. Andado o tempo, vendo que as drogas non daban resultado, inventaron a SIDA, sofisticado xenocidio para unha xeración que verdadeiramente era libre. E digo que era libre, porque independentemente da sociedade, tumbaba por primeira vez na historia ás cabezas do poder, de todo poder, non loitando contra delas, senón aproveitando a inercia por elas provocada, ignorándoas coma nunca antes se fixera. Ese era o monstro da nosa xeración, ese era o poder das nosas vidas. Logo foron morrendo os máis xerosos e libres, e os demais adaptámonos a certo xogo, perdemos a liberdade non porque nola sacaran senón porque deixamos de vivila.

      Neses anos, escribín unha pequena definición do que era a “liberdade”, unha definición que se volvería contra miña e privaría o meu corpo de vivir as cousas coma ata daquela as vivira. Non foi que perdera a razón pero sei que nese momento se me fixo estraña. E por largo tempo considerei pensamento crítico aquelo que hoxe considero pura descrición:

“Bonito termo o de Liberdade. Ollamos como a todo o mundo se lle enche a boca ó pronuncialo.

Nas verbas, en todas, hai certa actitude comunicativa, isto é obvio, mais esa comunicación só se da se hai acordo entre os falantes. As palabras son neste sentido acordos entre as persoas que as manexan. De aí que o significado de moitas, o non haber un acordo pactado, sexa o principal atranco para o entendemento humano. Liberdade é, sen dúbida ningunha, unha cousa para o neoliberal e outra ben diferente para o marxista, para a ama de casa burguesa que para o que anda tocando polas rúas, en fin, que é un termo sen significado pactado por iso se emprega de tantos e tan variados xeitos. Penso que non descubro nada novo e que tal vez son moi simple, pero todo isto ven a conto de observar o que nos contan que está a suceder no mundo. Quizá o que escrebe, de certo, non teña nada claro o significado deste termo, quizá non ollarán os ollos o día onde o pronuncialo todos saibamos do que falamos, pero ata daquela podémonos contentar non intentando descubrir o que é senón o que non é. No descarte darémonos conta de que coincidimos moitos máis humanos dos que cremos. Polo momento eu sei que aquel que a define está mentindo. Ninguén pode facer nada no seu nome que non sexa prexudicial para o ser que somos, porque a liberdade non se define, se busca, e só denunciando a súa negación poderemos atopar o camiño que a ela nos conduza.”

Velaí o engano do meu pensamento que non podendo definir positivamente buscou na negación o camiño. Hoxe tal vez descubro que iso de “camiño” só é un concepto snob, unha metáfora que engana a razón sutilmente. Pois a verdade de todo é que non hai camiño, que a metáfora que mellor define o que somos resólvese en espacios gañados á fraga, incomunicados parcialmente ou en orixe, claros que se van abrindo naturalmente, que as veces se unen uns a outros e deforestan vastas rexións, normalmente a feito, sen outra intención que a de evitar ser devorados pola selva. A liberdade non sería, nesta metáfora, mais ca desbrozadora, a fouciña que nos deixa seguir vivindo. ¿Quen pode definir o que só é un instinto vital, si non é dicindo que é precisamente un instinto vital? Polo de agora, sen ser capaz de ver tódalas árbores e malezas, eu sigo a limpar o monte para que non arda e se forren, os madeireiros, ás miñas costas.

Contan que unha estrela guía a cada home,

         polos tempos que medimos unha naceu

         con cada preñe.

         Contan que se a estrela é moi brillante

         alumeará palabras novas

         que enxendrarán outro universo.

         Contan que se cada quen sabe da súa

         poderá posuír a existencía eternamente,

         e o futuro ficará nunha argallada.

         Contan que o tempo só se concibe na ignorancia

         dos astros ós que se pertence

         por designio da idea.

         Contan que a mentira podreceu na espera

         da verdade incuestionable

         que nos ceos se soubo sempre que moraba.

         Contan que quen morreu agardando

         marchitou un sol dunha terra

         que non chegou a estar verde.

         Contan que outros non ficaron quedos

         e botándose á busca no deserto

         atoparon no azul unha resposta.

         Contan que non ten que ser noite

         para ollar para as estrelas

         que por nós atenden.

         Contan e contan tantas cousas

         que no ceo se acubillan

         para virse agachar, máis tarde, ás nosas testas.

 Cando daban as dez da noite viu mover o seu cú desafiante, de lado a lado  cunha suavidade que endexamais  ollara.  Non se atreveu a pasala  e foina seguindo un bon cacho. Só deus sabia para onde o levaba  aquela  visión. Ela, decatandose de todo,de cando en vez miraba para atras por riba do ombreiro e, desafiante, sorría. El viuse conquistado. Sen comprender o que facía seguiu aquel corpo marabilloso que insistía en invitalo a poseelo, seguía aqueles ollos mouros enfeitizadores que alentaban a seren bicados.

Xa perdera a conta de en que ponto da cidade se atopaba, el só sabía daquel corpo e nel, eses ollos, ese sorriso de invitación. E cando menos o esperaba, ensimesmado coma ía , ela parou e volvendose cara el díxolle:

-Eu vivo aquí.¿Non che gostaria de ter todo isto para tí? No piso está o meu marido, pero quizas no ascensor parado entre duas prantas…¿Que me dis?

E  non poido dicir cousa, só baixou os ollos e asentiu ca testa. Nese momento, coma un lóstrego, pasou o pensamento da súa muller pola testa, pero non foi quen de alonxar aquel desexo, máis forte ca súa conciencía. Aquela muller era diabólicamente fermosa , e a súa presencia turraba del na procura de abrazala, de bicala, de poseela. Tentouno alí mesmo, xa no portal, e ela fuxiu xogando, soltouse dos seus brazos e susurrou:”No ascensor millor tontiño,ben”.

A porta do ascensor pechouse e principiou a moverse, logo ela no entresolo accionou o stop e mudou  o seu rosto que se fixo frio e cortante.

-¡A que esperas imbécil! -espetou sen berrar pero con moita forza.

Abrazouna, bicouna todo o millor que sabía  recorréndolle cos seus beizos o rosto, os ollos, a fronte, as meixelas,o nariz e por fin a boca, nese momento sentiu a súa lingua quente e humida penetrar ata o máis recondito da súa gorxa volvendoo tolo. Sentiu como a súa man lle abría a bragueta e buscaba o seu pene entre os calzóns para logo frotarllo, mentras coa outra abría a blusa bruscamente e rachando o sostén entregáballe as tetas que el non poido rexeitar, laméunas mentres ela xemia e xemia balbucindo verbas que endexamais escoitara:”quero que ma metas toda, toda ata dentro”. Remangoulle a salla e baixoulle as bragas e ela entregaba xa o seu sexo chorreante á sua boca. Alzouse adispacio rozando toda a entreperna contra o corpo dela ata atopar o que buscaba, e introdúxollo todo facendo movimentos rápidos, arriba e abaixo, arriba e abaixo. Que pracer , cria estar soñando. De súpeto un ouveo del confundíuse con outro dela indicando que xa chegaban onde tiñan que chegar. Deseguido e inesperadamente soou a alarma do ascensor e ela empezou a pedir auxilio. Intentou calala tapandolle a boca ó que ela respostou cunha dentellada de coidado, de forza e de rabia, mentras seguia a berrar e pulsar o timbre do ascensor que de golpe se puxo en marcha.

Non queria crer o que lle estaba a pasar. Cando parou o ascensor abriuse a porta e dous homes e unha muller agarrarono polo pescozo, inmovil, desmaiado, el non opuña resistencia:

-Outro violador que cae -oiu a un dos homes.

Non poido dicir ren  paralizado como estaba , estarricado no chan do portal só  mirou unha vez máis para a muller que choraba , e o único que poido confirmar nos seus ollos mouros, embadurnados e mollados foi o centileo dunha luz  mistura de pracer e de odio. 

Frei Nicolás petou dúas veces na porta  e de seguido sentimos unhas falas e remexer no ferrollo. Unha voz demandaba a nosa presentación, así que eu adianteime a facela por se o sotaque estranxeiro do meu compañeiro puña trabas á nosa acollida. Ó abrirse a porta, o home envolveito nunha manta vella e raída falounos amablemente. Preguntounos a nosa procedencia,  e o meu frade apresurouse a respostar, como antes fixera eu, pasando por alto o de Ourense. Nós viñamos de Oseira e a noite, por descoñecemento do terreo, colleunos no camiño. Só precisabamos un teito e algunhas pallas para facer un sono.

Mentres eles falaban eu, por riba do ombro do noso pousadeiro, vin moverse unha sombra que pouco a pouco se foi clarexando ata formar unha persoa.

Ámbolos dous, ao verme reparar naquela beleza volvéronse cara a ela que, espantada, fuxiu por unha das portas. O home disculpouse pola súa muller; aínda era moi nova e tiña pouca idea sobre o senso do pudor.

