October 29

  Non sei como cheguei a aquel pazo. Espertei e o primeiro que vin foi unha cara forte e ruda cuberta por una fina e peiteada barba. Os ollos expresaban unha admiración contida nun velorio máis ben longo. O nariz prominente parecía uliscar a miña resposta e a voz de esperanza voltoume ao mundo dos vivos.  Así me achei no  Pazo de Espasante e co meu anfitrión, que me atopou estarricado e medio morto. Montárame  na súa besta e conducírame cara á súa casa onde unha boa cama deu alivio ás miñas doenzas. O señor teimaba en saber o que me acontecera, pero eu seguía mudo chantado no leito. Desesperado deume por parvo e abandonoume ós coidados dunha ama vella e simpática  que, tirando de aquí e de acolá, fixo que a mudez fora ceibando ao pensar.

Eu non sabía que lle contar, non tiña  verbas para describir todo o que me acontecera, e menos, a humillación á que fora sometido . Que palabras ía utilizar para tal suceso. Agora non era que non puidera falar, era que non quería. A testa bulíame entre mentiras que eu consideraba idóneas para saír do trance , mais unha sensación nugallenta tíñame asulagado naquel leito no que fiquei por varios días.

A experiencia nos montes de San Paio rompera a miña virxindade para ensinarme os praceres e as dores da carne. Asi como viñan uns, viñan os outros, e na maior parte das veces uns polos outros. O mal vén para o ben e o ben para o mal. Esta foi a primeira cousa que me ensinou a vida cando cheguei a home.

       O tempo de convalescencia serviume para repasar moitos dos consellos  que  me foran repetidos na miña curta vida. Repasei os pecados da carne que condenaba a nosa Santa Madre Igrexa e pensei: “Errare humanum est”. Cavilei en dar perdón ós meus agresores, mais,  o sentimento clamaba vinganza nun recuncho da miña testa, e cando asomaba tiña que apretar os puños e os dentes dun xeito que convulsionaba todo o meu corpo. Estaba disposto a encontralos.

Na mañá sentín bater ferros. Fóra , no patio, o fidalgo de Espasantes exercitaba o seu brazo  no manexo da espada loitando cun criado, que suoroso, mal  como podía , paráballe os golpes. De seguida me erguín. Puxen a sotana, que aínda que cheiraba a fume estaba limpa e seca, e uns zapatiños mouros cunhas fibelas douradas que me deixaran ao pé da cama, xunto con roupa interior  e un abrigo de lona vello pero limpo coma  unha patena.

O pazo non era de grande luxo pero o seu estado era impecable. A madeira relucía de limpa e as alfombras que cubrían o chan daba non sei que pisalas. Baixei por unha grande escaleira que me levou diante da porta principal; crucei a estancia  e saín ao patio. Ó verme, o de Espasante fíxolle un aceno ao criado e pararon o combate. Achegouse ata min e deume a benvida ao mundo dos vivos sen que puidera conter un sorriso. Eu correspondinlle. Aquel home era todo un guerreiro. O seu corpo era grande como tamén os seus brazos e pernas. As súas mans poderían coller a miña testa e abarcala por enteiro. Colleume polo ombreiro dunha  forma familiar e levoume á cociña onde comemos xamón curado, pan e unha boa cunca de leite.

 

Tras coñecer o que me acontecera, iso si, omitido o da violación, propúxome perseguir ós bastardos, que así lles chamou el a quen me roubara, e darlles un bo merecido antes de entregalos á Xustiza. A miña resposta non se fixo agardar. Era o que o corpo pedía a berros: vinganza.

