A mañá fora boa e axudáranos a adiantar un bo treito. Dende os altos podíanse ver os vales que teriamos que cruzar e o camiño víase serpear por eles oculto moitas veces polos castiñeiros e carballos que formaban mestas fragas ao seu carón.

O meu compañeiro deu en falar da paisaxe da súa terra. Cada palabra era coma se me estivese pintando todo aquelo que iamos contemplando e atopando.  Deime conta  e fíxenllo notar. Efectivamente, o seu país era cuspido a este. As súas cores, as súas falas, o cheiro dos seus montes semellaban os de certa rexión de Francia máis aló de Lyon, onde o Ródano sulca con forza pequenos vales, escondidos dos fortes enfrontamentos que xunguían a Europa daqueles tempos. Cando así falaba, enchíaselle o peito  e suspiraba como querendo mostrar o agarimo que un lle pode ter á terra.

Paramos para xantar ben pasado San Cristobo de Cea. O noso paso fora apurado, non enredaramos con ninguén. A xente ollaba para nós con sorpresa e saudábanos como se lles causase estrañeza ver xuntos a un secular e un regular de camiño. Encontramos un cruceiro vello nunha encrucillada onde agardaban por nós dúas penas baixiñas que semellaban unha mesa co seu banco. Eu saquei do meu fato uns anacos de pan que gardara na miña cela na noite anterior por se me daba a fame entre soños, ao que o meu compañeiro non puido conter unha risotada. Parecíalle de tolos saír a facer camiño sen ter collido algo máis de viandas, vista a fartura do mosteiro de onde viñamos. El, polo seu lado, sacou máis pan , un bo anaco de queixo e outro de touciño, ademais dunha bota que máis tarde comprobei que contiña un licor que quentaba os ósos e maila cabeza.

Disfrutamos do xantar sen fartarnos e recollemos as sobras con moito agarimo para voltalas a aloxar no seu descanso. De súpeto, escoitamos un forte barullo que se achegaba polo camiño na nosa dirección. Era un feixe de homes que medraba cada vez máis e que maldicía e movía nas súas mans paus e machadas dun xeito ameazante. Nós, coma se tal cousa, emprendemos a marcha. Eles, de a pouco, fóronnos dando caza e puidemos escoitar como increpaban os nosos hábitos. Canto máis se achegaban máis nos insultaban, e os seus risos teño que recoñecer que causaron no meu corpo gran desacougo. Cando esperabamos ser algo máis que aldraxados, unha voz rexa tras nosa reprendía os modos dos máis ousados dando razóns que fixeron calar os berros.

Logo doutra pequena parada retomamos a marcha. Iamos na testa da gran chusma acompañados polo home que impuxera orde. Este presentóusenos como Fernán Xoanes e explicounos o motivo de tal rebumbio. Ó parecer un tal Ensenada, nas Cortes de Castela, quixera instaurar para todos os reinos da Coroa un tipo de imposto ou trabuco ao que lle dicían a “Única”, isto ocasionaba entre os homes libres do campo unha grande serie de transtornos. Movidos pola inxusta promulgación ían cara a Ourense onde pretendían instar ao Estado a que recuase nas súas intencións.

Ó entrarmos en Ourense, a xente corría a refuxiarse nas súas casas. Os homes que connosco viñan petaban nas portas e berraban na contra da Única. Nalgunhas casas entraban e collían pitos e ovos, pelexos de viño e cuncas cheas de caña que algún nos veu ofrecer. Nós seguiamos a marcha sen saber onde iamos, engulidos na inmensa grea. Chegamos ao pé da Sé catedralicia e miramos de que nos abriran as portas, pero  ninguén atendía as nosas súplicas. O edificio parecía baleiro de xentes e as fiestras semellaban estar fortemente pechadas. Ninguén asomaba nin por curiosidade.

  A noite botábase enriba e non tiñamos onde durmir. Acurrucámonos nunha das portas e viamos correr ós rebeldes dun lado a outro saqueando as casas ricas. Nisto, abriuse o portón grande e del saíron xentes de sotana armados con espadas e lanzas e sen reparar en nós, dirixíronse cara algúns homes que lles berraban ós dunha casa para que lles abrisen sen máis espera. Ó comprobar  estes que os cregos e seminaristas (algúns semellaban moi nenos para seren cregos) ían cara eles, botaron a correr por unha das rúas. Ó pouco tempo eran os cregos os que corrían en retirada. Así, con escaramuzas deste tipo, foi pasando a noite ata chegar o día. Nós estabamos cansos de non ter durmido e só gracias ao Fernán Xoanes que nos brindou un teito nunha das casas ocupadas, puidemos descansar un pouco e abrigarnos do frío que naquela época do ano era grande.