A noite non foi tranquila de todo. Engruñados nun dos sacos de liño, sobre unhas pallas secas, tentabamos de chamar polo sono cando unhas voces de troula romperon na escuridade. Petaban na porta e chamaban polo muiñeiro, profesión na que non repararamos nin eu nin o meu compañeiro. Varios homes berraron insistentemente ata que o pobre do home abriu o portón. Os que viñan perturbar a noite  querían que lles moese un saco de millo, o que a todas luces  era algo inusual a tales horas. Os recén chegados insistían e o muiñeiro non tivo elección. Debían vir bébedos pois a súa fala denotaba certa exaltación.

As voces afastáronse, aínda que seguían dentro da casa. Eu, posuído dunha forza estraña, erguinme do leito e abrín a porta que daba a unha especie de almacén cheo de ferramentas nas que non reparei cousa, e onde estaba a  porta  principal. Mirei para un lado e para outro e vín saír dunha estancia a luz dun candil. Parecíase escoitar un rumor de falas apagadas coma as que utilizamos nas igrexas cando falamos con alguén para non estorbar a oración dos demais. De a pouco, funme achegando ata que xa colocado no limiar da porta comprobei de quen eran as voces. Un home con vestimenta propia dun fidalgo, de costas a min, tentaba convencer á noviña muiñeira de que xacese con el. Os argumentos que lle ofertaba era estar namorado dela dende que a vira e tamén que el era novo, ben parecido e fidalgo, mentres o seu home era vello, feo e vulgar. Ela retiña o riso e coqueteaba con el un pouco nerviosa, supoño que pola cercana presencia do marido, mais de ningún xeito cedía ás propostas do cabaleiro, que algunha labazada levou nos seus intentos.

Nese mesmo intre fortalecíanse as voces que entretiñan ao muiñeiro como se viñesen cara min. O fidalgo rouboulle un bico á moza e fuxiu pola fiestra que a muller se apresurou a pechar. Frei Nicolás saíu e achegouse.  Inmóbiles, sen saber que facer, o meu frade e mais eu agardamos ós homes que saían dunha das portas contiguas que sen dúbida conducía ao muíño. Viñan estes dando as gracias ao muiñeiro por ser tan amable e facerlles o servicio a horas tan serodias. O máis argallán púñalle por tras os cornos feitos co maimiño e o furabolos da dereita, que baixou cando nos viu a nós pondo cara de coitado.

Frei Nicolás  non deixou que o muiñeiro abrise a boca, por máis que o tentou ao vernos alí a nós. Contoulle que nos espertaran uns berros inquedantes, feitos, como máis tarde soubemos,  pola dona da casa  atormentada por un pesadelo terrorífico que nós escorrentaramos. Non rematara de falar, cando a muller saíu dándolle as gracias ao meu compañeiro por ter sido tan piadoso co seu padecemento mentres este, sacábase importancia por telo feito.

Os homes tentaban disimular o riso, e a verdade é que non o facían moi ben porque o pobre muiñeiro ficaba atordoado ollando para todas as caras coa face desencaixada semellando desconfianza. E así ficou, quediño, ata que todos os que alí estabamos  fomos desaparecendo.

Non hai nada que sexa tan grande, tan forte, tan inmenso, tan doloroso, tan crítico, tan retoroto, tan angustioso, tan ferinte, tan absoluto coma unha decepción. A morte dun ser querido, a enfermidade, o desamor, a bancarrota, a miseria propia e allea, a violencia de palabra e feito, todo se reduce á decepción.

A decepción ven sempre polo feito inesperado. Na vida todo se volve esperar. E na espera poxectamos a nosa idea en vano. Porque o suceso sempre é imprevisible.

A ciencia basa o seu poder na predicción, e fainos crer que todo ten que suceder como ela di que debe ser. Pero o acontecemento sempre a supera. Poden surxir centos de teorías novas, logo dun tempo hanse ver sepultadas, esquecidas, invalidadas polos feitos. E é que a Natureza xoga a tódalas bazas, con tódalas cartas, manexando, e facendo efectivas, tódalas posibilidades.

En un millón de vidas que viviramos, os acontecementos, os feitos, habíannos superar sempre, sen piedade, sen intuir sequera que é o que fica no camiño. Porque nós non somos feitos, só somos un espello consciente onde eles reflicten a súa imaxe. E a idea, o futuro, non é máis ca nosa conciencia angustiada ante a inmensidade da vida.

Cómpre estar alerta, cómpre pois vixiar para reter na memoria o paso das imaxes que endexamais se esgotan. Non ten por que ser este un afán cientifico, teórico, chega con que sexa un cadro de ilimitadas impresións que alimenten o motor da decepción, ese que se vai poñer en marcha nada máis abrir os ollos.

Vou a conxurar sen necios. Sen soños, nen feitos retorcidos. Durme,durme,cala, cala.Vou a conxurar o feitezo da eternidade, o sempre baleiro, o mais simple ou perfecto.Vou buscar na máxia o que non atopo no saber sensible, nesa desaparecida realidade que sempre forxa, este, o meu espirito, o pensamento de cantos nela se refuxan .Vivo xamais no papel me atopo. Sempre é de morte a miña historia. Aquí, co conxuro ás portas da miña boca, neste instante máxico de preparación, cando co rito se purifica esa nada cósmica que aprezo, neste algo deste momento, catro liñas brancas que me limitan separanme dese ar profano de fora. No intre que o rito comenza o meu conxuro vaime probando coas miñas verbas, vai ceibando esa única intuición que endexamais se presenta soa. Ese saber simple e absoluto do silencio só interrompido polas verbas que me escoito, que non digo decindo, que traballan o meu cerebro vicioso da corrupción material da realidade enganosa  pringada de historia, de contos absurdos.

O meu conxuro cura nese infinito espacio que agora só  eu  poseo, mentres o rito  desenvólvese fora de min , por min , e para min.

Sobre a mesa relaxado descanso, noto unha febre lene nos meus beizos, un retorno da frialdade do desasosego que supón non ser capaz de perturbarme, inquedarme ou sofrir por cousa ningunha.

                     O rito supón voltar, o rito sen volta é a liberdade, o rito sen historia nen futuro é máxia, con elas duas é opresión, limitación, sofrimento, vicio maior do pensamento ensanguentado de inxustizas.

    ¿Quen quere ritos?¿Ou outra  cousa son os vicios?¿Ou todo son mitos? Parece que todo ten que ver. Digamos que a  analoxía é apricable a todo canto me rodea.¡Va! Palabras, todo se volven palabras, só verbas que surxen na comparación, no contraste, no asomo dese algo á linguaxe, á recopilación, á tonteria, ó desenfreno, ó amor, en fin á realidade mesma fora e dentro do mitoritovicio. ¿Que carallo de luz ou tembras?¿Que merda de negatif-positif?¿Que significa a construcción?¿Que significa H2O?¿Que forma teñen os átomos?¿Como se desenvolve o sistema capitalista?¿Como carallo me chamo, como quero ou como me puxo o cura?¿Que sei eu?¿Que sabedes vós?¿Realmente sabemos ou imaxinamos saber que sabemos?¿Temos, nesto último, fé, crenza, ou constancia?¿O home é algo?¿A auga é algo? Si, deciamos que H2O.¿Como?¿Acaso falo so,acaso hai eco?…Mais..¿onde?.

    Todo se tornan perguntas, pero iso non nos chega e sen decatarnos imos reducindo todo a  espricacións de estructuras sinxelas, simples, doadas de pensar, de representar e para as que non necesitamos nin demasiado espacio nin moito tempo.

Chora o vento descrido

         cando o teu nome soa.

         Choran salgados ríos

         que arrasan a terra vosa.

         Cando o teu nome soa

         carraxe desborda a boca,

         maldición que vén de sangue

         a mollar as vosas roupas.

         Os desta banda cheos de medo

         refuxiámonos na indecente arte

         cando o teu nome soa,

         e choramos coma o vento,

         bruamos nos tristes soños.

         Arrepíos nos leitos febles,

         congoxa nas mans tendidas,

         caridade televisada

         cando o teu nome soa.

         Agora quen pode emigra

         como antes fixeron outros,

         o que non,matará o irmán

         ou sen piedade ficará morto

         cando o teu nome soa.

         Sigo a berrar na soidade,

         pacífica e sen rancores,

         nada espero de ti no tempo

         e murcho eu vou ficando

         cando o teu nome soa.

A mañá fora boa e axudáranos a adiantar un bo treito. Dende os altos podíanse ver os vales que teriamos que cruzar e o camiño víase serpear por eles oculto moitas veces polos castiñeiros e carballos que formaban mestas fragas ao seu carón.

O meu compañeiro deu en falar da paisaxe da súa terra. Cada palabra era coma se me estivese pintando todo aquelo que iamos contemplando e atopando.  Deime conta  e fíxenllo notar. Efectivamente, o seu país era cuspido a este. As súas cores, as súas falas, o cheiro dos seus montes semellaban os de certa rexión de Francia máis aló de Lyon, onde o Ródano sulca con forza pequenos vales, escondidos dos fortes enfrontamentos que xunguían a Europa daqueles tempos. Cando así falaba, enchíaselle o peito  e suspiraba como querendo mostrar o agarimo que un lle pode ter á terra.