Ollar a fouteza de quen se  aprestaba a axudarme fortalecía a miña decisión. Penso que endexamais coma naquel momento bebín da podremia do odio ata saciar. Hoxe tremo só de pensalo. Que sentimento máis ruín e á par tan reconfortante. Acordamos partir cara a Monforte e na súa casa de alí pasariamos a noite. Antes de nos deitar fariamos parada nos mesóns, beberiamos bo viño e mirariamos de saber quen foran os meus agresores. Segundo o de Espasantes só nestes lugares, onde todo tipo de xentes, nobres, fidalgos, curias, cregos, campesiños e maleantes tiñan encontro, podiamos atopar algunha razón.

E así foi. Primeiro paramos no de Vilamelle. Había dúas ou tres persoas no interior. Soubemos de que cinco homes mataran un xudeu que ía camiño de Monforte para roubalo, metéranlle tal malleira que ninguén deu en coñecelo non sendo na roupa e no anel de ouro roubado e logo perdido por un dos asasinos, que non podéndollo sacar do dedo, sen máis, cortárallo. A xente corríaos cara  Distriz e Piñeira pedindo xustiza. Estes, segundo dicían,  miraban de se refuxiar nas tabernas da muralla de Monforte, onde uns agochan a outros presionados polo “hoxe por min, mañá por ti ”.

Dirixímonos á vila de contado.  Os cabalos eran bos, dunha cepa moura polo grandes. De camiño contoume o meu amigo que un antergo da súa familia estivera nas Cruzadas, en Cafarnaún, e de alí trouxera dous sementais, un negro e outro albo, deles descendían todos os seus cabalos e eguas, e mesmo facía bos negocios emprestando a súa semente. Sen decatarse falou e falou do seu antergo. Do forte que fora co mouro, de como fora recoñecido polo Papa coa distinción de Cabaleiro do Temple. Gardaba del a semente dunha especie rara de arbusto que precisaba moitos coidados e  que aínda hoxe plantaba no seu xardín, e nas noites de inverno,  cando o aburrimento se viña deitar ao seu colo e o viño non producía alegrías, chamaba ós criados e queimando na lareira un bo feixe desta planta xa seca, dispúñanse todos a rir sen saber por que. A min estas cousas parecíanme estrañas, semellábanme meigalladas ou contos de burla. Prefería non dar creto, aínda que coa cara mostrara fascinación.

 

         O camiño ía á beiriña do río. O aire de frío, compañeiro das augas,  susurrábanos que a neve ficaba nas altas montañas. Cabalgabamos ao trote sorteando choupos que curvaban a senda , parecían coñecer ben cara onde iamos. Nin unha orde lle tivemos que dar para que de súpeto se parasen nun claro á vista da abraiante torre da Homenaxe. A súa amea perdida daba mostras dunha vasalaxe a Castela de moitos séculos establecida.

O derradeiro gran señor da nosa terra, o descendente daqueles que no medo pactaron con Castela e fixeron de gardiáns para ela, morrera había dúas ducias de anos sen descendencia. E todos os seus apelidos, Castro, Osorio, Andrade, Lemos, pasaran a ocupar un recuncho na casa dun estranxeiro.

Alí estabamos, mirando para a inexpugnable fortaleza mentres o meu compañeiro me contaba parte da súa historia. Unha friaxe entroume no corpo e esporeei o cabalo na arela de encontrar o que buscabamos sen ningunha demora.

Chegamos. A luz do serán era tenue e unha brétema espesa ía emerxendo de todos os recunchos da terra, como se ésta gardase tanta humidade coma o rio mesmo. Algún farol empezaba a acenderse cara a Oriente, mentres xentes de moitos signos bulían de arriba para abaixo con moita présa, non sen antes indagar coas súas olladas a nosa identidade. Por moito tempo, e falo dos días que alí pasei, a sensación de que non había cristián na vila que non soubese da miña desventura asulagou o meu pensamento, e todas as faces me parecían cómplices dos meus ofensores. Como se as culpas do acoso da xustiza, que por mor do xudeu morto estorbaba a vida normal das xentes, me foran imputadas a min.