Catro días coas súas noites pasamos o meu compañeiro e mais eu deste xeito. Iámonos arranxando co pouco que tiñamos e con algo que o noso benefactor revolucionario agachaba sempre para nós: un anaco de touciño, algún chourizo, unha pintiña de viño. Os insurrectos seica rebentaran un edificio da cadea e ceibaran  todos os presos. O comandante militar Xosé Marquina, que así souben que se chamaba, paseábase coa gornición de acó para aló sen dar posto freo á desorde que invadía a cidade e que xa empezaba a disgustar ao propio Fernán Xoanes. Este agardaba que uns dous mil labregos máis avantaran  cara á cidade, o que non daba sinal de acontecer.

Ata que na tardiña do cuarto día, o bispo Quevedo Quintana mandou a un seu familiar a parlamentar, e atraéndose a simpatía de Xoanes logrou que os rebeldes desistiran de seguir coas súas feitorías, e a paz, logo do abandono da cidade polos labregos, iso si, sen unha boa parte deles que ficaron para seren xulgados, voltou á vila. O máis curioso de todo o asunto foi que nós fomos tomados como dirixentes da revolta malia á exculpación pública que fixera de nós o Fernán Xoanes.

Coma bandidos roubamos dous cabalos que para nós parecían ser postos nunha das rúas confluentes á Praza Maior e saímos en escapada de Ourense cara a Monforte de Lemos, por estimar o meu frade que era mellor dar un rodeo e non tomar directamente o camiño de Castela, no que a bo seguro tentaríannos de dar caza os homes da Xustiza.

O camiño ía a carón do río escoltado por altas montañas que formaban vales nos que parecía que o clima se suavizaba dun xeito notable. Ó chegar ao lugar de Os Peares encontramos cun pastor pequeniño cuberto por unha pel de ovella e un vello elmo de guerreiro na testa, que me deixou abraiado. Alí o camiño desfacíase en dous que levaban o mesmo destino. Un ía polo Sil camiño de San Estebo para logo continuar a Canaval e Monforte; o outro ía tamén a Monforte, mais polo Miño, ata apartar del en Pantón. Preguntámoslle ao bo do home (que en verdade o seu falar semellaba un canto celestial polo doce do seu acento) cal dos dous era o menos transitado por mirar de coller ese e pasar inadvertidos, e contestounos que o de Pantón. Seguimos esta vía, non sen poucos problemas para meter os cabalos na barcaza que nos cambiou de ribeira, e puidemos comprobar coma empezaba a serpear pola montaña arriba ata deixarse de oír o río, pois xa era noite e só sabiamos del polo bruído que a auga facía no seu bater contra os penedos que franqueaban a canle constantemente.

A noite e a lonxanía do río refriaran o tempo. Por veces baixabamos dos cabalos debido á angostura do camiño que nalgúns treitos mostraba uns precipicios enormes que impuñan máis se se estaba sentado nas ancas do cabalo. Paxaros da morte e outras alimañas facíannos compaña e só elas presenciaban o noso silencio. O meu frade rompía de treito en treito este silencio para me preguntar se tiña “peur”, palabra que eu ao primeiro non souben o que significaba, mais despois identifiquei como medo. Eu dicía que non  e seguía a andar.

Deume para pensar nas cousas que deixaba atrás, o mosteiro, a noite de lobos na que chegara a el, a mesoeira do Deza e por fin no meu querido e esquencido don Cibrán.

Cavilei nel, na súa coita e no que sería del sen min. ¿Que ía pensar cando vira que non voltaba? Quizais mandara aviso a Oseira para saber do meu paradeiro. Seguro que se ía preocupar moito cando as novas de volta  foran tan estrañas. Lembreime del con tristura, coa pena que asulaga a alma cando un perde un ser querido. Por un lado sentíame traidor e, por outro, víame desafiando a vida ousadamente, como se estivese a forxar o meu fado. Non era capaz de discernir cal dos dous sentimentos se mostraba con máis forza. O único que sabía  era precisamente que non sabía nada do mundo, e este agardaba por min aí fóra, desafiante e coqueto, atraéndome cunha forza indomable.

Cando xa  pensabamos que iamos ter que durmir ao sereno , albiscamos unha luz  entre unhas árbores  que movía o vento, que ata este punto fora  maino. O andar levábanos irremediablemente onda ela e determinamos de parar por mirar se nos daban pousada.