Paramos para xantar ben pasado San Cristobo de Cea. O noso paso fora apurado, non enredaramos con ninguén. A xente ollaba para nós con sorpresa e saudábanos como se lles causase estrañeza ver xuntos a un secular e un regular de camiño. Encontramos un cruceiro vello nunha encrucillada onde agardaban por nós dúas penas baixiñas que semellaban unha mesa co seu banco. Eu saquei do meu fato uns anacos de pan que gardara na miña cela na noite anterior por se me daba a fame entre soños, ao que o meu compañeiro non puido conter unha risotada. Parecíalle de tolos saír a facer camiño sen ter collido algo máis de viandas, vista a fartura do mosteiro de onde viñamos. El, polo seu lado, sacou máis pan , un bo anaco de queixo e outro de touciño, ademais dunha bota que máis tarde comprobei que contiña un licor que quentaba os ósos e maila cabeza.

Disfrutamos do xantar sen fartarnos e recollemos as sobras con moito agarimo para voltalas a aloxar no seu descanso. De súpeto, escoitamos un forte barullo que se achegaba polo camiño na nosa dirección. Era un feixe de homes que medraba cada vez máis e que maldicía e movía nas súas mans paus e machadas dun xeito ameazante. Nós, coma se tal cousa, emprendemos a marcha. Eles, de a pouco, fóronnos dando caza e puidemos escoitar como increpaban os nosos hábitos. Canto máis se achegaban máis nos insultaban, e os seus risos teño que recoñecer que causaron no meu corpo gran desacougo. Cando esperabamos ser algo máis que aldraxados, unha voz rexa tras nosa reprendía os modos dos máis ousados dando razóns que fixeron calar os berros.

Logo doutra pequena parada retomamos a marcha. Iamos na testa da gran chusma acompañados polo home que impuxera orde. Este presentóusenos como Fernán Xoanes e explicounos o motivo de tal rebumbio. Ó parecer un tal Ensenada, nas Cortes de Castela, quixera instaurar para todos os reinos da Coroa un tipo de imposto ou trabuco ao que lle dicían a “Única”, isto ocasionaba entre os homes libres do campo unha grande serie de transtornos. Movidos pola inxusta promulgación ían cara a Ourense onde pretendían instar ao Estado a que recuase nas súas intencións.

Ó entrarmos en Ourense, a xente corría a refuxiarse nas súas casas. Os homes que connosco viñan petaban nas portas e berraban na contra da Única. Nalgunhas casas entraban e collían pitos e ovos, pelexos de viño e cuncas cheas de caña que algún nos veu ofrecer. Nós seguiamos a marcha sen saber onde iamos, engulidos na inmensa grea. Chegamos ao pé da Sé catedralicia e miramos de que nos abriran as portas, pero  ninguén atendía as nosas súplicas. O edificio parecía baleiro de xentes e as fiestras semellaban estar fortemente pechadas. Ninguén asomaba nin por curiosidade.

  A noite botábase enriba e non tiñamos onde durmir. Acurrucámonos nunha das portas e viamos correr ós rebeldes dun lado a outro saqueando as casas ricas. Nisto, abriuse o portón grande e del saíron xentes de sotana armados con espadas e lanzas e sen reparar en nós, dirixíronse cara algúns homes que lles berraban ós dunha casa para que lles abrisen sen máis espera. Ó comprobar  estes que os cregos e seminaristas (algúns semellaban moi nenos para seren cregos) ían cara eles, botaron a correr por unha das rúas. Ó pouco tempo eran os cregos os que corrían en retirada. Así, con escaramuzas deste tipo, foi pasando a noite ata chegar o día. Nós estabamos cansos de non ter durmido e só gracias ao Fernán Xoanes que nos brindou un teito nunha das casas ocupadas, puidemos descansar un pouco e abrigarnos do frío que naquela época do ano era grande.

Catro días coas súas noites pasamos o meu compañeiro e mais eu deste xeito. Iámonos arranxando co pouco que tiñamos e con algo que o noso benefactor revolucionario agachaba sempre para nós: un anaco de touciño, algún chourizo, unha pintiña de viño. Os insurrectos seica rebentaran un edificio da cadea e ceibaran  todos os presos. O comandante militar Xosé Marquina, que así souben que se chamaba, paseábase coa gornición de acó para aló sen dar posto freo á desorde que invadía a cidade e que xa empezaba a disgustar ao propio Fernán Xoanes. Este agardaba que uns dous mil labregos máis avantaran  cara á cidade, o que non daba sinal de acontecer.

Ata que na tardiña do cuarto día, o bispo Quevedo Quintana mandou a un seu familiar a parlamentar, e atraéndose a simpatía de Xoanes logrou que os rebeldes desistiran de seguir coas súas feitorías, e a paz, logo do abandono da cidade polos labregos, iso si, sen unha boa parte deles que ficaron para seren xulgados, voltou á vila. O máis curioso de todo o asunto foi que nós fomos tomados como dirixentes da revolta malia á exculpación pública que fixera de nós o Fernán Xoanes.

Coma bandidos roubamos dous cabalos que para nós parecían ser postos nunha das rúas confluentes á Praza Maior e saímos en escapada de Ourense cara a Monforte de Lemos, por estimar o meu frade que era mellor dar un rodeo e non tomar directamente o camiño de Castela, no que a bo seguro tentaríannos de dar caza os homes da Xustiza.

O camiño ía a carón do río escoltado por altas montañas que formaban vales nos que parecía que o clima se suavizaba dun xeito notable. Ó chegar ao lugar de Os Peares encontramos cun pastor pequeniño cuberto por unha pel de ovella e un vello elmo de guerreiro na testa, que me deixou abraiado. Alí o camiño desfacíase en dous que levaban o mesmo destino. Un ía polo Sil camiño de San Estebo para logo continuar a Canaval e Monforte; o outro ía tamén a Monforte, mais polo Miño, ata apartar del en Pantón. Preguntámoslle ao bo do home (que en verdade o seu falar semellaba un canto celestial polo doce do seu acento) cal dos dous era o menos transitado por mirar de coller ese e pasar inadvertidos, e contestounos que o de Pantón. Seguimos esta vía, non sen poucos problemas para meter os cabalos na barcaza que nos cambiou de ribeira, e puidemos comprobar coma empezaba a serpear pola montaña arriba ata deixarse de oír o río, pois xa era noite e só sabiamos del polo bruído que a auga facía no seu bater contra os penedos que franqueaban a canle constantemente.

A noite e a lonxanía do río refriaran o tempo. Por veces baixabamos dos cabalos debido á angostura do camiño que nalgúns treitos mostraba uns precipicios enormes que impuñan máis se se estaba sentado nas ancas do cabalo. Paxaros da morte e outras alimañas facíannos compaña e só elas presenciaban o noso silencio. O meu frade rompía de treito en treito este silencio para me preguntar se tiña “peur”, palabra que eu ao primeiro non souben o que significaba, mais despois identifiquei como medo. Eu dicía que non  e seguía a andar.

Deume para pensar nas cousas que deixaba atrás, o mosteiro, a noite de lobos na que chegara a el, a mesoeira do Deza e por fin no meu querido e esquencido don Cibrán.

Cavilei nel, na súa coita e no que sería del sen min. ¿Que ía pensar cando vira que non voltaba? Quizais mandara aviso a Oseira para saber do meu paradeiro. Seguro que se ía preocupar moito cando as novas de volta  foran tan estrañas. Lembreime del con tristura, coa pena que asulaga a alma cando un perde un ser querido. Por un lado sentíame traidor e, por outro, víame desafiando a vida ousadamente, como se estivese a forxar o meu fado. Non era capaz de discernir cal dos dous sentimentos se mostraba con máis forza. O único que sabía  era precisamente que non sabía nada do mundo, e este agardaba por min aí fóra, desafiante e coqueto, atraéndome cunha forza indomable.

Cando xa  pensabamos que iamos ter que durmir ao sereno , albiscamos unha luz  entre unhas árbores  que movía o vento, que ata este punto fora  maino. O andar levábanos irremediablemente onda ela e determinamos de parar por mirar se nos daban pousada.

A mañá caía no remanso da noite e xogaba coas sombras: agora das montañas, agora das arbres e tamén coa dun centovintesete que estivera aparcado na cuneta case toda a noite, oculto ós ollos dos humanos que principiaban a espertar e que no caso do Raúl e do Xurxo se dispuñan a iren de caza.

O  turismo branco destacaba na aínda pouca claridade que chegaba. O  Eliseo recostado no asento miraba para o mencer nin sequera contaminado polo son da radio que agora calaba.Tiña os ollos inchados e as pupilas escintilaban coma  estrelas e formaban un pequeno espello do día que nacía. No seu rosto contemplábase como o pensamento cravaba o seu aguillón , e a expresión, anque por momentos risoña, era a do sufrimento. As depresións eran algo familiar no Eliseo, moitas veces convivira con elas, os estados de ánimo trocaban coma lóstregos dun día a outro, dunha hora noutra, de minuto a minuto.