Un carpinteiro que traballara para o arciprestazgo do Incio, na capela do Ecce Homo e Santiago de Rubián, achegóusenos despois de seguirnos por varios barrios. No cruceiro de San Antonio e acochado na brétema, que nunhas horas fixérase tan espesa que non se vían máis aló de dúas varas, o home parounos para facernos saber que os que procurabamos eran os mesmos ós que perseguía a Xustiza e que o xefe era un fidalgo pobre pero moi bravo chamado Xoán de Lemos. Díxonos  tamén que paraba en Monforte, nunha casa do barrio das putas  onde tiña recoñecida reputación e poder, recalcando con cara de espanto, como queréndolono traspasar,: “ moito poder ”. Vin  empalidecer o rosto do de Espasantes, non dixo nada e só cunha moeda contestou á axuda que o bo do carpinteiro non afrouxaba. De famillia cristiá e amante facedor de ben, o homiño seguiu a falar comigo da súa procedencia. Eu escoiteino, tamén calei, e dándolle as grazas cunha aperta nos ombreiros,  dispúxenme a seguir ao de Espasantes que pensativo, montado xa no cabalo, daba a orde de nos ir. Por min continuariamos a rolda, mais o meu anfitrión convenceume de que a noite era perigosa, e que amparados na brétema podíannos causar moito mal.

Na casa  estaba a Sarela, unha criada nova moi ben feitiña, que segundo nos dixo xa levaba unhas horas agardando por nós. Os seus ollos grandes fitaban os meus. Pero non de luxuria ou provocación,  senón de sorpresa e benvida sincera.

 O portal era grande, de pedra de granito. Dous farois alumeaban as escaleiras anchas e baixas que daban nun descanso onde se partían para a dereita e para a esquerda. O pasamáns era de madeira e contrastaba coas formas das pedras, pois era  vello e rústico coma se fose  caer cun sopro de vento. No primeiro andar, collendo polo lado da esquerda, abríase un grande corredor onde me pareceu contar infinitas portas, a pouca luz non permitía ver a fin. Nunha delas veu a criada a me dar acomodo, e deixándome o farol que levaba canda ela, deume as boas noites.

A chambra era tan vella coma o pasamáns. Nin a limpeza daba aspecto ledo ao seu mobiliario: unha cama raída  feita nun nicho da parede, e  unha cómoda que lembraba tempos de esplendor e luxo. A fiestra daba á rúa pola que chegaramos e mesmo parecía que a friaxe da noite traspasábaa coma unha alma en pena.

Varios días  pasamos polas casas de putas; ninguén sabía cousa. Tamén miramos por outras adegas de distintos lugares dos que aínda  lembro os nomes: Reigada, Vascós, Chavaga, Brollón, neste último sitio voltamos ver ao carpinteiro, mais el finxiu non coñecernos  e nós seguímoslle o fío. Os da Xustiza xa se decataran de que nós andabamos buscando ós mesmos homes. Cando nos atopaban, nun cruce de camiños, nunha taberna, enredaban connosco e preguntábannos se sabiamos de algo. As contestacións eran sempre as mesmas: nin pegada deles.

Ó fidalgo de Espasantes fóranselle baixando os ánimos. Cada día semellaba máis desganado, amosábase coma se o deber que se impuxera fora unha pesada canga e nin tan sequera falaba. Eu miraba para el e convencíame de que non era cousa miña, que  eu non o  obrigaba a nada, e  se cansaba que abandonara.

Unha noite espertei cunha sede de medo. Antes de me erguer da cama pensei no frío que ía fóra. Só sacar un brazo do cobertor facía arrepiar todo o corpo, mais  aínda así dei un chimpo e púxenme de pé, morría por un trago de auga. Ás apalpadelas  dei chegado ao corredor, alí filtrábase unha pouca luz das escaleiras e xa puiden ver algo. Collía camiño da cociña cando bateron na porta cun grande estrondo. A Sarela descendeu ata o portón  pasando ao meu carón. Eu, ao estar na escuridade, fun invisible para ela. Tamén baixou o de Espasante que levaba un camisón branco ata os pés  e un pucho da mesma cor, realmente a súa estampa era cómica. Preguntaron quen era mentres abrían a porta, e dous homes entraron embozados nas capas e na brétema, que coma unha fumareda  coouse polo portalón sendo atallada con  habelencia  pola Sarela que se apresurou a pechar.

