Como diría Frei Nicolás, Giussepe Balsamo, máis coñecido por Cagliostro, fixo un bo “change”: levoume o cabalo e cedeume a manta. Por un cacho matinei  que todo ía moito mellor cando era eu quen fuxía coa luzada, e non cando algúen aproveitaba o meu sono para facer o propio. Ó primeiro incomodeime moito, pero resigneime inspirado pola idea e o desexo de que ao cruzar por Lemos lle recoñeceran o animal, e que cun pouco de chance lle darían a el tamén un disgusto. De alí en diante a desconfianza pasaría a formar parte das miñas cativas pero ben cebadas canas de pecador.

Ceibei un riso, a pesar de todo, e collín o camiño que me conduciría ata o río Valcarce. A paisaxe era inmensa. Dende o alto centos de vales cos seus regatos enchían  coma veas de sangue a xeografía. Os carballos e castiñeiros tiñan pouca follaxe e daban un ton pardo ao lugar, contrastando co verde dos prados máis cá neve branca que gardaban os curutos. “Para baixar todos os santos axudan”, pensei, mentres o meu paso apuraba nas costas sen eu pórlle ningún atranco. Non tardei moito en dar  co río, que pola súa magnitude, maior cá dos regatos que me fora atopando, xulguei era o Valcarce. As súas augas eran parecidas ás do Lor, cristaliñas e frías, e a súa escuma nos cachóns lembraba a neve que fora non había moito.

Bebía del con sede, cáseque con gula, cando oín unha manada de cans ladrar. Berros rexos saían da gorxa do que se me apresentou coma unha batida de caza.

 E de caza si que era. A alimaña que buscaban era un rapaciño miúdo, de pel renegrida e cuns grandes e mouros ollos que ao topar comigo ficou mudo e inmóbil. Os cans a cada intre parecían estar máis preto de nós. O mociño fíxome un sinal co furabolos pegado á boca e botouse á auga. Primeiro apareceron os cans; por tras os homes. Estes retiveron ós animais que, encirrados por unha rabia asasina,  botábanse a min sen chegar a trabarme. Gracias a que eu,  nun primeiro momento,  fíxenlles fronte cun pau de amieiro movéndoo dun xeito ameazante. O encontro sucedeu de forma fugaz. Según me ollaron, os homes preguntáronme se vira a un demo pequeno correr por aqueles lugares, ao que eu respondín que si, que había un cachiño pasara por alí mesmo, e erguendo o brazo dereito sinalei o outro lado do río. Déronme as gracias de contado, e vadearon o río xusto por riba das dúas penas onde se acobillaba o fuxido. Axiña os perdín de vista, e os ladridos oíanse máis e máis lonxe acalados polo rumor da auga que baixaba con forza.

Coa mesma vara coa que azuzara ós cans, toquei o corpo do fuxido. Este, entendendo o sinal, saíu de embaixo da fervenza con cara de frío, batíanlle os dentes producindo unha música que tentei parar poñéndolle unha manta enriba. Sen dicir cousa collino polo ombreiro e botamos a andar cara Augasmestas polo camiño que trouxeran os perseguidores.

¿Sabedes quen era o rapaz? Non o imaxinariades: era o criadiño do tolo de Veiga das Brañas, do Cagliostro. Chamábase Lisardo, aínda que o seu amo alcumárao “Liberté”. Eu non fun menos, e erixíndome no seu novo amo púxenlle “Lisardiño”.

Falaba o mozo a fala de Castela, o que non foi atranco para nos entender, mais mesturaba algunhas palabras do seu antigo amo e mais outras que eu lle escoitara ao meu querido Frei Nicolás. Contoume que era natural de Olmillos de Sasamón, fillo dun criado do señor daquelas terras posuidor dun castelo, que cando era máis neno lle semellaba ser o máis grande do mundo, pero que despois de ver as murallas de Astorga e o castelo de Ponferrada, mudara de parecer téndoo por ridículo, anque moi xeitoso. Fora o Cagliostro quen o levara a percorrer Castela despois de pór ao seu pai en encontro cunha avoa súa á que quixera moito. Este, en agradecemento, entregáralle o fillo como criado e discípulo por ver se melloraba en algo a súa educación. Co tempo, o Lisardiño foi aprendendo o oficio e era quen de poñer unha voz oca e grave, simulando a dun morto coa que o seu amo enganaba ás xentes. Xa o fixeran co seu pai.

O Cagliostro coñecera ao Lisardiño no camiño de Burgos, antes de entrar en Olmillos. O neno andaba a roubar ovos de paspallás e poñendo estarrelas a uns paxaros, que pola descrición que me fixo supuxen que serían papuxas. O home de seguida fixo bo caldo co rapaz que lle informou de todo o que acontecía no castelo. De aí  pasou  a ser o seu compinche e armáronlle a do pai coa avoa, coa promesa de ver  mundo.

Andou con el cabo dun ano, ata que o outro día tiveran problemas nun mesón onde pararan un mes co asunto de que unha das fillas do mesoeiro ficara preñada. A rapaza soltara o bico e dixera que o pai era o italiano, cousa que non agradou a ninguén e ben menos á nai, que así mesmo se entendía co estranxeiro. Tiveron que saír correndo coma ladróns e cando os tiñan cercados nunha pequena chousa, fuxiu deixando o rapaz de cebo, o moi langrán.

O pobre do Lisardiño levaba máis de dous días sen probar bocado cando lle saquei aquel anaco de touciño. Os ollos agrandáronselle e as tripas do estómago parecían tocar unha muiñeira con acento castelán. Fíxeno esperar un pouco por bendicir os alimentos,  mentres vía como as mans lle tremían e lle bulía a lingua no interior da boca. Apurei a oración e convideino axiña.                                                                                

Endexamais tivera un servente, e a verdade, aínda que ao primeiro me fixo ilusión, pronto me cansei de telo como inferior. Así, nun alto do camiño pasado xa Augasmestas e Vilafranca, díxenlle moi claramente que só seríamos amo e criado cara á xente de fóra, que entre nós poderíamos ser amigos. Non fixera máis ca rematar e xa o tiña colgado do pescozo. El só tivera un amigo na vida , Félix; era aínda moi novo cando o pinchou unha cóbrega no tempo da sega, a morte levárao de seguida. Co italiano pensara que tamén tiña un amigo, mais as cousas da vida desenganaranno. Ó rematar prometinlle  que nunca o abandonaría; el pola súa parte xuraba cumprir a súa parte, así que quería saber a miña decisión. Cando a miña face foi suficientemente crible, el asentiu e ofreceume a súa man que estrelei compracido e aliviado.

Despois de andar por unha chaira infinda toda a noite, cun frío estraño que eu xamais sentira, arribamos a Ponferrada de amencida. Andaramos rápido como único xeito de espaventar a xeada, e non paramos en ningún mesón do camiño polo medo do Lisardiño a ser recoñecido. Eu consolábao dicíndolle que non se preocupara, que el ao cabo non tiña que ver coas trasnadas do seu antigo amo. Mais así e todo non o dei convencido para facer parada, aínda que fose nun palleiro. Saírame mal iso de declararlle amizade. De todos os xeitos resigneime e consolábame do frío e da dor nos pés,  pensando que canto antes chegara, antes daría con Frei Nicolás.