Toda a noite de troula e agora qué. Ficaba no coche  mirando para o infinito, sufrindo sen saber ben de que. Nin as drogas, nin os amigos calmaban esa ansiedade, ese estado de tensión  permanente  ó que o sometía a vida. El  procuraba fuxir pero todo lle saía mal. Non quería beber, bebía; non queria fumar, fumaba;  non queria deitarse con fulana, e terminaba por facelo.

Ás veces sentíase ledo e todo parecía fermoso e verdadeiro, pero isto duraba pouco e sempre de súpeto todo  se viña  abaixo  coma se o de antes fora un soño.

Xa estaba farto dos seus amigos, aínda que os quería ben, da súa familia á que tamén quería, do seu traballo, dos atascos, de facer cola no supermercado, de chocar coa xente pola  rúa , da insipidez coa que a vida se amosaba. Tódolos días confiábase ó fado, era o seu deus,  pero xamais o facía coa seguridade que a outros lles dá crer nun deus dos que se escriben con maiúsculas.

Baixou do coche a modo, sen présas, poñendo a man no cinto que desabrochou turrando del fóra das trabillas. Ollou para todos os lados e púxose a andar pola estrada. Dos ollos caíanlle bágoas que escorrendo polas meixelas paraban na boca producíndolle un sabor salgado. Tranquilamente parou o seu andar e mirou á marxe dereita da  estrada onde había unhas froiteiras cara ás que,  sen pensalo,  puxo rumbo namentres co cinto facía un nó que botou polo pescozo.

-Unha mazaira.¿Por que non? -murmurou.

Rubiu por ela con axilidade mentres o cinto seguía a colgar do seu pescozo. A  altura parecéulle considerable mentres ataba o outro extremo da correa a unha póla que por riba del había.

O Raúl e o Xurxo andaban á presa, bromeaban ó mesmo tempo que oscultaban tódolos recunchos do camiño.  Os cans ladraban. De súpeto, viron a sombra do Eliseo erguerse na mañá, facendo un mesmo corpo coa  mazaira que daba ó camiño.

-¡ Ei!  ¿Que fas? -berraron os dous homes a unha.

O suicida a penas os oíu cando se deixou caer. Un “crac” grandísimo fixo calar ós cans. O Raúl correu cara á mazaira sen escoitar as preguntas que lle facía o seu compañeiro. E soamente repetía berrando:

– ¡Na miña mazaira non…, cabrón!

O Eliseo estaba tirado no chan conmocionado cando viu ós dous homes achegándose a el. Co sangue regando a súa testa de lume, ergueuse e principiou a correr, primeiro ata a estrada e por fin ata o coche. ¡Fillo da puta! ¡cabrón!…,berraba o Raúl seguido polo Xurxo que levaba a lingua de rastro. O Eliseo montado no coche prendeuno e botou para adiante, o Raúl e o Xurxo tivéronse que  apartar á cuneta mentres o primeiro non paraba de berrar:

-¡Será cabrón! ¿Víchelo? Non só se queria suicidar senón que ademais  queríame foder a poda deste ano. ¡Fillo da puta, vaite a matar por aí!

A  John-Smhit apertaba o acelerador e o Eliseo choraba a rabear…

-Son un mamón con boa sorte, eu a suicidarme e o tío ese que me quería matar. ¡Que vergoña! ¡Como para que se me enteire o persoal! Nunca serei capaz de facelo, nunca.              

Creamos a medida,

primeiro foi espacio,

logo tempo.

A imaxinación emborcou

sobre a terra quente,

e o pelo caeu

ata deixar ver unha pel suave.

Creamos canto nos arrodea

sen máis pretensión

que a de encher de cousas o número,

tan vacio, tan lonxano.

E de súpeto veu o medo,

o terror desconsolado

de non entender o que fixemos.

Todo na vida, aínda que pareza inocente dicilo, ten un sentido. É, este sentido, a razón que nós poñemos en estructurar a realidade. Todo ser humano vive para o sentido. O sentido non é máis que un exercicio instintivo que supón a supervivencia do individuo. Todo precisa ter sentido para existir, polo menos ante os nosos ollos. Cando un atopa algo que considera un sinsentido, preséntaselle ó pensamento a ansia incorrixible de buscar explicación, de buscar sentido. Claro está que si non llo atopamos, abandonamos ou esquecemos ese algo, ou deixámolo para mellor ocasión. Tamén existe, como non, a saída relixiosa da crenza. A cultura, segundo esta miña teoría, non é máis que un sinsentido cronolóxico que empurra ó ser humano a seguir sendo tal, en canto que cando entra en contacto consciente con ela, o caos, o absurdo, o irracional ocupa toda a intencionalidade do seu pensar. O caos, a falta de orde, non é un estado natural da imaxinería humana senón do medio que nos arrodea. Só na orde, na clasificación, calquera que sexa, vimos atopando a nosa propia natureza. Xa sei que para moitos as teorías da irracionalidade e do caos teñen un  certo atractivo, pois representan a intriga e a emoción do descoñecido, do sorprendente. Non obstante, que ninguén se engane, tanto o caos como a irracionalidade sen a razón ordenadora serían irrecoñecibles. Non vos deixedes enganar, estes conceptos non son máis que productos da cultura, cultura que por moito que nos empeñemos en darlle sentido segue sen telo. Usar a razón imponse coma  o único xeito de nos defender dela.

Mais a razón non é algo pechado, nin doadamente definible, só nós mesmos sabemos cando a empregamos ou cando nos abandonamos renunciando ó seu uso: Impóñennos así as modas, os gustos e moitas veces as ideas que debemos manexar. Deixamos que o sentido veña determinado de fóra e, de súpeto, ollámonos facendo cousas a desgusto, non conformes coa nosa razón. A cultura, dinnos os que dela cren entender, é todo o quefacer do ser humano, e moitos atrévense  incluso a limitar o seu campo decidindo o que é ou non é, isto ó que eles chaman cultura con maiúscula. Ben, pois eu dígovos que a cultura non é máis que un sen sentido, en canto que é unha busca do sentido. Se nos deixamos arrastrar polos que pretenden amosárnola como algo acabado faremos imposible a nosa propia busca, o noso propio sentido e a nosa propia razón.

Cultura é unha palabra que ven de culto, e o culto sabemos que só nos leva á superstición e ó medo. Todo canto fagamos procuremos que estea baixo o influxo da razón, deixemos a cultura para os cultos sen lles facer moito caso, eles están na crenza, nós na busca.                            

                                                     Paco Rubinos

¿Quen sabe o que é a arte ou deixa de ser? Os intelectuais falan e falan pagados polos medios para os que traballan, e dilucidan o traballo dos homes que teñen ocorrencias, e clasifican esas ocorrencias: eslamiado, tópico, inxenuo, marabilloso etc. Falan cunha voz suprema, coma o eco dun ser divino que xulga e lexisla. Pero a maioría, se lles preguntaramos que é para eles a arte, non serian máis que papagaios recitando a escritura de históricos pensadores, nunha restra de vagos argumentos nos que o concepto xamais podería ser descritivo, virían con aquilo de que arte é a capacidade de crear beleza, que a arte non é artesanía, de que compre unha vasta cultura para ser capaz de expresar calquera arte, de que o traballo é fundamental para o feito artístico e que non se lle pode conceder todo o mérito ás musas, etc.

Dicía un vello retrinco en castelán:”¿Que es el arte? Pués Helarte es morirte de frío.” Pero non é verdade. A arte é ferver ata as orellas, encherse de forza e estoupar ante os demais humanos, amosarlles na crúa e espida existencia o que un é: Sexa un un pringado, un exquisito esteta ou un sentimental desnortado. A arte é buscar cando nos peta, e canto nos peta, aquilo que todos buscan, e estampárllelo na face á sociedade toda, por riba de modas ou criterios. Por iso, na producción de calquera home, o concepto de arte debería cinguirse á persoa e non á obra, debería dicirse se un home é artista ou non, e tomar como criterio o seu desafío, o seu xeito de estar espido fronte os demais, a falta de pudor e o ímpeto da súa pegada. Non importa que sexa artesán ou albanel, calquera que loite por vivir ceibe e llo mostre os demais merece ser tido en conta, con desprezo desas cacatúas, memorias de disco, ensimesmadas no seu gueto, na súa fama culta e de estirpe, e endeusadas no seu poder mediático e de fachenda.

O gusto, teorías do gusto caeron como can as derradeiras follas dos carballos cada inverno. Castes de cuasifuncionarios estatais, intelectuais ben mantidos, son hoxe sombras ou nada. ¿Quen pode dicir, quen pode xulgar o que é ou deixa de ser arte? A arte é nada máis nin nada menos  que o producto dos artistas. Todo o demais son trapalladas do sistema, economías das que pouco entendemos, a non ser que enchen os petos daqueles mesmos que lles pagan os que deciden o que é ou deixa de ser a arte.

A beleza atópase en tódolos camiños que elixe o home, pero saber que é a beleza entra na depravada ou santa subxectividade do individuo, no tempo que habita, na saciedade do seu bandullo. A arte, por riba de todo, segue a roer na historia e imponse como o único fío conductor da nosa memoria, por riba de criterios e caprichos.