¡Que vían os meus ollos! Un dos homes era o tal Xan de Lemos que sen miramentos  berroulle ao de Espasante que qué lle quería, que andaba tras del coma se fose a mesma Xustiza. O outro faloulle de min, de como me atopara, da axuda que me ofertou. Iso si, descoñecía que os asaltantes foran eles.  Falaba con voz baixa e servil cara ao outro, ao que polo visto coñecía de abondo. Xan de Lemos falou con voz grave, moi diferente á que puxera coa muiñeira,  contoulle ao outro que roubar non me roubaran  ¿Que me ían roubar? O que si, que o Trenco , que así se chamaba o violador, me rachara o cu. Máis nada.  Que eles non roubaran ao xudeu , cousa que lle imputaban por andar de troula por aqueles lugares no día en cuestión. Que xa lle gustaría dar co que fora, e non había tardar en facelo.

Oídas estas explicacións, eu, impulsado por non sei que forza, deixeime ver no cumio da escaleira. Insultei coma endexamais o fixera. Chameilles porcos, asasinos, ladróns, cotrosos, obscenos… que sei eu cantas cousas máis saíron pola miña boca. Eles sen poder evitalo principiaron a rir, e a cantos máis insultos, máis risos. Co xeito dun capitán, o Xan ergueu a man e pediu silencio. Tras dunha pausa falou polo baixo coa Sarela, que obediente, subiu as escaleiras e colléndome da man levoume ao meu cuarto. Alí mostrouse cariñosa comigo e as súas verbas sacábanlle importancia á miña violación ata que agarimados, despois de facer o amor, ficamos durmidos.

Un pesadelo terrible espertoume no momento en que cantaba un galo. Ó meu carón, ben apretadiña a min, durmía Sarela pracenteiramente, un sorriso sinxelo asomaba na súa boca, e mesmo o seu olliño pechado mostraba un estado de gozo. Eu corría por unha fraga mesta, batendo contra carballos novos que dobraban ao meu paso. As pernas doíame e pesábanme coma se cargase cun grillón dos da cadea. A pesar da carreira, a sensación era de moverme moi a modo, e por tras, sempre a piques de collerme, viña meu pai, miña nai, o Manoliño, Don Cibrán, a Paca , Frei Nicolás, o muiñeiro, Xan de Lemos, o de Espasande, meu tío o abade cos seus cociñeiros e frades. Era capaz de recoñecelos a todos. Por diante, espidos, ían a Muiñeira, a Sarela e o Trenco facéndome acenos de que o seguira. Cando a anguria dos meus movementos se me facía máis insoportable un carballo veu dar en toda a miña face. Aí foi o punto en que espertei.

Fiquei un momento quedo recuperándome na vixilia, e logo funme desfacendo do corpo da Sarela para erguerme. Vestinme rapidamente e sen pensar, dirixinme á corte onde enselei o cabalo. Dispúñame a saír e lembrei as palabras e risos de Frei Nicolás: ”Non botarse ao camiño sen comida”. Así que dei para atrás, deixei o cabalo por un cacho, e voltei cun fardelo ben cheo de víveres. Vin aparecer, cando abría o portalón, ao fidalgo de Espasante. Pedía explicacións do que facía e eu dende o limiar, xa montando, díxenlle que me ía e que o cabalo leváballo por traidor. Galopei pola rúa mirando para atrás por ver se me seguían, a Sarela quedaba asomada na ventá e pareceume ver brillar unha bágoa nos seus ollos. Entón,  virei cara adiante tomando o camiño a Castela.