Frei Nicolás ficou en Oseira debido á precariedade do tempo. Illados do mundo, a neve a caer sen acougo,  enchíamos os días con conversas sobre temas moi dispares: a xente, a historia, a filosofía, a retórica, a poesía, a Igrexa. Esquencín por completo as doenzas do meu querido don Cibrán e o meu pensamento só se concentraba nas ensinanzas que recibía naqueles doces paseos polo claustro ou nas curtas estadías na biblioteca. O señor Abade nin reparaba en min. Moitas veces cruzábame con el, que sempre ía de camiño a algures, e nin ollaba para a miña face.

Unha mañá erguinme do leito e ao mirar polo pequena fiestra da celda comprobei que o tempo mellorara e claros de herba verde deixábanse ver entre a neve. Puxen a sotana e apresureime a baixar ao templo, onde  Frei Nicolás estábase a despedir dun frade panzudo de aspecto bonachón. Axiña, despois de que o outro se afastara,  pregunteille ao meu amigo a que viñan esas despedidas, ao que el respostou que tiña que proseguir a viaxe. Penso que se fixou no efecto que tal nova produciu en min. Acendéronseme as meixelas e unha calor húmida bulíame por todo o corpo. Para tranquilizarme, visto o meu estado, soaron na súa boca palabras de consolo e agradecemento.  Insistín en que podía volver a nevar e quizais conviña esperar un ou dous días para ver se se estabilizaba o tempo. El daba argumentos na contra das miñas intencións, que facían da súa inminente marcha unha cuestión de feito. Nestas pláticas, fomos os dous ata a cociña por mirar de comer algo, e xa alí, mentres o Frei Nicolás comunicaba a súa marcha ós cociñeiros, eu dáballe voltas ao maxín buscando unha solución ao que para min representaba un incomodo: abandonar a compaña de tan bo e sabio home. E atopeina. Sen mediar palabra saín da cociña cara ao claustro, bordeeino e subín rapidamente as escaleiras que levaban á miña celda. Recollín nun fato as miñas escasas pertenzas e busquei ao Abade a toda présa. Estaba na Sancristía ordenando unhas follas nun cartafol, comuniqueille que voltaba a Santiago e que a miña estadía entre eles fora moi proveitosa para a miña formación. Contestoume que pensaba que eu xa tiña marchado, e que considerara ben raro que o fixera sen despedirme. Mandoume axoenllar e  deume a súa benzón facendo no ar o sinal da cruz.

Vin dende un outeiro como saía Frei Nicolás . O seu paso era firme e longo, tripaba na terra sen mirar para ela. Os ollos dende lonxe semellaban mirar altivos e fixos cara ao cercano e curto horizonte. Agardei por el mentres maquinaba nas explicacións que lle ía dar sobre a miña actitude: pretendía seguilo coma discípulo. Pero cando nos atopamos, esvaeuse todo canto tiña pensado dicir e espeteille en dúas palabras a miña decisión.

Ó primeiro, a reacción do frade foi de comprensión, ollaba para min de arriba a abaixo facendo un aceno de burla indicándome o meu mofante proceder. Logo, máis serio,  disculpándose polas súas gargalladas e invitoume a desistir de acompañalo. Faloume do fado dos homes, de que cadaquén tiña que andar polo seu camiño. Ladaíñas que eu xa aprendera antes e ás que nunca fixera caso; quizás o meu destino estaba en ir tras dos homes ata que a morte viñera a buscarme. El insistiu con grandes verbas e no remate, vendo que a miña  cisma non mudaba, chegamos ao trato de que eu andaría uns días con el e logo voltaría a onde me correspondía. Emocionado, asentín.

Así emprendemos a marcha cara ao Burgo de Ourense, ou Ourense das Burgas, que endexamais lembro cal dos nomes é  axeitado, cousas do tempo e da memoria.

Afrouxou a corda do pensamento,

ceibou a imaxinación lueira,

buliu polas pantasmas da historia

e foi caer no incontrolable desexo

do lume do inferno,

a desolación dos tempos que murchan

as cousas do feble sentimento.

Non chega con pechar as orellas

ás verbas que feden a morte,

non chega con pechar os ollos

ó sangue que nos pringa vergoñento,

non chega con abrir as mans

para entregar superfluo consumismo.

Velar a vida é, ten que ser, moito máis.

A morte xa atende dela mesma no cadaleito.

Afrouxou a corda da esperanza,

laiou a besta no outeiro milenario,

está presa do seu propio pesadelo,

asolada polo medo imposto sen remedio.

¿Quen dará co berro, agardado

pola humanidade sempre agachada

no corazón senlleiro de cada home?

¿Quen será recoñecido pola historia

para ser salvador da nosa enxulla,

do lene esquencemento da ruindade?

É o vento que me lembra o que non vivo,

e o que vivo se me amosa nesta cuita.

– O que eu son.

¿Saberei algunha vez dicir o que é algo?

Cheguei á estacion ó redor das seis. Un ding-dong e unha voz seguida dixéronme que poucas cousas cambian no ferrocarril. O son era coma o dun vello gramófono, case mancaba os oídos. Vaia equipa de son, pensei polo baixo.

Uns bancos de madeira moura e carcomida limitaban a sala de espera, estaban ocupados por dous velliños, un viaxante de gravata e un home que tiña a pinta de ser un parado e ademais ionqui; e claro que souben que era un parado e un ionqui, pois non era outro que O Curri. Un daqueles ocupantes era o tío máis mangui da terra.

Negriño coma se fora do Congo Belga, que agora xa non é Congo e menos Belga; con sona de mal educado e respondón, poñendo sempre cara de bo, de monaguillo, cando algunha moeda podía sacar polo morro, polo de monaguillo. Era inquedo e vivaracho a rabear. Lembro que  non facía máis que chegar algún punto cargado de material á vila e xa O Curri estaba de volta de todo, e se non o estaba el dicía igual que si, endexamais que non, por mor de ollar se podía traballar na “pirula”.

Ai Curriño! e agora aí, sentado nese banco, co nariz tocándoche o embigo, os ollos cansos e máis mouros cá cor da túa  pel, entornados e pesados. Vexo que a túa nai xa non te viste, os pantalóns raídos igual cá  chupa que máis que de ante parece de onte, ou de antes da guerra. Verdade é que a pobre xa nunca te vestira moi ben, ¡pero home gastarlle todo canto tiña aforrado na vida, e só nuns poucos meses!… E o máis fodido é que xa non era unicamente para o teu vicio, senón  que de mangui pasaches a ser julai, primo. E todos tras túa: “Curri que se isto, Curri que se o outro”. ¿Non te sentirás estúpido? ¿non te sentirás indesexable? Por iso que seguro que estás colocado, eu estouno e ben te vexo a ti. Seguro que  o estás;  é o que che resta ata morrer. ¡Pero ergue a testa “mecagoendios”! ¿A quen lle debes algo? ¿Que son uns cartos máis ou menos se de ladróns están os xulgados, os concellos e tódolos gobernos cheos?

Endexamais puiden disfrutar da estética da estación, dos seus bancos, dos seus farois,  das ventaíñas e pantallas. Sempre O Curri estaba alí, vivindo como mellor sabía: colocado.

 Xa ninguén os cre. Falan de números e de contas, de infraestructuras e doutras gaitas que non se entenden, que non se queren entender porque todos sabemos que están baleiras. Os gabinetes económicos son os novos gurús que falan nun latín que repiten coma sacerdotes os políticos de tal ou cal credo. A máquina de facer cartos segue nas mesmas mans de sempre e un cansa de facerlle ver aos que se meten en política que todo o que reloce é ouro, pero que o ouro  non se come e só serve para relocir, para deslumbrar os ollos dos descastados que negan o cotián da realidade. Quixera un ver un salario social no mundo, pero o economista que propón isto, lonxe de ser publicitado, é tratado co desprezo do silencio pese a provir do sistema universitario legalmente finaciado polo capital internacional. Coma sería tratado se fose autodidata?

            Ninguén os cre. Falan de guerras e crimes, de malos tratos e de outras cantigas mentres chaman ás portas a fame e a desesperanza. E os privilexiados, que así moitos se senten, chegan a fin de mes co xusto para pagar a hipoteca da súa luxosa vivenda e o seu flamante carro. A publicidade segue a vender para os ricos pero esquence que trae tamén canda ela a miseria e o sofrimento. Tempos están vindo que así o atestiguan. E os mesmos de calquera credo queren que se siga educando en valores, financiando a propaganda de Rambos e outros secuaces polo estilo.

            Ninguén os cre, porque as crencias retornaron ao seu rego que é a relixión, e ésta só cre en si mesma. Nós, os de aquí, aínda nos imos librando, pero só porque a única crencia que temos é a da nosa hipoteca ou alugueiro.

            Crer é un acto de fe, e a fe coma o fígado só traballa en fución das drogas que teña que depurar. Actualmente tanto as que afectan á fe, coma as que afectan ao fígado son de mala calidade, quizás demasiado expostas ao tempo, valorentas e noxosas. Viremos ao autoconsumo en todas as ordes da vida, agradecerao o noso corpo e o dos nosos fillos.

                                                                       Paco Rubinos

                                                                       Do libro “Mentiras piadosas”

   A unha cuarta de tí

o mundo vira

e os beizos nadan

na zona dos corpos que se derreten.

A unha cuarta de tí

o tempo fai formas

que converten a vida no eden

de dous amantes eternos e incombustibles.

A unha cuarta de tí

só existe a gloria

de contemplar a tua boca

e morrer de amor

docemente.

Xullo 2010. Paco  Rubinos

O tempo non axudadaba ás mulas que tiraban do coche. As vías fixéranse camiño lamacento no que centos de rodeiras mostraban o intenso tráfico que a cidade atraía.

Chegamos a Oseira cando caía a noite no medio dunha grande nevada. Antes, pararamos no Deza nunha taberna chea de xentes de comercio que aturulaban animados polos movementos da mesoeira. Unhas patas de porco moi ben guisadas, castañas cocidas e viño, déranme folgos para seguir a marcha polo camiño de Camba que pouco a pouco, ao gañar altura, fora trocando a lama por neve. Cando vin o mosteiro o corazón disparóuseme con forza e ledicia. O meu parente mandou un frade novo e delgadiño a me recibir á porta. Case sen folgos deume a benvida e non puiden entender o seu nome que tivo que repetir varias veces.

Frei Fiz , apañando a miña escasa equipaxe, conduciume ao interior do convento e indicoume onde estaba todo: as celas, a capela, o claustro, a cociña, o comedor, a biblioteca. Logo guioume onda o Abade que, sorrinte, agardaba a miña presenza.

Non sei de cantas cousas falou. Preguntoume pola miña familia, polo meu don Cibrán, polo Bispo. Aquel  home falaba e falaba sen freo. Cando cansou, levoume á cociña, ordenou que me deran de comer que seica eu debía traer fame e desapareceu sen máis explicacións.

Deixárame atordoado o señor Abade don Xeneroso, que así se chamaba. ¿Como ía contar a miña coita a semellante home? Por non ter, non tiña por certo ser capaz algún día de contarlle nada. Tal foi a impresión que me deu.

A cociña tiña un bo lar no que varios monxes trebellaban cos cazolos. Un deles escoitara o que dixera o Abade e logo de enredar un intre sen me facer caso, ergueuse cara a  min e colléndome do brazo presentouse coma Frei Romario. Acompañoume á beira dun que comía e díxome que era un frade de viaxe que facía pousada no mosteiro. Chamábase Frei Nicolás, e era franco. Eu acomodeime facendo un aceno de amizade e conteille os pormenores da miña chegada. Non se inmutou, seguía a comer nas patacas como se non ouvise as miñas palabras. Movía a culler con destreza e as féculas parecía que seguían a fumegar na súa boca. Non fixen caso e continuei a falar de cousas banais nas que ninguén dos que alí estaban parecía reparar. Eu era novo, e a esas idades, xa se sabe, parécenos que o silencio manca os ouvidos. Seguramente eles comprenderon o meu proceder no reflexo da idade nos meus ollos ¡Quen sabe!. Só calei cando o xantar veu ás miñas mans, e delas á boca. E aínda con esta chea, algunha verba ceibaba de satisfacción e agradecemento. Despois servíronnos viño quente mesturado  con mel destas terras que tiña grande sona. Aquí acompañáronnos os dous frades cociñeiros que de seguida principiaron a poñerse ledos e a falar, como se rematar o traballo lles enfeitizase a persoa.

Falaron longo co francés  de Xan Eudes e o seu Sagrado Corazón de Xesús, de como foran expulsados os xesuítas por Carlos III e outras máis cousas de tempos pasados que eu coñecía, mais sen telas moi claras. Frei Nicolás escoitaba atentamente, asentía de cando en vez e miraba coma un moucho cos ollos ben abertos.

Cansos do conto, os cociñeiros, entre risotadas e retrancas que eu non entendín, desapareceron por unha porta reclamados pola campá que ordenaba oración. Nós,  non sei por que,  ficamos sentados contemplando o lume. Nisto, o francés principiou a falar. A súa voz non era moi grave e as verbas soaban con acento estraño, ata o punto de semellaren moitas incomprensibles para min. Púidenlle entender que el fora xesuíta e seguidor de Eudes, mais que había anos tivera que ingresar nos Escolapios trala disolución da Compañía polo Papa Clemente XIV. Agora seguía a Xoán Bautista de Lasalle, pero el non era un ignorante coma o eran os cociñeiros, xa que estudiara a moita xente importante e gustaba de non entregarse a unha causa cos ollos fechados;  el era un amante da  Razón.

Ó oír isto, un sentimento de ignorancia sacudiu a miña testa e comparábame cos cociñeiros, que aínda sabían máis ca min. Vin no home unha grandiosa arca do saber e escoitábao con fonda admiración. El lera a Montfauçon, Muratori,  Maffes,  a un tal Febronius, ao cal non lle sabía o verdadeiro nome.

Foron horas de plática que abriron en min unha ansia por  que non rematara o seu discurso. Que a Razón viña dada por Deus pero conducíanos ao Saber a través do pensamento, da realidade e a súa análise, da información, do contraste. Que a Natureza nola dera Deus para dominala, para extraer dela todo o que precisaramos. Que Deus non pensaba só en castigarnos, deixábanos sós e quería que prosperaramos en todos os niveis. Que todos os humanos eramos iguais ante Deus, e debiamolo ser ante os demais homes.

Non sei ben de que máis falou, a non ser unha cousa que me impresionou moito. No ano 1787, nas Américas, un país separara o Estado da Igrexa nunha carta de Constitución, declarando liberdade total de cultos, igualdade de todos os homes e a desaparición de privilexios por motivos de sangue ou liñaxe. Esta nova produciu en min grande desacougo. ¿Como ían desaparecer os estamentos?¿Como ía ter os mesmos dereitos un porqueiro ca min?  Endexamais pensara nesas cousas e dábanme calafríos cavilar na caída  da miña realidade. Mais non era rexeitamento. Era como se o descubrimento quixera arrastrarme e unha atracción me empurrara deica o descoñecido.

En Cafarnaúm, capital da antiga Palestina, onde pisara tamén Xesús algún día, loitaban moros e cristiáns ó carón dunha fonte. Rodrigo batía  coa súa espada no escudo dun sarraceno que non deixa de xurar:

-¡A ver se calas Mohamed!, ¡e loita, que son eu sempre o que bato, e en verdade que xa non podo co pulmón  que seguro é do  kifi que nos vendedes  que ha nacer entre cardos borriqueiros! -Rodrigo falaba sen parar de bater, cada vez con menos ánimo, no escudo da media lúa que portaba Mohamed.

-¡Cala xa, cristiano do demo!, ¿non ves que che vai dar algo? -espetoulle o mouro- ¡Veña! ¡Cúbrete e  déixame dar a min un pouco que se me ve o sultán  falando fúndeme na miseria! -E púxose a golpear no escudo de Rodrigo con bo ánimo.

-¡Se eses dous son compadres coma ti e coma min! – contestou o cristián apretando os dentes con forza-. ¡A ver  se te enteiras anugallado! ¡que ata vés cego a loitar!

En Cafarnaúm o combate era cruel e a morte, especialmente nos casos nos que o compinche de pelexa roubaba ou vendía algo invendible ó inimigo. Daquela recrudecíase a loita e  había días nos que os soldados nin se daban palabra. Mais un día…a  reconciliación,  e todo volvía á calma.

Pelexábase de día, dende que se erguían os xefes, conde e sultán, ata que caía o sol. Se había chance, moi a miúdo por certo, estes non espertaban ata ben entrado o medio día, e incluso pasado este.

En Cafarnaúm, nas derradeiras cruzadas, a guerra era un cachondeo. As auténticas cruzadas eran as noites de pracer que lles ofrecía unha terra rica en herbas e mulleres (ou homes) fermosas, lonxe do feudo das súas esposas. As noites en Cafarnaúm eran a hostia.

Pero había que mostrarlle ó mundo cristián que se estaba alí por algo, e o Sultán co Conde, e Rodrigo con Mohamed, e cadaquén co seu compadre, íano montando o mellor que podían, era unha forma coma outra de facer a guerra.

Desgraciadamente estas cruzadas chegaron á súa fin porque as arcas ficaron case baleiras e Europa minguaba paulatinamente o suministro de comida e cartos:

-Bo Sultán, isto acábase… Debo voltar a casa, á paz do meu feudo-díxolle un día o Conde ó finalizar o combate ó seu inimigo-amigo. O Sultán apesarado contestou:

-Todo o que ten principio ten fin. Acordareime desta vida e mais de ti nos días que me restan. Quixera logo, coma mostra do meu afecto, ofrecerche a unha das miñas mulleres que tantas veces pagaches… ¿Cal queres? ¿Zoraida quizás?

-Que mais quixera eu -dixo o Conde- que  levarme a unha desas deusas do teu harém, pero no meu feudo unha muller hai que nin sombra  doutra quere que se lle arrime, e creme que arruinaría a miña vida se con outra eu aparecera. Nembargantes,  podías regalarme en troco uns fardos de kifi e unhas sementes, pois non sabes o que o vou botar de menos aló.

O Sultán mirou con estrañeza ó Conde e con cara de  circunstancias lamentouse:

-¡Ai,  bo Conde!  Xa sabedes que difícil é  facer colleita de boa herba nestas terras, e manter un harém con doce mulleres é custoso, ata diría ruinoso. Darche unha muller sería aliviar en  algo a miña economía, ¡o que é manter unha muller!…, a herba pola contra é  o  noso sustento. ¿Como podería eu regalar  o ben que dá de comer a tódolos meus parentes e vasalos? O máis que podo facerche é un prezo de amigo: dez moedas por cada fardo cunhas poucas sementes.

-¡¿Dez?!…  ¡Ladrón miserable! ¡Cinco!

-Nove é todo o que podo baixar, comprende…

-¡Seis!

-¡Oito!

-¡Sete! -dixeron os dous a unha soltando unha grande gargallada e estreitándose as mans ó tempo.

E así foi como o Conde don Raimundo, dunha orde de cabaleiros  que non lembra ninguén, abandonou Cafarnaúm  cos cabalos cargados de cousas da que foi sempre a súa segunda terra.

             Digamos que a miña vida non foi cousa doutro mundo.  Despois de me ordenar sacerdote  fun servir de axudante ao Capelán Maior da igrexa das Bernaldas. Chamábase Cibrán, alto,  pálido, cos ollos saltóns e tristeiros, da cor dun ceo gris. As mans delgadiñas e afiadas tremían a todas horas, mesmo na consagración, e moitas veces eu suxeitáballe a vinaxeira para que non derramase o viño. Neses momentos fitaba para min e sen dicir palabra agradecíamo cos ollos, que se fechaban en sinal de asentimento.

Cando cheguei por primeira vez diante del, examinoume e eu tentei de lle bicar o anel como estaba mandado. Fíxome erguer e abrazoume como se fose o seu fillo. Penso que  me incomodou un pouco tan inusual saúdo, anque quizás fose isto a estopa que  fixo prender en min un cariño especial. Funlle agarrando tal aprezo, que non había cousa que se lle antollara , e que estivera da miña man, que non tivese. Porén a el non lle gustaba que andara sempre a carón súa coma un canciño. Eu, ao primeiro, obedecíao e buscaba ocupacións lonxe, pero máis adiante, facendo caso omiso do que me ordenaba e abusando da súa pouca vontade, axexábao a todas as horas.

Sabía se ía confesar as monxas, se estaba rifando co sancristán, ou se ía á visita con outros curas, ou mesmo co arcebispo. Lémbroo  reñendo en min docemente, dicíndome que debía ocuparme nos meus asuntos e fixar a miña vida en min mesmo e no Noso Señor, xa que do contrario cando el faltase íame saír un gran baleiro na alma que tardaría moito en encher. Eu non lle facía caso .

Así pasou un ano e a medranza levoume a ser un pouco máis home. Foi entón cando o meu aprezo se fixo preocupante, preocupante porque necesitei saber moito máis dos pensamentos do meu capelán. Os seus desacougos, causaron en min unha teima delirante que me inspirou un instinto protector.  Se me dicía que estaba mal eu miraba de saber a orixe da súa queixa e de buscarlle unha solución, que na meirande parte das veces era acertada.

Ás tardiñas, falabamos de Deus arredor da mesa da sancristía. A Paca baixábanos o leite mazado con rosquiñas de manteiga. Parolabamos canto nos deixaba o tempo, e discurriamos disercións que hoxe calificaría de humanistas e naturalistas máis ca teolóxicas.

O capelán era boa persoa. Nada tiña que dicir dos  erros dos demais, aínda que reprobara moitas condutas. Quero dicir con isto que ollaba ós humanos como pecadores natos pero sen escandalizarse o máis mínimo. O que non podía aturar era a hipocresía do poder que, instalado no luxo, deixaba apodrecer a moitos homes na miseria de pan e espírito. O capelán pecaba, e el sabíao ben, de moitas cousas pero non era un farsante.

Un luxo representaba para min escoitalo falar de vagar, sen soberbia, entre grolo e grolo de leite. Un luxo que non desaproveitei e do que agora estou tirando partido. Síntome neste momento máis preto del que nunca. Quizás sexa porque estou en disposición de comprendelo mellor que naqueles anos de xuventude, nos que as cousas me impresionaban grandemente sen entender de todo os significados diversos que se agachaban tras das palabras, dos pensamentos.

Aínda non sei moi ben porque me contou aquilo. Gústame pensar que polo amor que me tiña e pola grande confianza que depositaba en min. Ás veces a dúbida malogra na memoria esas lembranzas, e vexo un home farto de todo atopando no seu discípulo o desafogo para ese peso que levaba dentro.

Cando el ceibou a súa alma era noite. Sentáramos a carón do lume cunha pinta de augardente. Ía moito frío naquel inverno que comezaba, e mentres falabamos estirabamos as mans cara ás lapas, quentándoas ata doernos e logo refregabámolas para enfrialas. É agradable  a calor no rostro e logo sentir como se van pechando os ollos. É neses momentos cando o poder das palabras troca en algo máxico e roza a infinitude divina. É cando a Razón, por medio delas, nos achega ao auténtico. Poida que leve verdade o pobo cando deposita espíritos e trasnos en todos os puntos imaxinabeis da existencia, poida que sexa unha forma vulgar de nomear o poder de Deus. Tanto ten como o nomeemos. A causa é a  mesma e nós, os ministros da fe cristiá, dicímoslle Deus.

Non sei con exactitude de que tratabamos, o único que recordo é que un nome de muller xurdiu entre a nube de palabras coma un son livián. Isaura era unha verba feminina, nunca outra parella a ela asomara no noso vocabulario. Por que ese son mudara o meu semblante? Era acaso a manifestación do demo na palabra pronunciada?

Isaura. Doce coma a saiva das plantas do anís, doce coma esa calor que desprendía o lume da lareira. Eu ben a coñecía de ir ao coro darlle o Santísimo Sacramento. Era nova e tiña pouco máis da miña idade. Nas confesións dela co meu don Cibrán fora nacendo un amor recíproco que había moito tempo os tiña chantados nun sentimento de culpa e que, a xulgar polas verbas do meu señor, calquera día podería desbocar nunha grande traxedia.

Non é doado explicar todo o que el ceibou aquela noite. As bágoas corrían pola súa meixela mentres os ollos fites nalgures palpabrexaban sen pausa. Quixen chorar con el, desexei tranquilizar a aquel home que se me amosaba coma un meniño desvalido.

Quizais fora pola miña idade, quizais polo inopinado das súas inquedanzas, non o sei, pero fiquei calado e só fun capaz de collérlle as mans con forza. Deunos o día, o lume só era un fato de cinza que ás veces faiscaba como negándose a morrer, pero eu seguía preso ao Capelán e sentindo o frío que se ía apoderando dos meus cadrís.

Supoño que sería o barullo que armou a Paca co seu espertar o que nos volveu á realidade. 

Aquel día cadaquén viviu por separado, e se nalgún momento nos atopabamos, mirabámonos ós ollos e o don Cibrán suspiraba  profundamente.

O malestar do don Cibrán era  cada día máis visible, o seu rosto murchaba a cada hora e eu non podía aturar aquela situación. Ocorreuseme finxir que un curmán meu, que era abade do monsteiro de Oseira, reclamaba a miña presenza; quizás alí, alonxado da cidade e da súa compaña, poidese atopar un consello para axudar a que aquel amor imposible non tornara en traxedia.

Aínda podo ollalo, teso e pálido, nas escaleiras do convento, acenando coas mans. Despedindose de min sen imaxinar sequera que aquela sería a derradeira vez que nos veríamos.

O tempo muda ó seu antollo sen nos pedir permiso e, o que parecía unha eternidade cando o sufriamos, resulta ser agora unha décima de segundo.

Aquela noite  non aparentaba que fose a pasar gran cousa. Como de costume,  eu divertíame en facer traballos manuais moi perto da ventá , así de paso, de vez en cando, miraba por ela  e levaba as altas e baixas de quen entraba e saía do edificio. Non tiña ningún reparo en ser vista polos transeúntes, e moitos seguramente xa me tiñan catalogada coma unha contiñeira. E quizá que o sexa.  Pero o pracer que sinto en axexar ós demais  gárdoo coma un tesouro nos meus adentros sen llo contar a ninguén, como un segredo entre eu e o que vixilo.

Gústame ollar a cara de contrariedade que pon a xente cando non atopa as chaves; ou o aceno de indiferencia que fan ó cruzarse con outro veciño reacio a saudar. Ver debuxado nas suas faces  o cansazo ou a alegría  das fins de semana; como moven as mans e as pernas sen se decatar de que están sendo observados. É moita a xente que teño visto pasar por este portal, moitas miradas de desprecio ou amistade, moitas présas e moitos pesares que enchen a miña memoria dunha forma case irreal, tanto que moitas veces non sei se realmente vin ou  imaxinei  cousas que lembro e que me asaltan sen eu saber o porqué. Pero do que vou contar agora non teño dúbida ningunha, non  o vou lembrar por contar un conto calquera, senón porque xulgo que é bon que se saiba, e porque se non o contara, un peso moi grande quedaría na miña conciencia.

Como dicía , aquel día deixaba pasar o tempo  entre o cheiro da cola e longas miradas que se perdían no asfalto mollado por un fino orballo. Vin entrar no portal ó estudante do ático, sempre ás carreiras coma se alguén o perseguira; tamén a veciña do segundo, cargada coas bolsas do supermercado, chegara á súa hora habitual. En fin, todo sucedía con aparente normalidade sen eu decatarme do que estaba a suceder na beirarrúa de enfronte, ata que un berro espantoso fíxome virar a mirada cara alí. A imaxe era  arrepiante  ¡aquel  home tiña unha tranca! …

Eu endexamais vira cousa igual,  moura como a dun touro, grande coma a dun cabalo semental, e o moi porco estaba a lla ensinar a toda muller que pasaba polo seu lado. ¡Que impresion!, ¡que loucura!, ¡que noxo! E o moi desgraciado ría e ría mentres a xente increpaba nel con insultos e ameazas, sen por iso cortárselle a diversión ó pervertido. E claro pasou o que tiña que pasar, chegou a policía e sen máis cerroulle o abrigo, dispersou ós curiosos, e colléndoo polos ombreiros metérono no coche patrulla. Ben, aí morreo o conto, ou  iso pensaba eu,  pero escoitade, escoitade o que vén.

Despois de que todo ficase  tranquilo, a rúa volveu coller o pulso de sempre , as xentes seguían a percorrer as súas beirarrúas alleas a todo o que acontecera, coma se foran autómatas programados, monigotes movidos por calquera faranduleiro. Eu non daba sacado aquel home da miña testa e aínda me parecía velo alí diante co seu sorriso prosmeiro, desafiando a tódolos viandantes; sen outro aliciente que o escándalo que formaban as mulleres cos seus berros incontrolados  e os insultos violentos  dos homes  mergullados no barullo do tráfico. Quería borrar aquela visión dos meus ollos, pero esta volvía  cada vez con máis insistencia, cunha forza imparable que a cada paso resaltaba e engrandecía aquel órgano endiañado. Tiven medo de que  aparecera alí mesmo; de que a súa presencia transcendese a miña mente para facerse real naquel pequeno cuarto e, namentres un calafrío xeado corría polo meu lombo, parecíame que ía  acontecer xa, no momento.

  A sensación de anguria  fora aumentando no decorrer da noite sen que eu  puidese facer nada. Lembrei noites de pánico na miña infancia cando pensaba que o Sacauntos ía saír de calquera  recuncho e levarme con el . A sensación volvía aquela noite, pero xa non  era dun ser imaxinario do que tiña medo, senón dun ser humano que parecía que se presentaba  ó abrir cada porta , cada armario  ou quizás ó mirar  debaixo da cama. Non fun quen de me botar a durmir, quedeime sentada ó caron da ventá aldraxándome a min mesma por ser tan medrosa .

Os ollos de cando en vez pechábanse para logo abrirse de súpeto, sen eu darlles tempo de pousar un segundo, o medo non desaparecía pero víase mermado polo cansanzo sen que eu puidera decatarme de nada .

A  sombra aquela empezou a apoderarse de min. Primeiro nubloume a visión, logo foi penetrando  na miña mente  ata sorber o pensamento, o meu pensamento, e confundilo co dela mesma. Mentres isto sucedía, o medo, a resistencia que puña o meu corpo, foi acougando, sen violencia, cunha suavidade incrible que arrolaba a testa e facía lenes as pernas.De súpeto aquela tranca moura estaba alí, ela soa, chantada no medio da miña visión, desafiando todas cantas leis hai na física,  voaba polo ar ou máis ben mantíñase en suspensión. Dígovos que a visión aínda hoxe me resulta arrepiante anque hei de confesar que naquel momento era dun pracer indescritible, sumida que estaba eu  naquela sombra agoirenta do que ía acontecer logo.

A grande verga moura despregou un ollo gris na súa testa erguida, fitoume dunha forma obscena e riu cunha gargallada burlona coma queréndome demostrar a súa superioridade. Xa nada foi igual. Os sentidos descubríanme un gusto salvaxe, endiañado, que xogaba co meu corpo coma lle viña en gana, un gusto rebuldeiro que empurraba da respiración facendoa profunda e harmoniosa coma o goteo da cisterna, ese que aínda hoxe cando o escoito evoca en min estes feitos que  estou agora a  relatar, un gusto que endexamais volverei a sentir afortunadamente para  a procura de salvación da miña alma.

Ós nove meses parín o meu querido Xustiño, que aínda que sexa fillo do demo non por iso deixo de querelo como fillo meu. Neste mundo todo son malas fadas para quen non ten apelido sabido,  pero  non chegou o día en que unha criatura poda ser enxendrada sen ter un pai, aínda que este sexa o mesmo demo; e explicacións non han faltar para dar conta do porqué, cando, onde e como da súa fecundación. 

Mecerte de noite

ou de amañecida.

Mecerte en silenzo

ou na xolda da vida.

Mecerte a modiño

no leito deitada

ao carón das nubes

e de madrugada.

Mecerte a correr

sen ningún respiro.

Mecerte e mecerte

ata o desvarío.

Xullo 2010. Paco

Una reflexión sobre algo obvio: la muerte es igual para todos los humanos

 

La muerte es igual para todos los humanos.El dolor de los que quedan es algo que sólo se sabe cuando uno es desposeído de un amigo, de un hijo, o de un amor cualquiera. La muerte es igual para todos los humanos. Y no nos damos cuenta, hasta que sucede en la carne de los que apreciamos. No está justificado matar, por lo menos nuestras conciencias no encuentran razón. Las armas matan igual en manos de un terrorista que en las de un soldado, y la responsabilidad es tanto peor la del que aprieta el gatillo como la de aquel que en un cómodo despacho firma las sentencias de muerte. Los humanos debemos aprender que, en nombre de cualquier legítima causa, siempre hay inocentes que mueren, quizás todos los que mueren sean inocentes, porque inocente y desgraciado también es el hombre que no ve más allá de su propio ombligo. La muerte es igual para todos los humanos. Si tuviéramos que salir a la calle por todos los muertos, podríamos vivir en ella sin jamás regresar a nuestras casas. Los ejércitos legalmente constituidos matan más inocentes que el terrorismo y pocos son los que se escandalizan, quizás por la lejanía, quizás por la condición social de quienes mueren. La muerte es igual o peor para quienes sufren las miserias del hambre y las enfermedades que para quienes reciben una bala. La presencia del odio y la posesión de poder en cualquier verdugo tiñen el planeta de rojo, mientras la mezquindad, disfrazada de información que manipula, sirve a un sistema que no nos sirve. Yo sólo pregunto: ¿Cuándo nos daremos cuenta de que la muerte es igual para todos los humanos?

El futuro sólo existe en nuestro pensamiento; es por eso indispensable conocer el lenguaje para poder construirlo

El futuro sólo existe en nuestro pensamiento imaginativo como una mera proyección de lo únicamente real, el presente. Hoy en día, el Lenguaje, y con más profusión el político, vuelve a la jerga fascista, no exclusivamente a aquella que predicaba unos valores morales y patrióticos concretos, sino en cuanto que utiliza esa forma de comunicación que Adorno llamó “lenguaje de la autenticidad”, y que consiste en utilizar palabras abstractas con una carga valorativa no precisada que, inspirando en el subconsciente tanto del hablante como del oyente una idea de futuro tan incierta como poco imaginativa, intenta producir una especie de catarsis colectiva que activa el sentimiento y el que hacer humano hacia la aclamación o el cabreo. Palabras, como libertad, amor, fraternidad, solidaridad, paz etc, están, en estos tiempos que corren, desprovistas de idea, de concepto y solamente son sonidos que despiertan, como si de música se tratara, nuestros sentidos, sentidos que instintivamente dirigen formas de actuar en una dirección u otra dependiendo quién las pronuncie. Parece mentira, pero es verdad que, en la era llamada de la comunicación, las palabras se estén despojando de contenido significativo para ser meras imagenes estéticas reguladas por dos conceptos que parecían pertenecer al pasado, el bien y el mal, o eres positivo o eres negativo, o estás conmigo o estás contra mi. El futuro pues nunca existió como ente material sino únicamente como ente intelectual, y hoy no va a ser menos. La intelectualidad se trabaja con el lenguaje y éste, desprovisto de ideas, no es más que el aullido de un lobo. Pero no conviene olvidar que la idea es el intento de perfección en la especie humana, algo siempre inconcluso pero de busqueda constante, la utopía. La utopía no es exclusivamente patrimonio del soñador, como nos quieren vender determinados publicistas estéticamente intachables pero perversamente vacios, sino que es patrimonio de la idea, esto es, del intelecto y por lo tanto del ser humano en general. Nuestro derecho es pensarla y actuar en consecuencia, que no se engañe nadie.

Una reflexión sobre los verdaderos motivos de la crisis y sus consecuencias